CEVDET AKAY (Karabük) - Teşekkürler Başkanım.

Sayın Başkanım, değerli Komisyon üyeleri, Sayın Bakanım, kıymetli bürokratlar; ben de hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum.

Şimdi, Ejder Vekil bu şeker fabrikalarıyla ilgili bir şey söyledi, ben bir cevap vermek istiyorum, kendisi burada değil ama biz sohbet de ederiz. Şimdi, toplam 33 tane şeker fabrikası kaldı elimizde, bunların 15 adeti devlete ait -2018 yılında 25'ti- 10 tanesi özelleştirildi. Özel sektörde 12 adet var, pancar ekicileri kooperatifinde 6 adet şeker fabrikası kaldı. Şimdi, Özelleştirme İdaresi Başkanlığının elinde olan da şu anda 10 tane daha fabrika var. Şimdi, bunların tamamı devlete aitti, bir taraftan özelleştirildi. Özelleştirilen yerlerde arsa değerleri, arazi değerleri inanın bedellerin çok çok daha üstünde, çok düşük bedelle gitti bu şeker fabrikaları. Şimdi, Özelleştirme İdaresi Başkanlığında duran, şimdi, işte, Elâzığ da orada duruyor, Malatya da orada duruyor, yarın öbür gün özelleştirilip özelleştirilmeyeceğinden emin değiliz. Bakın, Samsun Çarşamba'da -Sayın Mehmet Başkanım burada değil ama- otuz dört yıl önce kurulmuş bir şeker fabrikası var, on dört yıl kapalı kaldı, Şubat 2025'te Millî Savunma Bakanlığında Makina ve Kimya Endüstrisi kurumuna devredildi buranın yeri. Şimdi, devletten devlete devredildi, orada güzel işler mutlaka yapılacaktır ama devletten özel sektöre devirlerde maalesef bir sürü zararları var. Pancar Ekicileri Kooperatifi diye bizim bir birliğimiz var. Sayın Bakanım, 1953 yılında Pancar Ekicileri Kooperatifi Birliği, Pancar Kooperatifleri Bankasını kuruyorlar, şimdiki ismi Şekerbank. Eskişehir'de kuruyorlar, 100 binlerce pancar üreticisinin kendi birikimleriyle kurduğu bir banka. Şimdi elinde kala kala 6 tane şeker fabrikası kalmış. Nişasta bazlı şekerle ilgili olarak sürülüyor. Pancar bizim için çok kıymetli bir ürün, millî ürün diyorum ben yani pancarın tatlısını, yemeğini, turşusunu, her türlüsünü yapıyorsunuz, şeker üretimini yapıyorsun. Benim sizden özel bir ricam var: Bu şeker fabrikaları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığındaki şeker fabrikaları kesinlikle özel sektöre devredilmemeli; güçlendirilmeli, mümkünse Pancar Ekicileri Kooperatif Birliği de eski gücüne kazandırılmalı, döndürülmeli. Yani konum bu değildi ama konu açıldığı için söyleme gereği hissettim, önemli ülkemiz için.

Tarım ve Orman Bakanlığı bütçeniz 541 milyar 840 milyon, bütçe büyüklüğü açısından yüzde 2,86; geçen yılla hemen hemen aynı, yüzde 2,97'ymiş. Burada 103 milyarlık bir artış var ama artış oranı yüzde 23,67; enflasyon oranının altında bir artış. Bu açıdan yetersiz buluyoruz, böyle önemli bir Bakanlığın bütçesinin çok da iyi olması lazım, en azından enflasyona ezilmemesi lazım. 2024 başlangıç ödeneğine göre yıl sonu harcamasına baktığımız zaman 22,4 milyar civarında aşım görünüyor. Yine, başlangıç ödeneklerini belirlerken rantabl belirlemiyoruz, düşük belirliyoruz. Demek ki bütün Bakanlıklarda bu aşım var, yıl içinde aktarımlarla -bunların bir kısmı da personel giderleriyle ilgili, biliyorsunuz- aşım gideriliyor. Bu konuda mutlaka düzenleme yapılması gerekir diye düşünüyorum.

Esasında çok detay çıkarmıştım, vakit ayıracaktım ama diğer konulara zaman kalmayacak. Burada program dışı giderler var; buranın alt programlarında, işte, cari transferler, sermaye transferleri, hazine yardımları genelde bunlar. Bunların nereye, nasıl, ne verimli şekliyle kullanıldığıyla ilgili detay bilgi verebilirseniz memnun oluruz. Bunlar hangi kalemler? Menkul sermaye bakım onarım giderleri var büyük tutarlı, gayri menkul büyük onarım giderleri var, yine, üretim giderleri var, kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler var, hane halkı ve işletmelere yapılan transferler var. 2 tane kalem açılmış yani bakıyorum bir müdürlük bünyesinde, detay vermeyeceğim, bir hane halkı ve işletmelere yapılan transferler kalemi var bir de kurum hane halkı ve işletmelere yapılan transferler var. Kurumdan kastımız bu sermaye desteği ise ayrı gösterilmesi makuldür ama mahiyet aynıysa o konuyla ilgili de bir açıklık getirirseniz memnun olabilirim.

Sürdürülebilir çevre iklim değişikliği ile ilgili ödenek ayırmışsınız 2024'te 8,5; 2025'te 10 milyon. Buradaki ödeneklere bakıyoruz, zaten ödenekler de yetersiz ama hiç harcama yok. Yani çevre bizim için önemli değil mi, iklim bizim için önemli değil mi? Şimdi, kuraklıkla mücadele ediyoruz, tarımsal kuraklıkla mücadeleye yönelik izleme ve değerlendirme rapor sayısı 2024'te sıfır, 2025'te sıfır yani gerçekleşme tahmini de öyle, 2026'da 96 tane koymuşuz raporla ilgili yani kuraklıkla mücadeleye de biz çok geç başlamışız. Onun için, buraya ödenek koyduysanız -yani 10 milyon ödenek de harcanmayacak, harcamadınız yere tekrar ödenek koyuyorsunuz- ben buradan harcamanızı talep ediyorum koyulan ödeneği, hiç olmazsa harcansın Sayın Bakanım, geçmiş yıllarda harcanmamış.

Çok kalemler vardı ama ben Karabük'le ilgili bazı sorunlara değinmek istiyorum, onların bir kısmı da zaten Türkiye geneliyle ilgili sorunlar. Şimdi, çiftçilerimiz bu kamu bankalarından hak ettikleri krediyi alamıyorlar, özel sektörden yüksek faizli kredi kullanmak zorunda kalıyorlar. Bu konuyla ilgili de sürekli bölgemden bize de talep geliyor. Yeterli şekliyle kamu bankalarından sübvansiyonlu kredileri alabilmeliler. Çoğu şubeden bunlar tüketici kredisine yönlendiriliyor, bu da zaten çok borç içerisinde olan çiftçi için sıkıntılı bir konu.

Hemen burada halledebileceğiniz bir talebim olacak Sayın Bakanım sizden. Şimdi, yine bu çiftçilerle ilgili, özelleştirmeden önce Karabük Demir Çelik Fabrikası çiftçilerimizin bireysel gübre taleplerini ücreti mukabilinde karşılıyor idi, özelleştikten sonra bunu kestiler. Çiftçilerimiz bu gübreyi bedeli mukabilinde şu anda alamıyor -kastettiğim, amonyum sülfat gübreden bahsediyorum- buradan tekrar bedeli mukabilinde bu ürünü çiftçilerimizin alma talebi var. Kardemirin başına da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından bürokratlar geldi, yönetim kurulu başkanı...

İLHAMİ ÖZCAN AYGUN (Tekirdağ) - Üretim var mı, üretim?

CEVDET AKAY (Karabük) - Var, çıkıyor evet, hâlen var, var. Yani Ziraat Odaları Başkanının bana ifadesiyle hâlen üretim var; ben de tekrar “check” ederim ama talep bu yönde. Yani siz arada bir telefon açarsanız bedeli mukabilinde hemen... Sayın Bakanın orada Türkiye Varlık Fonuna da ait hissesi var, biliyorsunuz, yönetim kurulunun çoğu devlet kademesinden gelen insanlar, Enerji Bakanlığı bürokratı geldi 2 üye, birisi Başkan; bu konuda sizden çözüm talep ediyoruz.

Genç çiftçilerimizin sigorta primlerinin devletimiz tarafından karşılanması tarım ve hayvancılık üretimine büyük katkı sağlayacaktır. Bugün bununla ilgili bir önergemiz olacak, bu prim desteğinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından Hazine yardımı olarak size aktarılmasını, oradan da kullandırılmasını istiyoruz ama pilot bir yer tespit edip başlangıç için 100 milyarla bunu deneyebiliriz Sayın Bakanım, yani burada çok talep var, denenebilir.

Karabük ilinde çıkan orman yangınlarında bazı çiftçilerimizin mahsulleri tarım ekipmanları yanarak zarar gördüğünden mağduriyetlerin giderilmesiyle ilgili talepler var. Kullandıkları kredileri şu anda geri ödeyemiyorlar, ertelenmesini ve faizle ilgili indirim yapılmasını talep ediyorlar. Bu konuda bir çalışma olduğunu biliyorum, sonuçlandırabilirsek...

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Halloldu.

CEVDET AKAY (Karabük) - Halloldu mu Sayın Bakanım?

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Alet, ekipman vesaire gibi sorunlar halloldu.

CEVDET AKAY (Karabük) - Ama kredilerde sorun var, bilginiz olsun, kredilerini ödeyemiyorlar, temerrüde düşüyorlar.

Burada özellikle sadece son bir buçuk ayda 100 bin hektar orman kaybettik. O alanların eski hâline dönmesi için yani inanın elli-yüz yıl geçmesi lazım. Avrupa'da -baktım ben- beş yılda yaklaşık Kıbrıs Adası kadar alan yeşilden griye dönmüş, bayağı bir ciddiye alan yanmış Avrupa genelinde...

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - 4 kat arttı.

CEVDET AKAY (Karabük) - Evet, çok arttı. Kaybın 5'te 1'inden fazlasının da ülkemizde olduğu ifade ediliyor, resmî veriler söylüyor; 1.860 kilometrekareyle kıta genelinde en fazla yeşil alan kaybeden ülkeyiz Sayın Bakanım; bununla ilgili de önlemlerimizin alınması gerekiyor. Bu orman yangınlarıyla ilgili bir şey ifade edeyim, Orman Genel Müdürlüğünün orman yangınlarıyla mücadeleyle ilgili bir kalemi var; buraya 2025 yılında 1,7 milyar ödenek ayrılmış, 2026 Haziran sonu itibarıyla -baktım ben- 1,6 milyonluk bir kullanım var; 1,6 milyon, ayrılan 1,7 milyar Sayın Bakan. Şimdi kullanıldı mı bilmiyorum, haziran sonu rakamını söyledim. Çünkü burada 50 adet arazöz, 18 adet greyder, 18 adet dozer, il müdürlüklerine 23 adet araç alınması zaten planlanmış.

TARIM VE ORMAN BAKANI İBRAHİM YUMAKLI - Sene sonuna kadar. Üzerine bile çıkıldı.

CEVDET AKAY (Karabük) - Evet, yani bunu kullanmak lazım çünkü yangınla mücadelede... Siz de çoğu zamanınızı yangın bölgelerinde geçirdiniz, Karabük'te beraber kriz masasında hep beraber görev yaptık Sayın Bakanım, oradaki gayretinizi, çabanızı da gördüm ama şunu da ifade edeyim: Yangınla ilgili olayların çoğunda... Mesela, enerji nakil hatlarıyla ilgili resmî tutanaklara giren yangın sebepleri var; şimdi, yer altına alınabilenler alınıyor ama yer altına alınamayan mahalleler, köyler var.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Lütfen tamamlayın.

CEVDET AKAY (Karabük) - Ben şimdi, biliyorum, Karabük'te direk stokları var fakat burada bir çalışma yok; buna da bir öncelik verirseniz mutlu olurum.

Karabük'ün göletler, göllerle ilgili sorunları var. Adiller Göleti ve sulaması, Safranbolu Yazıköy Göleti, Düzçam Göleti, Yortan, Kırkdere... Buralarda ödenekler çok yetersiz, 1.000 TL ayrılmış, iz bedeli ayrılmış; bu şekil giderse, hiç ödenek olmazsa bitmesi mümkün değil. Yatırım tamamen devre dışı, on yedi-on sekiz yıldır yapılmayan işler var. Ova Göleti ve sulaması, Eskipazar, Yazıboyu Göleti, Adiller Göleti, Yortan, Kırkdere HİS Göleti, Yenice, Safranbolu, Aldeğirmen Barajı sulaması... ödenekler çok yetersiz Sayın Bakan. Burada Düzçam Göleti olduğu gibi duruyor -hem baraj bir taraftan- gerekli ödeneklerin ayrılmasını size talep ediyoruz. Hem Türkiye genelinde hem Karabük özelindeki sorunlarla ilgili gerekli bütçelerin ayrılıp, kullanılması ve bu sorunların çözülmesi lazım.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

CEVDET AKAY (Karabük) - Yatırım istiyoruz Sayın Bakanım yani. Karabük'e gerekli yatırım gelmiyor, ödediği verginin yüzde 9'u kadar ancak 391 milyon TL'lik 2024 yılında bir yatırım gelmiş. 4 milyarın üzerinde vergi veriyor. Bu söylediğim hususlarla ilgili, sorunların giderilmesiyle ilgili ilgilenirseniz...

Teşekkür ederim.