CEVDET AKAY (Karabük) - Teşekkürler Başkanım.

Sayın Başkanım, değerli Komisyon üyeleri, Sayın Bakanım, çok kıymetli bürokratlar, değerli basın mensupları; ben de hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum.

Bakanlık bütçesi 865 milyar, merkezî yönetim bütçesinin yüzde 5,87'sine tekabül ediyor, geçtiğimiz yıl da 5,64'ler civarındaymış yani yüzde 38'lik bir artışa rağmen oransal olarak aynı düzeyini koruyor. Burada dağılımına baktığımız zaman sosyal güvenlik bütçenizin çok büyük bölümünü alıyor, yüzde 63'ünü 551 milyar civarında bir tutarla. Yine bütçenin 2023 yılında ödeneklerini ve harcamalarını karşılaştırdığımız zaman başlangıç ödeneği 160 milyarken yıl sonunda yani 2023 yılı sonunda 215 milyar harcanmış, 55 milyarlık bir aşım var, burada da ödeneküstü harcama var. Diğer bakanlıklarda da ayrılan ödeneğin üstünde harcamalar bir sorun bu bütçede bütçe disiplinini sağlama açısından.

Benden önce Sayın Mustafa Erdem Vekilim de bahsetmişti Çocukların Korunması ve Gelişiminin Sağlanması Programı'ndaki bütçeyle ilgili; burada ayrılan tutar 1.000 TL, bir ödenek ayrılmış 2025 yılı için, 2026 ve 2027'de sıfır görünüyor ama böyle bir şey mümkün, başka bir kalemden herhâlde o destek sağlanıyordur diye düşünüyorum baktığımızda, gördüğümüzde. Bizi aydınlatırsanız sevinirim çünkü çocukların korunması ve gelişimiyle ilgili Bakanlığın bir ödenek ayırmamasını düşünemiyorum, izahat verirseniz memnun olacağız. Herhâlde başka bir kalemdendir diye tahmin ediyorum.

Yine, temsil ve ağırlama giderlerine baktım. Bu yıl için 6 milyon 687 bin TL, geçen yıl 2 milyon 623 bin ayrılmış ama 2 milyon 983 bin harcama olmuş, 360 bin liralık bir aşım var. Tasarruf tedbirlerinin uygulandığı bir ortamda en azından ödenek içinde kalınması ve ödeneğin aşılmaması gerekirdi.

Yine, diğer bakanlıklarda, bazı önemli bakanlıklarda olduğu gibi bu Bakanlıkta -Sayın Bakanım- özellikle görevlendirme zararları var üstlenilen ve bununla ilgili de hazine yardımları var ciddi tutarlarda. Rakam hakikaten yüksek boyutta, 238 milyar yani bütçenizin yüzde 27'si aşağı yukarı; bir önceki yıla göre de yüzde 27 artış olmuş. Burada da 2023'teki başlangıç ödeneği ile harcama tutarı arasında 41 milyar aşım var. Bu görevlendirme zararlarına, görev zararlarına genel olarak bir çözüm bulmamız gerekiyor. Kademeli bir şekilde bunu aşağı çekip buradaki zararları ortadan kaldırmak mutlaka şart, buna hep beraber önlem almamız lazım. Sizin de özel bir çalışma yapmanızı özellikle istirham edeceğiz.

Hazine yardımları 622 milyar. Burada da yine 2023'te ödenek aşılmış; yine harcama daha fazla, 13 milyarlık bir aşım var. Buranın mahiyeti, dağılımı nasıldır? 622 milyar hazine yardımı verimli kullanılıyor mu, nerelere kullanılıyor? Biraz bu konuyla ilgili bilgi aktarırsanız bizim de bilgilenmemiz açısından bizi de mutlu edecek diye düşünüyorum.

Yurt dışına yapılan transferler kalemi: 167 milyon 750 bin, 2024 Haziran itibarıyla da 119 milyon 500 bin liralık bir ödeme olmuş yurt dışına haziran sonu itibarıyla, 2024 Haziran sonu. Bu transfer neyle ilgili olmuş, mahiyeti nedir? Buna bir cevap bekliyoruz.

Yine, hane halkına ve hazine yardımlarına yapılan harcamalarınız var. Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan transferler kalemi sizde çok büyük bir tutar değil ama 1 milyon 359 bin liralık 2025'te bir planlama yapmışsınız. Bunun nereye harcanacağıyla ilgili, bir de 2024 Haziranda 950 bin lira ödeme var. Hangi kuruluşa, hangi derneğe, hangi vakfa, bu ödemenin nereye yapıldığıyla ilgili bir açıklama bekliyoruz.

Taşıt alımınız 4 adet, zorunluluk gerektiği içindir mutlaka çünkü acil durumlarda taşıt alımlarına devam ediliyor. Şunu da burada sormak isterim: 2023 ve 2024 yılında tasarruf tedbirleri çıktıktan sonra taşıtlarla ilgili satış var mı yani hiç taşıt sattı mı Bakanlığınız veya yeni taşıt aldıysa 2024 yılı içerisinde ne kadar taşıt alımı oldu? Kiralanan araçlar varsa bu kira giderlerinde tasarruf sağladık mı, aşağı doğru bir çekiş oldu mu? Bakanlığınızın başka kurumlara tahsis ettiği araç var mı veya size başka kurumlardan tahsis edilen araç var mı?

Çocuk işçiliğiyle ilgili Bakanlığınızın mücadelesinin üst seviyede olduğunu görüyorum. Teşekkür ediyorum bu konuyla ilgili ama bu kanayan bir yara. Detay programa baktığımız zaman 2023'te 39 bin kişiye ulaşmışsınız çocukla ilgili, çocuk işçiliğiyle ilgili sorunu ortadan kaldırmak için ama burada kazalar yine artarak devam ediyor. Vekillerimiz az önce girdiler kaza ölüm oranlarına, ben onlarla ilgili detay bilgi vermeyeceğim. Bu konuyla ilgili 81 ilde biriminiz var, daha fazla özen gösterilip bu sorunun ortadan kaldırılması mutlaka gerekiyor.

İstihdam sorunu bence devam ediyor yani yüzde 25'in üstünde bir istihdam var. Onun için üretimi, istihdamı artırmak için ihracatı geliştirici politikaların da desteklenmesi mutlaka gerekiyor. İş gücü piyasasıyla ilgili yeni bir düzenleme yapılıyor Sayın Bakanım. Yabancı uyruklu kişilerin, nitelikli kişilerin istihdamına yönelik bir çalışma var. Sizin Bakanlığınızın ben ön aldığını gördüm, bazı sektörlerde bu konuyla ilgili nitelikli işçi çalışması yapmışsınız. 2023'te 7 sektörde, 2024'te 5, 2025'te 1 sektör fakat bu kadar işsizlik oranının olduğu bir ortamda önce kendi nitelikli işçimizi değerlendirmemiz, burada imkân yoksa bu konunun hayata geçirilmesi olmazsa olmaz çünkü demografik nüfus dağılımı açısından da gün geçtikçe ülkemizin en önemli sorunlarından biridir diye düşünüyorum.

Ölümlü iş kazası oranlarında yıllar itibarıyla düşüş olsa da hâlen çok yüksek çünkü nüfus ve çalışan sayısı arttıkça oransal olarak düşse de kişi sayısı olarak artıyor; 6,5 hedefiniz var, 2024'te de 6,5 diye düşünüyorsunuz.

Şimdi, emeklilerle ilgili bir şey söylemek istiyorum. Bayram ikramiyesi alan emekli sayısı sizin rakamınızdan 2023'te 12 milyon 719 bin kişi; sizin raporlarınızdan söylüyorum, inceledik, baktık, 2027'de de 17 milyon 750 bin kişi alacak yani emekli ikramiyesi alacak kişi. Yani emekli sayısında 2 milyon 293 binlik bir artış olacak demektir sizin planlamanıza göre; bu da 2025'te 743 bin, 2026'da 750 bin, 2027'de de 800 bin şeklinde dağılacak. Burada kademeli emeklilik bekleyen, mağdur durumda olduğunu ifade eden bir sürü yurttaşımız var. Hani bu 8 Eylül 99 ve öncesi ve sonrası işte bir gün, bir ayla on yedi yıl, yirmi yıl kaybedenler, kademeli emeklilik bekleyenler yani 43 yaşında 5950 gün prim ödemiş, emekli olmuş birisi, 50 yaşında 9000 gün prim ödemiş ama hâlen emekli olamamış, bir çözüm bekliyorlar. Sizin bu raporunuzdan anladığım kadarıyla kademeli emeklilik olmayacak gibi görünüyor baktığımız zaman. Hâlbuki kademeli bir şekilde devlete de yük olmadan bu sorunun, kronik sorunun çözülmesi gerekiyor.

Şimdi, enflasyona göre zam verilmesi durumunda emeklilerin 12.500 TL -biliyorsunuz- asgari emekli maaşı. Burada kök aylık problemi var, 10.700 liranın altında olan kişiler yine sıfır zam alacak. Bu kök aylıklarının artık belirli bir seviyeye çekilmesi... Bizim önerimiz de şudur biliyorsunuz, en az asgari ücret seviyesine çekilmesi, asgari ücret zamlanmadan bu en düşük emekli aylığının 17 bin liraya çıkarılıp onun üzerinden de -30 bin istiyoruz ya asgari ücrete- ona göre bir ayarlama yapılması çok çok önemli. Bunun da nasıl yapılacağıyla ilgili bizim de önerilerimiz olacak, birazdan o konulara da geçeceğim. Asgari ücretin ayarlanmasıyla ilgili halkımız, emekçiler, çalışanlar mutlaka sizden olumlu bilgiler, pozitif bilgiler bekliyorlar. Enflasyon oranı yüksek, hayat pahalı, geçim zor; emekli, işçi, asgari ücretli zor geçiniyor. Tabii ki bunun en önemli problemlerinden biri de bütçenin -borç, anapara, faiz ve ben bir de kur farkı giderini ekliyorum- kur farkı gideri olarak 2023 yılında 1 trilyon 700 milyar bir kur farkı gideri var. Anapara faiz bir tarafta, 1 trilyon 950 milyar faiz giderimiz var. Şöyle bir örnek vereceğim: 2024 yılının ilk dokuz ayında alınan borç, son iki yılın toplamına eşit bir tutarda borç kullanmışız. Bu dokuz ayda ücret ve maaşlar erirken borçların faizine sadece 6,4 milyar dolar para ödemişiz. 2024 yılının ilk dokuz ayında da alınan dış borç 35,6 milyar dolar yani döviz cinsinden yüzde 53 artış var. Dünyanın en yüksek ikinci faizini veriyoruz, uluslararası para piyasalarına olan borcumuz 520 milyar dolar civarında. 2023'te 55 milyon asgari ücret kadar olan dış borç, bu yıl 68 milyon asgari ücrete çıktı kıyaslama yaptığımız zaman. Dokuz aylık borcun anaparası ve faizi 7 milyon işçinin dokuz aylık ücretini aşıyor. Bizim bu problemi mutlaka çözmemiz gerekiyor. Bütçenin borç, anapara, faiz yükünden; kur farkı giderinden kurtulması gerekiyor.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

CEVDET AKAY (Karabük) - Toparlıyorum Başkanım.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Buyurun lütfen.

CEVDET AKAY (Karabük) - Bunu şunun için söylüyorum: Emekliye, işçiye, asgari ücretliye, dar gelirliye geçici çözümler bulunup kaynaklar aktarılabilir tasarruf tedbirlerinden, faiz giderlerinin aşağı çekilmesinden ama biz faizleri ödeyip anapara borcunu aşağı çekmeden, net borçlanma hasılatı yaratmadan ülke bütçemizi, dolayısıyla sizin Bakanlık bütçenizi de rahatlatamayız. Ben yine AK PARTİ zamanında bir çizelgeye baktım, brüt asgari ücretin kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla oranı, şöyle bir tablo; bu kıyaslama açısından en iyi ücret 2016 yılında, yüzde 60'ına tekabül ediyor. Bu hesaplamaya göre bugün brüt asgari ücretin gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 60'ına tekabül etmesi durumunda brüt asgari ücretin 35 bin lira olması gerekiyor yani bizim hesaplamamız, bu yüzde 76'lık oran yani 30 bin lira asgari ücret olma olayı da sizin bunu yapabildiğiniz 2016'da görüldüğü için bu yıl da yapabileceğinize inanıyoruz. Onun için bu talebimizin de değerlendirilmesini özellikle istirham ediyor, hepinizi saygıyla selamlıyorum.