AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Teşekkür ederim Sayın Başkanım.

Sayın Bakanım, sunumunuzda artan ihracattan, azalan ithalattan ve dolayısıyla azalan dış ticaret açığından bahsettiniz, böyle müjdelerle dolu, pespembe bir ticaret hayatından bahsettiniz ancak Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı -ki sizinle de ilişkili bir kurumdur bu- şunu söylüyor, sizin dediğinizin tam tersi bir şey söylüyor: "Ülke batıyor." diyor. Daha sonra sehven dediğini söylemiş; ülke batmıyormuş, şirketler batıyormuş. Yani şirketlerin batması sanki ülkenin batması anlamına gelmiyormuş gibi sehven söylediğinden bahsetti ve durumu düzeltti kendine göre. Ancak şöyle bir gerçeklik var, dediği doğru bir şey var: "Yüzde 50 faizle bir ülkede yatırım yapılmaz." diyor, doğru söylüyor. "Üretim yapılmaz." diyor, doğru söylüyor. "İhracat yapılmaz." diyor, doğru söylüyor.

İhracat rakamlarına baktığımız zaman -siz de üzerinde durdunuz- işte "Dış ticaret açığı her geçen yıl düşüyor." diyorsunuz, oysa -burada benden önceki milletvekillerinin, hatiplerin söylediği bir gerçeklik var, sizin de bildiğiniz bir gerçeklik var- Türkiye'de dış ticaret açığının düştüğü aylar ve yıllar genelde krizin olduğu, durgunluğun olduğu yıllardır. İçinde bulunduğumuz duruma bakıyoruz, hakikaten de sanayi neredeyse durma noktasına gelmiş, hızlı bir sanayisizleşme söz konusu. Rakamlara baktığımız zaman; mesela, 2023 Ocak-Eylül ve 2024 Ocak-Eylül aylarındaki ithalat rakamlarına baktığımız zaman, ara malı ithalatında azalma olduğunu görmekteyiz, yüzde 73,5'ten yüzde 69,5'e düşmüş. Zaten bakıldığı zaman, esasında bu veri bile bize ekonomide yavaşlamanın olduğunu, sanayide durgunluğun olduğunu, sanayideki durgunluktan dolayı da dış ticaret açığının düştüğünü göstermekte. Ben burada şu rakama çok takıldım: Dış ticaret hacminin gayrisafi yurt içi hasılaya oranı... 2023 yılında beklenti yüzde 57'ymiş, yüzde 54 olarak gerçekleşmiş. 2024'te beklenti, hedef yüzde 57'ymiş yüzde 45,8 olarak gerçekleşiyor ve her geçen yıl düşüyor; 2025'te beklenti, tahmin yüzde 44, 2026'da yüzde 41,8. Bakın, ticaretle alakalı, dış ticaretle alakalı hakikaten de vahim rakamlardan bahsediyoruz.

Şimdi, bir ülkede dış ticaret açığının düşmesi için en önemli faktörlerden bir tanesi imalat sanayisinin ihracat yapısına bakmak lazım yani yüksek teknoloji üreten ve bunları ihraç eden ülkeler genellikle dış ticaret fazlası veren ülkeler. Listede ilk 10'a baktığımız zaman genellikle bu ülkeler var veyahut da doğal gaz zengini, petrol zengini gibi ülkeler bunu yakalıyor. Biz imalat sanayimizin ihracat yapısına baktığımız zaman yüksek teknoloji içeren ürünlerin ihracattaki payı 2019'da yüzde 3,5'miş, 2023'te 3,8'e çıkmış, 2024'ün Ocak-Eylül rakamlarına baktığınız zaman 3,4 yani batı cephesinde değişen herhangi bir şey yok. Üzerimizde adeta yüzde 4'lük bir cam tavan var ve bu cam tavanı bir türlü aşamıyoruz. 2002 yılında yüzde 6,2 olduğunu düşündüğümüz zaman yıllar içerisinde bir gerileme var ve 2053'le ilgili hedefimiz de yüzde 17 yani bu rakamlara baktığımız zaman, içinde bulunduğumuz konuma baktığımız zaman bu rakama ulaşmak hakikaten de zor gözüküyor.

Dünya rekabetçilik endeksine bakıyoruz, 2015-2019 arası beş yıllık süre içerisinde ortalama yerimiz 62 ülke arasında 44'üncüymüşüz; 2020-2024 yılları arasında 64 ülke arasında ortalama olarak 50'nci sıraya düşmüşüz. Ana parametrelere baktığımızda ekonomik performansta 2015-2019 arasında 44'üncüymüşüz, 2020-2024'te 43'üncülüğe çıkmışız; bir basamak artmış. Kamu yönetimi verimliliğinde -bu sizi çok ilgilendiriyor- 43'üncü sıradaymışız, 15 basamak düşerek 58'inci sıraya düşmüşüz. İş dünyası verimliğinde benzer tablo var, 41'den 47'ye düşmüşüz. Altyapıda 47'deki yerimizi korumuşuz. Bir de doğrudan yabancı yatırımlar var. Doğrudan yabancı yatırım önemli çünkü burada teknoloji transferi oluyor ve yurt dışına ihracatta yüksek teknolojili ürünlerin oranını artıran unsurlardan bir tanesi. Gene beş yıllık periyotlarda baktığımız zaman 2014-2018 arasında 70 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırımı gelmiş, bu rakam 2015-2019-2023 arasında 54 milyar dolara düşmüş; gayrisafi yurt içi hasıladaki payı yüzde 2'den yüzde 1'e düşmüş yani ciddi bir düşüş söz konusu.

Beşerî sermayeden bahsetmeden olmaz. Beşerî sermayedeki durumumuz ne yazık ki içler acısı; 2019 senesi Dünya Ekonomik Forum'un araştırmasına göre işbaşı eğitimde 122'nci sıradayız, mesleki eğitim kalitesinde 128'inci sıradayız, mezunların beceri donanımları kategorisinde 103'üncü sırada, dijital beceride 116'ncı sıradayız.

Biraz evvel devamlı işte, kurulan şirketlerden, kapanan şirketlerden; açılan esnaftan, kapanan esnaftan bahsedildi. Siz de sunumunuzda beş yıllık rakamdan bahsettiniz. Ben size en güncel rakamları vereceğim; mesela esnaf sayısı, 2023'ün Ocak-Ekim döneminde, on aylık süreçte 255 bin esnafımız yeni dükkân açmışken 2024 yılının aynı döneminde 225 bin 264'e düşmüş yani 29.736 kişi düşüş var; açılan esnaf sayısında yüzde 12'lik bir azalma var. Terkinlere, kapanan esnaflara baktığımız zaman, 2023'ün aynı döneminde 84.167 tane terkin varken 2024'te bu rakam 92.161'e çıkmış yani kapanan esnaf sayısı yüzde 10 artmış. Açılan esnaf yüzde 12 azalıyor, kapanan esnaf yüzde 10 artıyor. Bir de şöyle bir şey var: Bu terkinlerde birçoğu mesleği bıraktığı hâlde, esnaflıktan ayrıldığı hâlde gidip de terkin işlemlerini yapmıyor çünkü Esnaf Kefalete borcu var, bu sebepten dolayı bunu öteliyorlar. Böyle bir durum da var. Kurulan şirket, kapanan şirket sayılarına baktığımız zaman 2023 Ocak-Eylül döneminde 96.842 tane kurulan şirket varmış, 2024 Ocak-Eylül döneminde 83.945'e düşmüş; yüzde 13,3'lük bir azalma var. Kapananlara baktığımız zaman, 15.888'den 19.406'ya çıkmış, yüzde 22'lik artış var; gene aynı şey var. Gerçek kişi ticaret işletmelerinde enteresan bir şey var; kapanan şirket sayısı kurulandan daha fazla, 11.983 tane kapanan var, kurulan 11.193 yani sizin dediğiniz gibi değil. Protesto edilen senet sayılarında -bunlar önemli rakamlar- ciddi artış var; 2023'ün ilk sekiz ayında 9,5 milyar liraymış, 2024'ün ilk sekiz ayında 27 milyar liraya çıkmış protesto edilen senet sayısı. Benzer durum karşılıksız çeklerde de söz konusu; 2023'ün Ocak-Eylül döneminde 35,6 milyar liralık karşılıksız çek varken 2024'te aynı dönemde bu 122 milyar liraya çıkmış, neredeyse 4 katına çıkmış durumda.

Değerli Bakanım, buradaki konulardan bir tanesi "İsrail'le ticaret var mı, yok mu?" -önemli konulardan bir tanesi bu- siz olmadığını iddia ediyorsunuz, mayıs ayından sonra olmadığını söylüyorsunuz. İsrail'le yapılan ticaretin yılda 2 milyar dolar olduğundan bahsetmiştiniz yani normalde Filistin'e 2 milyar dolarlık bir ihracattan bahsettiniz siz. Ben sizin rakamlarınıza baktım -sizin bu ülkelerle alakalı raporlarınız var- Filistin raporuna baktığım zaman, Filistin'in 2023 yılında gayrisafi yurt içi hasılasının 17,4 milyar dolar olduğunu görüyorum. 17,4 milyar dolarlık bir gayrisafi yurt içi hasılaya sahip olan bir ülkeye biz nasıl oluyor da 2 milyar dolarlık ihracat yapıyoruz? Birinin bunu açıklaması lazım. 2022 yılında 19 milyar dolarmış -gene sizin rakamlarınız bunlar- Filistin'in gayrisafi yurt içi hasılası. Biz nasıl oluyor da buraya 2 milyar dolar ihracat yapıyoruz? Bu bir kere izaha muhtaçtır, bu rakamlar doğruysa, sizin rakamlarınız doğruysa. Bir de biz gene sizin rakamlarınıza göre Filistin'e en fazla ihracat yapan 5'inci ülkeyiz yani bizden önce Ürdün var, Mısır var, Çin var, Almanya var. Şunu bize izah edemezsiniz: Bakın, siz 3 Mayısta açıklama yaptığınızda...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Toparlayınız lütfen.

Buyurun.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Açıklamayı TİM'in bir toplantısında yaptınız herhâlde yanlış hatırlamıyorsam.

TİCARET BAKANI ÖMER BOLAT - Hayır, basın açıklamasında.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Neyse.

Reuters ihracatçılarla konuşuyor -esasında ihracatçılar bunu beklemiyorlarmış sizden, şaşkınlıklarını gizlemiyorlar- ihracatçıların, bizim Türk ihracatçıların beyanı bu; alternatif yollar aradıklarından bahsediyorlar Reuters'e yani Mısır-Ürdün-Lübnan üzerinden ticaret yapmanın yollarını aradıklarından bahsediyorlar, buna benzer beyanları var. Şimdi, ben de rakamlara bakıyorum, çelik ihracatımız 1 milyon 46 bin dolardan 111 milyon 534 bin dolara çıkmış Sayın Bakanım, artış yüzde 10.555; bu artışı izah edemezsiniz yani sizin yasak koymanız demek...

TİCARET BAKANI ÖMER BOLAT - Şimdi cevabını istiyor musunuz?

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Fark etmez, ben bitireyim benden sonra verin.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Bakan, söz vereceğim size toplu olarak cevabını verirsiniz.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Sayın Bakan laf attı bir dakika daha...

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Siz de var ya bir saniyeye bir dakika istiyorsunuz. Vallahi böyle bir hesap ben görmedim ya.

YAŞAR KIRKPINAR (İzmir) - Böyle bir adaletsizlik olur mu!

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Vallahi, böyle bir adaletsizlik olmaz.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Çimento, cam, seramikte artış yüzde 11.163, demirde artış yüzde 2.217, mesela, deriye baktım, artış yüzde 40.405. Bakın, bunları izah etmekte zorlanırsınız. Şu anda Bakü-Ceyhan Hattı'ndan çok ciddi bir şekilde İsrail'e petrol gidiyor. Gitmiyor mu? Peki, İsrail petrol ihtiyacını nereden karşılıyor?

TİCARET BAKANI ÖMER BOLAT - İsrail...

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Belki bizden direkt İsrail'e gitmiyor; Mısır üzerinden, Ürdün üzerinden gidiyor buralara.

TİCARET BAKANI ÖMER BOLAT - Sayın Başkan...

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Bakanım, söz vereceğim size topluca. İsterseniz orada ben sürenizi tam vereyim, karşılıklı bir soru-cevap...

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Ama cevaplasın olmazsa ya Sayın Bakan.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Bakırlıoğlu...

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Cevaplarsa, bizi ikna ederse belki bundan sonra bu konuda soru sorulmaz.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Bakırlıoğlu, müzakere kısmında sorarsınız soruları tekrar.

AHMET VEHBİ BAKIRLIOĞLU (Manisa) - Hayır, bu daha iyi olacak, daha faydalı olacak Sayın Başkan.