TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; yirmi iki yıllık hükûmetlerimiz döneminde çiftçilerimize ve sektöre yönelik destek ve yatırımlarımız sayesinde 2023 yılında 68,5 milyar dolar tarımsal hasılayla Avrupa'da 1'inci, dünya da ise 9'uncu sıradayız. Ülkemiz dünya bitkisel üretiminde 7 üründe 1'inci ve 6 üründe 2'ncidir. Geçen yıl 31 milyar dolar ihracat gerçekleştirdik. Son yirmi iki yıldaki dış ticaret fazlamız tarımda 106 milyar dolar.

Komisyonumuzun kıymetli üyeleri, 2002 yılında 98 milyon ton olan bitkisel üretimimiz yüzde 41 artışla 138,6 milyon tona yükselmiştir. Bu miktar cumhuriyet tarihinin üretim rekorudur. Bitkisel üretimde verimlilik artışına yönelik yürüttüğümüz çalışmalarla bugüne kadar kuraklığa ve soğuğa toleranslı 79 bitki çeşidi geliştirdik.

Yerel çeşitlerin tescillerinin yapılabilmesi amacıyla ülkemizin farklı bölgelerinden 1.537 yerel çeşit örneğini İzmir ve Ankara'da bulunan tohum gen bankalarımızda muhafaza ediyoruz. İşlemleri tamamlanmak üzere olan 12 adetle birlikte 49 ata tohumumuzu yıl sonuna kadar tescil etmiş olacağız. Ayrıca, yerel çeşitlerimizin yanında bu gen bankalarımızda toplamda 121.515 tohum örneği korunmaktadır. Bu tohum hazinemiz ülkemizin gıda arz güvenliğinin en büyük sigortasıdır.

Verimlilik artışının diğer bir unsuru da sertifikalı tohum üretiminde yaptığımız çalışmalardır. 2002 yılında 145 bin ton olan sertifikalı tohum üretimimiz 2023 yılında 1,3 milyon tona ulaşmıştır. Ülkemizde kullanılan sertifikalı tohumluğun yüzde 97'si yurt içinde üretilen tohumla karşılanmaktadır. 2002 yılında 17 milyon dolar olan sertifikalı tohum ihracatımız 2023 yılında 19 kat artışla 327 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 131'dir. Bugün artık Türkiye sertifikalı tohum üreten ve 117 ülkeye tohum ihracatı yapan bir ülkedir. Ayrıca, Tarım Arazilerinin Kullanımının Etkinleştirilmesi Projesi'ni uygulamaya devam ediyoruz. Burada da üreticilerimize tohum, fide ve fidan için yüzde 75'e kadar hibe veriyoruz. Son yirmi iki yılda 2,2 milyon hektar alanda çayır, mera ve ıslah amenajman projeleri uyguladık. Yem bitkileri ekiliş alanı 760 bin hektardan 2,7 milyon hektara yükseldi. Bitki hastalık ve zararlılarıyla mücadele kapsamında biyolojik ve biyoteknik mücadele yapan üreticilerimizi 2010 yılından itibaren destekliyoruz. Burada uygulama alanımızı 15 kat artırdık. Bu yıl ilk kez biyolojik ve biyoteknik mücadele tekniklerini uygulayan üreticilerimize sübvansiyonlu kredi kullandırıldı. Bitki hastalık ve zararlılarıyla mücadele ederken gıda güvenilirliğini de önemseyerek pestisitin hatalı kullanımına yönelik tedbirler alıyoruz. Bu kapsamda kalıntıyla etkin mücadele edebilmek için 13 ilde 11 üründe kalıntı eylem planını uyguluyoruz.

Sayın Başkan, değerli Komisyon üyeleri; son yirmi iki yılda hayvan varlığımızı büyükbaşta yüzde 67,7 artışla 16,6 milyona, küçükbaşta yüzde 64,3 artışla 52,4 milyona, kanatlıda yüzde 48,9 artışla 373,8 milyona, arılı kovanı yüzde 119 artışla 9,2 milyon adede ulaştırdık.

MAHMUT TANAL (Şanlıurfa) - Domuz üretimi bunun içinde mi Sayın Bakan?

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Damızlık ve besilik varlığımızı artırmak için ESK ve TİGEM iş birliğiyle büyükbaş hayvan rezervi oluşturuyoruz. Proje kapsamında üretilecek olan hayvanları üreticilerimize uygun koşullarda vereceğiz. Üstün vasıflı hayvan varlığımızı artırmak amacıyla ıslah ve geliştirme çalışmalarını da sürdürüyoruz. Büyükbaşta 3, mandada 18 ve küçükbaşta 55 ilde başlattığımız hayvancılıktaki en kapsamlı AR-GE projesi olan Halk Elinde Ülkesel Islah Projesi devam etmektedir. Hayvan genetik kaynaklarımızın yerinde korunması için 28 ilde program yürütmekteyiz. Ankara ve Kocaeli'deki gen bankalarımızda 19'u küçükbaş, 7'si büyükbaş ve 5'i at olmak üzere 31 ırka ait 82.868 genetik materyali muhafaza ediyoruz.

Hayvan hastalıklarıyla mücadele kapsamında şap hastalığına karşı her yıl rutin olarak kendi ürettiğimiz aşılarla uygulanan 2 dozu bu yıl 3 doza çıkardık. Hayvan hareketlerinin kontrolü ve hastalıklarının yayılımının engellenmesi amacıyla 3 ilimizde veteriner yol kontrol denetim noktaları kurduk. Önümüzdeki dönemde bu noktaları artıracağız. Bu yaptığımız çalışmalarla şap hastalığı vaka sayısı geçtiğimiz yıla göre yüzde 78 azaldı.

Su ürünleri üretiminde ise artış ivmesi devam ediyor. 2002 yılında 61 bin ton idi, 2023 yılında 9 katına çıkarak 556 bin tona ulaştı. Ülkemiz su ürünleri yetiştiriciliğinde Avrupa'da 2'nci, dünyada 16'ncı sıradadır. Uluslararası pazarda marka değerine sahip Türk somonu üretimimiz geçen yıla göre yüzde 45 artarak 66 bin tonu geçti. 100'e yakın ülkeye 1,7 milyar dolar su ürünleri ihracatı gerçekleştirdik. Balıkçılıkta sürdürülebilirliği teminen geçen yıl 140 bin denetim yapmıştık, bu yılın ekim sonu itibarıyla 125 bin denetime ulaştık, devam edeceğiz. Balıkçılarımıza ilave gelir sağlamak ve sportif balıkçılığı desteklemek için 85 milyon adet balıklandırma yaptık. Sucul biyoçeşitliliğin korunması ve deniz çöplerinin temizlenmesi kapsamında da 1 milyon metrekare hayalet ağı sularımızdan temizledik. Antalya Su Ürünleri İleri AR-GE Merkezini de ayrıca bu yıl hizmete aldık.

Değerli Komisyon üyeleri, üreticilerimizi afetlere karşı korumak ve sürdürülebilir tarımsal üretimi sağlamak amacıyla Tarım Sigortaları kapsamında sigorta poliçe bedelini yüzde 67'ye varan oranda devlet olarak karşılıyoruz. Bunun yanında genç ve kadın çiftçilerimize, gazi ve şehit yakınlarına, engelli çiftçilerimize ve sözleşmeli tarım yapan üretici ve yetiştiricilerimize TARSİM'de prim indirimleri sağlıyoruz. Bu kapsamda 2023 yılında 8 milyar lira, bu yıl ekim ayı itibarıyla da 11 milyar lira hasar tazminatı ödenmiştir. Türk Devletleri Teşkilatında Ortak Tarım Sigortaları Birliği oluşturuyoruz. Bu kapsamda ilk model Azerbaycan'da kuruldu, Özbekistan ve Kazakistan'da da devam ediyoruz.

Değerli Komisyon üyeleri, sağlıklı bir gelecek güvenilir gıdayla mümkün. Vatandaşlarımızın sağlıklı ve güvenilir gıdaya ulaşması için denetim ve kontrollere aralıksız devam ediyoruz. 2024 yılı Ekim sonu itibarıyla 1 milyon 100 bin denetime ulaştık. Bugüne kadar taklit veya tağşiş yapılan ve insan sağlığını tehlikeye düşürecek gıdalar periyodu belli olmayan zamanlarda, toplu şekilde kamuoyuna açıklanıyordu. Şimdi, bu duyuruları elektronik ortamda tüketicilerimizle anlık olarak paylaştığımız bir sisteme geçtik. Gıda işletmelerinin denetim durumunun tüketicilerimiz tarafından da takip edilmesine imkân tanıyan Gıda İşletmelerinde Karekod Uygulaması'nı hayata geçirdik, 2025 yılında bunu zorunlu hâle getireceğiz. Denetimlerin etkinliğini artırmak ve tüketicilerimizin yanlış yönlendirilmesinin önüne geçmek için mevzuat düzenlemelerine devam ediyoruz. Vatandaşlarımızın güvenilir gıdaya erişim hakkını koruyacak, insanımızın sağlığıyla oynayanların gözünün yaşına bakmayacağız.

Sayın Başkan, değerli Komisyon üyeleri; Sayıştay denetimini ve düzenlenen raporları titizlikle dikkate alıyor, Bakanlığımıza tahsis edilen kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması için her türlü çalışmayı yapıyoruz. 2023 yılı Sayıştay Denetim Raporları'nda kamu zararına yönelik herhangi bir bulgu bulunmuyor. Bakanlık olarak bağlı, ilgili ve koordine ettiğimiz kuruluşların Sayıştay raporlarını da yakından takip ediyoruz.

Sayın Başkan, kıymetli milletvekilleri; Bakanlık olarak 2025 yılı faaliyetlerimizi yürütebilmek amacıyla bağlı kuruluşlarımızla birlikte 178 milyar lira yatırım yapmayı, tarımsal destek tutarını 135 milyar liraya çıkarmayı ve depremden etkilenen illerimiz için 11,5 milyar lira kaynak kullanmayı hedefliyoruz. Gazi Meclisimiz de uygun görürse Bakanlığımız bütçesi bir önceki yıla göre yüzde 55 artarak 438 milyar lira olacaktır.

Sayın Başkan, değerli Komisyon üyeleri; tarım ve ormancılık sektörümüzü tüm paydaşlarla birlikte her yönüyle değerlendirmek, hedef odaklı gelişim stratejilerimizi belirlemek ve bu minvalde Bakanlığımızın geleceğe yönelik politikalarında güçlü bir referans kaynağı oluşturmak üzere 4'üncü Tarım Orman Şûrası'nı 2025 yılı Nisan ayı içerisinde gerçekleştireceğiz. Tarımı güçlü ve üretken tutmak ortak bir çaba, ortak bir sorumluluktur. Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarımın ve çiftçinin bir millet için ne kadar önemli olduğunu "Millî ekonominin temeli ziraattır. Bunun içindir ki, ziraatta kalkınmaya büyük önem vermekteyiz." sözüyle vurgulamıştır. Sayın Cumhurbaşkanımızın "Güçlü ülke, tarım, hayvancılık ve gıda alanlarında da kendini ispatlamış ülkedir." sözünden hareketle Bakanlık olarak başta her türlü övgüye layık çiftçilerimiz ve güzel ülkemiz için var gücümüzle çalışmaya devam edeceğiz.

Ben -konuşmalarda çok önemliydi- özellikle üretim planlaması ve tarımsal desteklerle ilgili olan kısmı eğer müsaade ederseniz tekrarlamak istiyorum. Çünkü üretim planlaması ülkemiz için ve ülkemizin tarımsal geleceği için, gıda arz güvenliği için son derece önemli. Yeni modelde tarımsal destekleri sade ve etkin hâle getirdiğimizi söylemiştim. Bu konu hep gündeme geldi, çok fazla çeşit ve çiftçilerin artık bu konuda hangi desteği aldığını ya da almadığını anlamak açısından bitkisel üretim desteklerini...

İLHAMİ ÖZCAN AYGUN (Tekirdağ) - Ama Sayın Bakanım, burada...

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Sayın Vekilim, şu kısmı bitireyim müsaadenizle.

İLHAMİ ÖZCAN AYGUN (Tekirdağ) - Yok, ben tamamlamak adına sizi...

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Evet, bitkisel üretim desteklerini 21 kalemden 3 ana kaleme indirdiğimizi, hayvancılık desteklerini 22 kalemden 7 ana kalemi indirdiğimizi, su ürünleri desteklerini ise 15 kalemden 2 ana kaleme indirdiğimizi söylemiştim. İlk defa destek tutarlarını şu anda bütün çiftçilerimiz, hatta sübvansiyonlu krediler de dâhil olmak üzere, üretim döneminden önce ve üç yıllığına hangi ilçede, hangi ürüne ne kadar destek olacağını bilecek şekilde şu anda bilme ve görme imkânına sahip. Destek tutarları temel girdiler olan mazot ve gübre maliyetlerindeki değişime göre her yıl güncellenecek; buradaki baz budur. Bitkisel üretimde yeni destek modelini, temel destek, planlanma desteği ve üretimi geliştirme desteği olarak planladığımızı söylemiştim. Bakanlık kayıt sistemindeki üreticilerimize mazot maliyetinin ortalama yüzde 50'sini, gübre maliyetinin ise ortalama yüzde 25'ini temel destek olarak vereceğiz; bu, birincisiydi.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Zaten vermiyor muydunuz Sayın Bakanım?

CAVİT ARI (Antalya) - On sene, on beş sene önce de söylediniz.

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Sayın Vekilim, bir müsaade ederseniz bitireyim.

Planlama kapsamına alınan ürünlerde ise belirlenen ilçelerde üretilirse ilave planlama desteği vereceğiz. Burada planlama kapsamına aldığımız ürünlerin Türkiye'deki ekilen alanların yüzde 77'sini kapsadığını bir kez daha ifade etmek istiyorum. Planlama kapsamındaki ürünler için mazot maliyetinin tamamını, gübre maliyetinin ise yarısını karşılamış olacağız.

Temel ve planlı üretim desteğine ilave olarak yer altı su kısıtı bulunan 52 ilçede az su tüketen arpa, buğday, yağlık ayçiçeği, mercimek, nohut, aspir, fiğ ve yem bezelyesi yetiştiren üreticilerimize su kısıtı desteği vereceğiz. Böylece, bu ilçelerde belirlenen ürünleri üreten çiftçilerimizin hem mazot hem de gübre maliyetlerinin tamamı karşılanmış olacak.

Burada, özellikle iklim değişikliği başta olmak üzere çok ciddi etkenlerin, suyla alakalı, önümüzdeki dönemde çok daha dikkatli olma ihtiyacı sebebiyle suyu merkeze aldığımızı söylemiştim. Özellikle 1.313 metreküplük kişi başına tüketim potansiyeliyle su stresi altındayız. Özellikle de suyun yüzde 77'sini tarımın kullandığını düşünürsek suyumuzu çok daha etkin ve verimli bir şekilde kullanmamız gerekir.

Ben hepimizin ortak paydası olan tarım ve orman sektörümüz için yapacağınız kıymetli öneri ve katkıları dikkate alacağımızı belirterek 2025 yılı bütçemizin hayırlı olmasını diliyorum.

Hepinize saygılar sunuyorum.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Geç kalmadık mı Sayın Bakanım?

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Bakana teşekkür ediyorum.

İLHAMİ ÖZCAN AYGUN (Tekirdağ) - Gayrisafi millî hasılaya göre, kanuna göre en az yüzde 1 desteklemeniz lazım.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Çok zaman kaybettik.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Değerli milletvekilleri...

İLHAMİ ÖZCAN AYGUN (Tekirdağ) - 345 milyar ödenmesi gerekirken sizin sunumunuzda 135 milyar lira var; 210 milyar lira nereye gitti?

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Sayın vekillerim, bu konu, üretim planlaması konusu sadece bizim tek başımıza yapabileceğimiz bir şey değildir. Siyasetiyle, çiftçisiyle, üreticisiyle, bürokratıyla, Bakanlığıyla, paydaşlarıyla, kimler varsa üretim planlamasını uygulamak zorundayız.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - 2022'den beri konuşuyorsun.

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Bütün uyguladığımız, bütün uygulamaya koyduğumuz konular da bu bağlamdadır.

Desteğiniz için teşekkür ederim.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Teşekkür ediyorum.