DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bahsettiğiniz destek "Ekonomik Yer Değiştirme ve Geçim Kaynakları Destek Protokolü "adı altında yapılmış. Diyor ki: "Sözleşmenin konusu: Bu protokol Anagold tarafından destek alanlara tek bir ödeme olarak ve tek bir defaya mahsus olmak üzere 40 bin TL yakacak yardımı, 50 bin TL hayvancılık desteği ve 40 bin TL yem desteği olmak üzere toplamda 130 bin TL yardım yapılmasını kapsamaktadır." Devamında "Destek alanlar Anagoldun yürütmekte olduğu Oksitli Üretim ve Sülfit Genişleme Projesi ve ileride yürüteceği faaliyetleri de dâhil ve fakat bununla sınırlı olmaksızın tüm madencilikle bağlantılı projelere ilişkin muvafakat verdiklerini, herhangi bir madencilik faaliyeti aleyhine özel ve resmî kurumlar nezdinden herhangi bir özel idari ve/veya adli başvuruda bulunmayacaklarını, böyle bir başvuruda bulunmaları hâlinde, bu protokol kapsamında almış oldukları tüm ödemeyi ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte nakden derhâl geri ödeyeceklerini kabul taahhüt ve beyan ederler." şeklinde bir ifade var.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, şimdi, onun hukuken geçerliliği tartışılır, tartışılmaz; böyle bir durum yok. Bize bu yönde "Bu protokolden faydalanamadım. Ben ayrı bir haneyim." diye dava açanlar oldu ama bizim böyle bir davamız yok. Bize bu davadan dolayı, bu yazılanlardan dolayı bir dava açılmadı.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Zaten böyle bir imzayı attırdıktan sonra size nasıl dava açsın?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - İşte, diyorum yani bunun hukuken geçerliliği de tartışmalı ifadeler.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - O zaman bölge halkını kandırdınız mı?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Hayır, öyle bir şey söz konusu olamaz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Hukuken geçerliliği olmayan bir protokol ama burada kabul, taahhüt ve beyan etmelerini şart koşuyorsunuz protokollerinizde.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, açıkladım zaten, bizim çok sayıda yardımımız var. Bu protokolde böyle yazılmış, bu niye yazılmış araştıralım ama yem, yakacak ve ısınma yardımı olduğunu... Siz hayvancılık yardımı olduğunu söylediniz, matbu geçen bir ifadedir, çok...

MÜZEYYEN ŞEVKİN (Adana) - "Geri tahsil edilecektir." cümlesi nasıl bir sosyal yardım oluyor? "Geri tahsil edebiliriz." cümlesi var orada yani faiziyle...

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, hukuki, matbu bir cümle olarak ben onu görüyorum.

MÜZEYYEN ŞEVKİN (Adana) - Yani bir sosyal projede böyle bir şey olabilir mi?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Dediğim gibi, bu yönde bizim bir adımımız yok, bize karşı da tam tersine -hane başına yapılmış bir yardımdı bu- "Ben ayrı bir haneyim." diye bize dava açanlar...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Karşılıksız bir yardım değil.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Karşılıksız bir yardım.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Madencilik faaliyetleriyle ilgili herhangi bir şikâyette bulunmayacakları doğrultusunda imza attırarak verdiğiniz bir paradan bahsediyoruz. Yani bu bölge halkının dışında buna benzer bir uygulama yapmıyorsunuz. Neticede, bunun, bu protokolü imzalatmanızın bir sebebi var ve bu protokolü, şu ülkede -bakın, bunca kurumların yetkilileri de burada- sizlerin gözlerinizin önünde getirip de vatandaşa, bölge halkına imzalatan bir şirket var. Bu şirket bugün sizsiniz, yarın bir başka şirket de olabilir. Bu usulde bir protokolü böyle ekonomik krizler içinde geçim sıkıntısı yaşayan insanlara imzalatmak bana göre zalimlik.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL ÇOŞKUNYÜREK - Deniz Bey, Deniz Vekilim, isterseniz siz sorulara geçin, sorularınızı bitirin, size gelmiş olduk zaten.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Olur.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL ÇOŞKUNYÜREK - Ondan sonra diğer arkadaşlara söz vereceğiz.

Buyurun Deniz Bey.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Öncelikle "Aslında temel problem nedir?" diye baktığımız zaman, sadece şirket mi kusurlu? Evet, şirket kusurlu ama tek başına şirket mi kusurlu? Hayır, değil; devlete ait denetim görevini yapması gereken kurumlar da sorumlu; onay veren kurumlar, bu kurumların yetkilileri de sorumlu. Ve neticede, ortada sadece böyle tek bir mühendisin üzerine atılıp da bir mühendisin, jeoteknik mühendisinin arkasına böyle hizalanıp hem şirket yetkililerinin hem devlete ait koca koca kurumların o yetkililerinin hepsinin saklanabileceği kadar yer yok. O yüzden, şu jeoteknik mühendisini alalım, şöyle bir kenara koyalım, bakalım bu sorumlular kimmiş, şöyle bir görelim.

Şimdi, öncelikle, burada ifade ettiğiniz bir ÇED süreci var, diyorsunuz ki: "Uygulama projeleri hazırlandı, onaya sunuldu, 4'üncü faz ve arkasından 4'üncü fazın B kısmının, onun 1, 2, 3 ve 4'üncü kısımlarının uygulama projelerinin onaylanması için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına sunuldu." Yıl kaç? Yıl 2019; 2019, 2020, 2021 yılarını kapsayan bir onay sürecinden bahsediyoruz. Onaylayacak olan kurum Çevre Bakanlığı. Neyi onaylayacak? 4B uygulama projelerini onaylayacak. Doğru mu? Doğru. Peki, bu uygulama projelerinin -bunlar kanun niteliğinde, öyle diyelim, kanun gibi- neye uyumlu olması gerekiyor? Anayasa'ya. Peki, 4B uygulama projeleri hangi tarihli anayasaya uygun olarak hazırlanıyor? 2014 yılı ÇED Raporu'na uygun olarak hazırlanıyor. Ancak 4B uygulama projeleri henüz onay aşamasındayken ve bu onayların devam ettiği sürenin içinde bir başka süreç de devam ediyor. Hangi süreç? Anagold altın madeninin 2'nci kapasite artışı ÇED Raporu süreci yürüyor. Yani bir yandan 2014 yılı ÇED Raporu'na uygun olarak hazırlanmış uygulama projelerinin onay süreci devam ediyor Çevre Bakanlığında, diğer taraftan da aynı anda yine Çevre Bakanlığında 2021 yılı ÇED Raporu süreci yürüyor ve neticede, gelinen son durum itibarıyla, uygulama projeleri onaylandıktan sonra işin anayasası değişiyor. 7 Ekim 2021 tarihli nihai ÇED Raporu onaylanıyor ve "ÇED Olumlu" kararı yetkililer tarafından veriliyor. O andan itibaren yani 7 Ekim 2021 tarihinden itibaren artık sizin kanunlarınız yani uygulama projeniz yürürlükte olan Anayasa'ya yani 2021 yılında "ÇED Olumlu" kararı verilen bu rapora uyumsuz hâle geliyor, durum bu. Dolayısıyla da 2021 yılındaki nihai ÇED Raporu'na uyumlu bir uygulamayı sahada devam ettirmediğiniz için ortaya büyük bir sorun çıkıyor.

Bakın, şöyle hemen örnek vereyim size; Anagold Madenciliğin 2021 yılı nihai ÇED Raporu'ndan okuyorum, diyor ki: "Mevcut durumda toplam 58 milyon ton kapasite olarak ilk 4 fazın inşası tamamlanmış ve Mayıs 2020 itibarıyla bu alana 53,7 milyon ton cevher serimi yapılmıştır." 2021 yılı nihai ÇED Raporu. Devam ediyor: "2'nci kapasite artışı projesiyle yığın liç tesisi faz 5 ve faz 6 inşasıyla 27,3 milyon ton ek kapasite sağlanarak toplam kapasitenin 85,3 milyon tona çıkarılması planlanmaktadır." Kim söylüyor? Sizin hazırladığınız, sizin şirketinizin hazırladığı ÇED raporu söylüyor, bunu siz yazdınız, siz diyorsunuz ki: "Faz 5 ve faz 6 tamamlandığında kapasite 85,3 milyon tona çıkar. Şu anda mevcut kapasite 58 milyon ton." Bunu siz söylüyorsunuz ve bunun da onaylanması için Çevre Bakanlığına veriyorsunuz. Ne gariptir ki uygulama projeniz size ne söylüyor? Bakın -tarih 28 Nisan 2020 yani 2021 yılındaki nihai ÇED Raporu onaylanmadan önce- jeoteknik raporda "Mevcut yığın liç faz 4 genişlemesiyle 2015'te 58 milyon ton kapasiteye çıkmıştır. Faz 4B genişlemesi, yığın güneye doğru genişleyecek ve toplam kapasitesi yaklaşık olarak 64 milyon ton olacaktır." deniyor. Bundan Çevre Bakanlığının 2021 yılı nihai ÇED sürecini yürüten yetkililerin haberi var mı? Yok gibi görünüyor. Siz sundunuz mu? Sunmamışsınız gibi görünüyor. ÇED dosyasında "faz 4B" diye bir ifadeniz yok.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Sunuldu efendim, siz bitirince açıklayalım.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Şimdi, bakın, aynı zamanda, bunun sağlamasını yapmak için söylüyorum, Kartaltepe Madenciliğin 2022 yılı 2'nci kapasite artışı nihai ÇED Raporu "Ekim 2021 itibarıyla yaklaşık 58 milyon ton cevher yığın liç sahasına serilmiştir." diyor. Yani 2021 yılının Ekim ayı itibarıyla, aslında zaten 2021 yılının Ekim ayında onaylanmış olan, nihai ÇED Raporu'na göre tanımlanmış olan mevcut kapasite yaklaşık olarak dolmuş durumda yani 2021 yılındaki nihai ÇED Raporu çıktıktan ve onaylandıktan sonra, sizin uygulama projenizle uyumsuz bir durum oluştuğu için sahadaki faaliyetlerinizi durdurmanız gerekiyor aslında çünkü işin anayasası, yürürlükteki anayasası değişmiş ama siz altın üretim sürecine devam etmişsiniz; burada görünen durum maalesef bu. Burada yaptığınız sunumda da şu anda ekrana da yansıttığınız sunumda da diyorsunuz ki: "Ekim 2021 itibarıyla faz 1, 2, 3, 4, 4B, 5, 6; ÇED onay 85,3 milyon ton." ama 2021 yılı ÇED raporu bunu söylemiyor. 2021 yılı ÇED Raporu "Ancak faz 5 ve faz 6'yı tamamlarsanız 85,3 milyon tona çıkar." diyor. Dolayısıyla bu duruma açıklık getirmeniz gerekiyor, bir uyumsuzluk açık. ÇED raporları ve aynı zamanda uygulama projelerinizle ilgili olan tarihler de burada mevcut.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Cevaplayalım mı efendim bunu?

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Aslında konu tam yerindeyken cevaplasanız iyi olur.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Sorular bitti mi Sayın Vekilim?

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Hayır, bu konu netleşsin, sonra birkaç soru daha...

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Buyurun, cevap verin.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ PROSES MÜHENDİSİ AYŞE NUR TÜRKARSLAN - Şimdi, Sayın Milletvekilim, biz Aralık 2014'te 4 fazlı bir yığın liçi yapacağımızı ve 73 milyon tonluk bir kapasiteyle bu fazı tamamlayacağımızı söylüyoruz. 73 milyon tonluk bir kapasiteye biz onay alıyoruz. Bunun üzerine biz faz 4 istiflememize Eylül 2015'te başlıyoruz gerçekleşen değerlere baktığımız zaman. Mart 2015'te GRE firması bize bir dizayn yapıyor, aşama aşama gidiliyor, ÇED sınırları içerisinde hem 4 hem 4B kapsamında, ÇED sınırları da içerisinde hem görsel olarak hem kapasite olarak. Öncelikle 58 milyon tona göre üretim faaliyetlerimiz, üretim planlamamız doğrultusunda bir dizayn yapıyoruz. Bu dizaynımıza göre daha sonra, Ekim 2018'de INR firması tarafından uygulama projesi hazırlanıyor. Devamında bize uygulama projesi onaylarımız da geliyor, maden atık depolama olaylarımız da geliyor fakat Maden Atıkları Yönetmeliği yürürlüğe 2017'de girdiği için biz Eylül 2015'te faz 4'ün istiflemesine başlamış oluyoruz. Devam eden süreçte faz 4'ün istiflemesini Ağustos 2020'de bitiriyoruz; 55,4 milyon ton gerçekleşenle yani dizaynda kapasitem 58 milyon ton, ÇED'de onay verilen kapasitem 73 milyon ton olmasına rağmen 55,4 milyon tonla ben oradaki istiflememi tamamlıyorum. Daha sonra -tabii ki maden yaşayan bir organizma, sürekli çalışmalar yapılıyor ve planlar sürekli değişiyor- faz 4'ün devamı olarak faz 4B dizaynı yapıyorum, o da toplam kapasiteyi 64 milyon tona çıkarıyor. Yani bu gerçekleşen değil, gerçekleşmesi planlanan bir dizayn. 64 milyon ton...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Faz 4B'nin onayını ne zaman alıyorsunuz?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ PROSES MÜHENDİSİ AYŞE NUR TÜRKARSLAN - Onayını Mayıs 2020'de alıyoruz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - İşte, Mayıs 2020'de bu onayı alırken siz 2014 yılındaki nihai ÇED Raporu'na uyumlu bir uygulama projesi için onay alıyorsunuz. Ancak 2021 yılındaki nihai ÇED Raporu mevcut kapasiteyi 58 milyon tonla sınırladı ancak faz 5 ve faz 6 yapılırsa bunun üzerine ilave kapasite gelip 85,3 milyon tona çıkılabileceğini belirliyor. Dolayısıyla sizin uygulama projeniz 2021 yılındaki nihai ÇED raporu kararı verildiği anda artık ÇED Raporu'yla uyumsuz hâle gelmiş oluyor.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ PROSES MÜHENDİSİ AYŞE NUR TÜRKARSLAN - Devam edeyim mi Sayın Milletvekilim?

Şimdi, şöyle: Biz Mart 2020'de faz 4B için bir dizayn alıyoruz, o da 64 milyon tona çıkıyor. Yani biz devam etseydik -Aralık 2014'de aldığımız ÇED Raporu'nda 73 milyon ton atıyorum, faz 4'ün bir genişlemesi olarak 4C de 64 milyon tondan 73 milyon tona kadar tamamlanıp bir faz 4C olabilirdi fakat öyle değil; üretim değerlerimize baktığımız zaman bu değerin 73 milyon tonu aştığını gördüğümüz için, biz zaten faz 5 ve 6'yı da kapsayacak şekilde yeni bir ÇED'e gidiyoruz. Bu ÇED'de de 85,3 milyon tonluk bir kapasite alıyoruz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Burada öyle söylemiyor işte, onu anlatmaya çalışıyorum.

Bakın, size tekrar okuyorum, tekrar, Anagoldun 2021 yılındaki nihai ÇED Raporu diyor ki: "İkinci kapasite artışı projesiyle yığın liç tesisi faz 5 ve faz 6 inşasıyla 27,3 milyon ton ek kapasite sağlanarak toplam kapasitesinin 85,3 milyon tona çıkarılması planlanmaktadır." Yahu, bu ÇED raporunu siz hazırlamadınız mı?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ TEKNİK SERVİSLER MÜDÜRÜ ALİ SERT - Doğrudur Sayın Vekilim, zaten 73 milyondan 85 milyona çıkarıyoruz. Amacımız, 73 milyonunu aşacağımızı öngördüğümüzde henüz...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bakın, siz 2021 yılı ÇED süreci devam ederken henüz 4 faz için tanımlanmış 58 milyon tonluk mevcut kapasiteyi aşmış değilsiniz. Nereden anlıyoruz? Kartaltepe Madenciliğin İkinci Kapasite Artışı Nihai ÇED Raporu'ndan anlıyoruz. Ne diyor? "Ekim 2021 itibarıyla yaklaşık 58 milyon ton cevher yığın liç sahasına serilmiştir."

Bakın, sonra, 2021 yılının Mart ayında nihai ÇED Raporu çıkıyor, 7 Ekim 2021 tarihinde de henüz 58 milyon tonluk tanımlanmış mevcut kapasiteyi aşmadan -yani o 2014'ün içinde kalıyor 73 milyon tona göre ama- 2021 yılında devam eden ve onaylanan, artık yeni yürürlüğe girip öncekini iptal hâline getiren bu ÇED raporuna uyumluyken dolayısıyla siz faz 5 ve faz 6 şartıyla 85,3 milyon tona çıkıyorsunuz. Yani aslında uygulama projelerinizin durması gerekiyor. Sahada durmanız, kendi içinizde "Ya, biz 2021 yılı ÇED Raporu çıkardık, bunun kapasitesi 58 milyon ton. Biz burada yanlış yaptık, Çevre Bakanlığı da bunu onayladı ama bizim uygulama projelerimize göre aslında biz 73 milyon tonun içinde kalan 64 milyon tonu onaylatmıştık. Ne yapacağız?" sorusunu sorduğunuzda artık her şey için çok geç olan bir an mıydı? Değildi. İşte, tam o anda bu uygulama projeleri ile yürürlüğe yeni giren 2021 yılı ÇED sürecindeki uyumsuzluğu gördüğünüz anda uygulamayı durdurmanız gerekiyordu, bu uyumsuzluğu gidermeniz gerekiyordu, sahada ona göre işlem yapmanız gerekiyordu.

Anlaşılmayan bir kısım var mı?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, dediğinizi bir değerlendirelim ancak şimdi, ÇED'deki tonajın altındayız, dizayn tonajının da altındayız. Şimdi, ÇED raporlarını tekrardan bir kontrol edelim. Eğer gerekirse buna ilişkin bir yazılı bilgilendirme veririz ama ben sizin dediğiniz gibi düşünmüyorum. Dediğim gibi, ÇED tonajının da 4B'deyken altındayız, dizaynda da altındayız; ÇED'deki tonajın altındayız 4B'deyken.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Hangi ÇED'deki, 2014 mü, 2021 mi? 2014 yılı ÇED'inin mi altındasınız, 2021 yılı nihai ÇED Raporu'nun mu altındasınız? Yani sizin uygulama projelerinizin son, nihai ÇED raporuna uygun olması gerekmiyor mu?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Şimdi, 2021'deki de toplam tonajı veriyor ya zaten, 85,3 milyon ton...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Tekrar söylüyorum, lütfen dikkatli dinleyin, rica ediyorum; diyor ki: "İkinci kapasite artışı projesi ile yığın liç tesisi faz 5 ve faz 6 inşası ile 27,3 milyon ton ek kapasite sağlanarak toplam kapasitenin 85,3 milyon tona çıkarılması planlanmaktadır." Yani şunu söylüyor, diyor ki: "85,3 milyon tonluk kapasiteye çıkılması için faz 5 ve faz 6'yı yapmanız gerekiyor." Hatta onu da detaylı tarif etmiş, nereden 85,3'e çıkmanız faz 5 ve faz 6 inşasıyla olur diyor? "27,3 milyon ton ek kapasite sağlanarak." diyor. Yani sizin uygulama projeleriniz 2014 yılı nihai ÇED raporlarına uygun ama 2021 yılı nihai ÇED Raporu'na uygun değil.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Şöyle bir farklılık olabilir -biz bunu bir inceleyeceğiz, size hızlıca dönüş yapacağız ama- ÇED raporlarında "4B" olarak geçmiyor, faz 5 olarak yani 5'inci faz olduğu için o şekilde bir değerlendirme yapılmış olabilir; biz de hemen rakamlarımızı karşılaştıralım, buna ilişkin dönüş yapalım hızlıca.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani çok dehşet verici bir şey söylediniz.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Deniz Vekilim, başka arkadaşların soruları da var, hızlandırırsak...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Peki.

Yani burası çözülmesi gereken ana sorun noktalarından bir tanesi, burada bir problem var. Bu problem hâlâ devam ediyor.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Rıdvan Bey bekliyor, Oğuz Bey bekliyor.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Değerli Başkan, dinlemediğiniz ne kadar belli. Bu kadar kritik, o kadar önemli bir konu konuşuyoruz.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Biz önünüzü açtık Sayın Vekilim, önünüzü açtık, sorun.

ALİ TEMÜR (Giresun) - Aynı şeyi döndürüp döndürüp tekrar tekrar sormaya gerek yok.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Siz yanıtı anladıysanız siz bana açıklayın da ben de anlayım. Ne anladınız?

ALİ TEMÜR (Giresun) - Ben sana anlatırım, gel yanıma.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yok, söyleyin. Ya, şirket kendisi yanıt veremiyor ya. Allah Allah!

ALİ TEMÜR (Giresun) - Tekrar tekrar sormaya gerek yok ki.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Sabır.

Buyurun Sayın Vekilim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Ben hemen birkaç şey daha sorayım. Patlatma konusunda birkaç veri...

Ha, bu arada -şimdi, bunu da sormadan geçemeyeceğiz tabii- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yaptığı sunumda "Yığın liçte heyelan öncesi son durumda 68 milyon ton depolama yapılmıştır." şeklinde bize, İliç Araştırma Komisyonuna resmî bir bilgi verdi. Bu bilgi size göre doğru mu, değil mi?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, bizim toplam tonajımız 60,1 milyon tondur. Tekrarladım bunu zaten.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani "Doğru değil." diyorsunuz.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Size gerçekleşen tonajımızı söylüyoruz. O sunumda biz yoktuk, onu bilmiyoruz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Sayın Başkanım, Komisyondaki Enerji Bakanlığı yetkilisi Komisyona Enerji Bakanlığının yaptığı sunumda verdiği 68 milyon tonluk bu heyelan öncesi yığın liç sahasına depolama yapıldığı bilgisini doğrulayabiliyor mu yoksa şirketin ifade ettiği gibi yanlış bir bilgi mi vermiş?

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Değerli Vekilim, zaten bize verilen brifingde bu doğrulanmış, Bakanlık bunu söylüyor, bu arkadaşımızın teyit etmesine ihtiyaç var mı? Yani Bakanlık "68 milyon ton" dedi zaten, bize söyledi.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani siz "Şirket doğru söylemiyor." mu diyorsunuz şu anda? Şirket başka bir şey söylüyor.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - O zaman rakamsal hata var burada yani onu düzelttirmemiz...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Kim hata yapıyor, onu ortaya çıkarmaya çalışıyoruz.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ ÜLKE MÜDÜRÜ CENGİZ YALÇIN DEMİRCİ - Buradaki rakam 34,5 milyon metreküptür; şimdi, 34,5 milyon metreküpü özgül ağırlık olarak hesaplarken, şimdi, ona baktığımızda, sizin söylediğiniz rakam aşağı yukarı 1,95'lik bir özgül ağırlığa karşılık geliyor, özgül ağırlık hesaplamasında farklı bir katsayı kullanılmış olabilir. Biz serilen tonaj ağırlık üzerinden gittiğimiz için orada...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bu da tonaj.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ÜLKE MÜDÜRÜ CENGİZ YALÇIN DEMİRCİ - Hayır, hayır. Onlar metreküpten tonaja çevirirken farklı bir katsayı kullanmışlardır, biz direkt tonaj üzerinden gittiğimiz için bir farklılık oluşmuş olabilir diye söylüyorum Sayın Vekilim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Kendisinin verdiği önceki parametrelerine baktığımız zaman aynı dili konuştuğumuz anlaşıyor. Bakın, diyor ki: "Yığın liçi kapasitesini..." O da 85,3 milyon ton olarak tanımlıyor, o da öyle. Planlanan faz 5 ve faz 6 sanki yapılmış gibi planlıyor ve oradan devam ediyor. "Proje tanzim tarihi itibarıyla yığın liç alanı toplam malzeme miktarı 54 milyon ton -projenin tanzim tarihi itibarıyla- yığın liçte heyelan öncesi son durumda 68 milyon ton depolama yapılmıştır." diyor. Yani sürekli sorulan soruların alt parametrelerini değiştirerek veya terminolojisini değiştirerek, ben anlıyorum, bir zaman da kazanma gayretindesiniz ama bu durum kurumlardaki veriler ile sizin veriler arasındaki çelişkileri ortadan kaldırmıyor, sorun burada.

Neyse çelişkileri ortaya koyalım, doğrusu ne, birlikte araştıralım ama anladığım kadarıyla Enerji Bakanlığı verdiği verinin arkasında duruyor, doğru mu? Doğru, öyle anlıyoruz.

OTURUM BAŞKANI YÜKSEL COŞKUNYÜREK - Arkasında.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Değerli katılımcılar, patlatma radar konusunda Enerji Bakanlığının yine sunumunda verdiği bir veri var. Veride diyor ki: "Jeoradar verilerinde yapılan incelemelere göre yığın liçte yer değiştirme hareketlerinin kazadan yaklaşık üç ay önce artış yönünde eğilim gösterdiği ve kaza gününe kadar artarak devam ettiği tespit edilmiştir." Kaza gününe kadar... Ne zamandan itibaren? Üç ay öncesinden başlamış. Burada da bakın, o verilerin hepsi görülüyor.

Bakın, kasım ayından itibaren ne yapmış? Yükselişe geçiyor. "Zaten ocak ayına geldiğinde yani kazadan bir ay öncesinden itibaren zeminde, yığın liçte hızlı bir yer değiştirme hareketi var." diyor.

Şimdi, bu hareketle bilirkişi raporundaki yığın liçi faz 5 inşaatı kapsamında yapılan patlatmaların tarihlerini bir kıyaslayalım. Bakalım bu patlatmalarla, patlatma sıklığı ile bu yığın liçteki yer değiştirme hareketleri örtüşüyor mu? Patlatmaların sayısı arttıkça yığın liçteki yer değiştirme de hızlı bir şekilde artıyor mu?

Bilirkişi raporunda bize verilen tabloda 23 adet patlatma var. Başlangıç tarihi 3 Kasım 2023, son patlatmanın yığın liçi faz 5 inşaatı kapsamında yapıldığı tarih 6 Şubat 2024. Baktığımız zaman, üç ay içinde toplam 23 patlatma yapar. Bu patlatmaların ilk iki ayda yapılan sayısı sadece 7, son ayda yani ocaktan itibaren yapılan patlatma sayısıysa 16. Aylık artış oranına bakarsak yüzde 300 artmış patlatma sayısı. Patlatmaların yapıldığı günlere bakıyoruz, patlatmaların 13'ü cuma günü yapılmış, 6'sı salı günü, 2'si pazar günü, 1'i pazartesi günü, 1'i de çarşamba günü. Yani siz yığın liçi faz 5 inşaatı kapsamında patlatmalarınızı genelde cuma günü yapıyorsunuz, buradan çıkan sonuç bu. Son yığın liçi faz 5 inşaatı kapsamında yaptığınız patlatmanın tarihi 6 Şubat 2024.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Doğru.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bunun üzerine yedi gün koyduğunuzda, bir hafta koyduğunuzda da yani bir cuma gününü bulduğunuzda da ne oluyor? Felaketin yaşandığı gün oluyor yani büyük ihtimalle cuma günleri yaptığınız bir patlatma söz konusu ve siz ya cuma günü yığın liç 5 fazında bir patlatma yapmayı planlıyordunuz ya da bugüne kadar bize bilirkişi raporunda sunulan bilgiler ışığında, bu patlatmayı yapmış olma ihtimalinizi de yüksek kılıyor; bunu ifade etmek istiyorum.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, yığın liç patlatmalarını açıklamıştım, bununla ilgili raporu da size ileteceğiz. Yığın liç patlatmaları gerek dizayn raporunda gerek bir danışman firma önderliğinde yapılmakta. Biz de yurt dışından gelen bir jeoteknik uzmanına bunu kıyaslattık, böyle bir deplasmana sebebiyet vermediğine ilişkin bir bilgi aldık. Dediğim gibi, buna ilişkin bir rapor aldık, bunu da sizlere, sayın milletvekillerimize sunarız.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Şöyle: Biraz önce söyledim "cuma günü" diye, salıdan salıya yani 13 Şubat Salı gününe denk geliyor; onu düzeltiyorum.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - O gün yığın liçte bir patlatma yok efendim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Şimdi, bilirkişi raporunda diyor ki: "Maksimum patlatıcı miktarının 12,4 kilogram, rutin patlatmalar için ise 20 kilogram olduğu görülmektedir ancak faz 5 inşaatında yapılan patlatmalarda tüm atımlarda uygulanan maksimum patlayıcı miktarı değerleri bu değerlerin oldukça üzerindedir. Bazı atımlarda 8 kat daha fazla kullanılan maksimum patlayıcı miktarı patlatma kaynaklı yer sarsıntısı oluşumunda oldukça etken bir parametredir. Açık işletme firma 'pattern'inde emniyet mesafeleri rutin ve kontrollü patlatmalarda sırasıyla 500 ve 300 metre olarak uygulanmaktadır ancak tablo 2'den de görüldüğü gibi faz 5 inşaatı patlatmaları yığın liçine ortalama 115 metre mesafededir. Bu durum patlatma kaynaklı yer sarsıntılarının yığın liçine zarar verme riskini artırmaktadır." Ayrıca "Patlatmalı kazı çalışmaları sırasında yığın liçi yakınında titreşim ölçer cihazı kullanılarak herhangi bir ölçüm yapılmamıştır." diyor. Ayrıca "Bölgede bir titreşim ölçer cihazı bulunmaktadır ancak konum itibarıyla yığın liçine oldukça uzak mesafede olduğundan -2 kilometre- atım kayıtları alınamamıştır." diyor. Yine diyor ki patlatmayla ilgili bilirkişi raporu: "Faz 5 inşaatında yapılan patlatmaların tahmin edilen zemin titreşim hızları binalar, tarihî ve doğal yapılar için belirlenen sınır değerden oldukça yüksektir, evler için belirlenen sınır değerlerinden de yüksek olduğu görülmektedir. Bazı atımların ise endüstriyel binalara hasar riski bulunmaktadır. Bu durum bu atımların yığın liçine olası zararlarını göstermektedir. Yığın liçine yakın mesafelerde ve yüksek miktarda patlayıcı kullanılarak yapılan bu tekrarlı patlatma işlemlerini zamanla liçin içerisindeki içsel çatlakları artırarak yapının stabilitesinin bozulmasına neden olması kaçınılmazdır. Yapılan patlatmaların birçoğunda fazla sayıda delik bulunmakta ve bu da toplam patlayıcı madde miktarını artırmaktadır. Delikler gecikmeli olarak tek tek patlatılsa da patlatma sonucu oluşan titreşim dalgaları belli gecikme değerlerinde üst üste binerek "süperpoze" etkisi yapmakta ve bu durum titreşim hızlarını artırarak yapılara daha çok zarar vermektedir."

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, bu tamamen hatalı bir yorum. Dediğimiz gibi, burada pek çok şey birbirine karıştırılmış durumda.

MUSTAFA SARIGÜL (Erzincan) - Güzel kardeşim, Sayın Avukatım, gözünü seveyim ya, sen "hatalı yorum" deme hakkına sahip misin milletvekiline ya!

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, bilirkişi raporuna hatalı...

MUSTAFA SARIGÜL (Erzincan) - Çok rica ediyorum, sen hukukçusun, olaya bakıyorsun, bu üslup olur mu?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, bilirkişi raporuyla ilgili hatalı bir değerlendirme yaptığını söylüyorum. Estağfurullah, tabi ki öyle bir durum söz konusu olamaz Sayın Vekilime. Yanlış anlaşıldıysak özür dileriz. Dediğim gibi, bu değerlendirmenin, bilirkişinin değerlendirmesinin hatalı olduğunu düşünüyoruz.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Sayın Başkanım, çok özür dilerim, çok kısa bir bilgi vereyim bu konuda.

Bilirkişi raporundaki yanlıştı. Bilirkişi raporunda patlatma konusunda Anagold şirketindeki sorumlu olarak tayin edilen 2 arkadaşımız var. Bu 2 arkadaşımızın ne patlatmayla alakası var ne yığın liçteki bir görevi söz konusu ancak bilirkişi kuvvetle muhtemel zaman sıkışıklığı ve tam konuya vâkıf olamadığı için, bütünüyle masum olan 2 arkadaşın asli kusurlu olduğu konusunda rapora dercetmesi sebebiyle 2 arkadaş tutuklandı. Biz buna itiraz ettik. Yani şunu söylemeye çalışıyoruz: Patlama konusunda, patlatmalar konusunda bilirkişi raporunda hem yer hem zaman hem de teknik anlamda çok ciddi anlamda bir karmaşa söz konusu. Biz bu konudaki rapora itiraz ettik, umuyoruz ki...

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Kimleri kastediyorsunuz? Asli kusurlu kim?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Fuat Yılmaz, Muhammet Kılıç.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Fuat Yılmaz ve Muhammet Kılıç. Yani bu 2 arkadaşımızın hiçbir şekilde bu patlatmalarla alakası yok. O yüzden biz bu konuda itiraz ettik, umuyoruz ki bilirkişiler bu itirazımızı değerlendirir.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - O, mahkemeyle ilgili bir süreç ama Enerji Bakanlığının sunduğu son üç aya ait yığın liçteki yer değiştirme hareket grafiği ile bilirkişi raporunda yer alan patlatmalara ait veriler üst üste konulduğunda örtüşüyor. Böyle bir durum var. İki ayrı otoriteden bahsediyorum yani.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Fuat Yılmaz, maden operasyon şefi değil mi?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Evet.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Muhammet Kılıç'ta delme patlatmadan sorumlu değil mi?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Bütünüyle bu arkadaşlarımızın açık ocakta sorumluluğu var.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Açık ocaklarda efendim.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Ancak bilirkişi raporunda bu konu, sanki yığın liçten sorumlu arkadaşlarmış gibi dercediliyor, böyle bir durum söz konusu.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Bu arkadaş açık şeyde patlatma yapmıyor mu?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Açık ocaklarda yapıyor efendim.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Açık ocak konusunda bilirkişi raporunda bir kusur atfedilmiyor Sayın Vekilim.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Patlatma yapıyor bu arkadaş.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Bakınız, bilirkişi raporunda patlatmalar var ancak bilirkişi raporundaki asıl kusur için yığın liç içerisinde yapılan patlamalardan bahsediliyor.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - 1.600 metre mesafede olduğunu...

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Tabii, 1.600 metre mesafe var ama oradaki açık ocak o.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Açık ocaklarda.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Yazıyor ama bilirkişi raporunda da.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - İsim olarak karışıklık var.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - Bu patlatmaların titreşimlerinin de etkili olabileceğine dair cümleler var; yok değil, ilgisiz değil yani.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Teknik anlamda... Yok, karışıklık olduğundan bahsettim ben.

OĞUZ ÜÇÜNCÜ (İstanbul) - İlgisiz değil.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Bilirkişi raporunda atıf yapıyor.

Bir de bir soru sorarak tamamlamak istiyorum. SSR Mining'in resmî teknik raporunda yer alan bir ifadede diyor ki: "Anagold'daki yüzde 20 oranındaki kontrol gücü olmayan pay Lidya Madenciliğe aittir." Bu "kontrol gücü olmaması", "operasyonel yetkisinin olmaması" diye ifade edilen Lidya Madenciliğin buradaki, şirket yapısındaki konumu nedir? Bu arada "yüzde 20 Lidya Madencilik" deniyor ama "yüzde 18,5 Lidya Madencilik, yüzde 1,5 da Çalık Grubuna ait banka" şeklinde ifade ediliyor, değil mi?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Doğrudur efendim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - O bankanın adı nedir?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - "Banka Kombetare Tregtare" Arnavutluk'ta.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ FİNANS MÜDÜRÜ MEHMET CAN YAZICIOĞLU - Milletvekilim, oradaki yüzde 20 tamamen finansal bir terim. Yani biz SSR'ı Anagold olarak -belki çok teknik olacak ama- full konsolide ediyoruz, yüzde 20'si bizim kontrolümüzde olmadığından dolayı gelir-giderde onu "minority interest" dediğimiz azınlık payı olarak gösteriyoruz. O tamamen finansal bir terim. Yani şöyle düşünün...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yönetim kurulunda bir temsilcisi bulunmuyor mu?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Var efendim, 2 temsilcisi var Anagoldun yönetim kurulunda.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ FİNANS MÜDÜRÜ MEHMET CAN YAZICIOĞLU - Yani "minority interest" dediğimiz azınlık payı tamamen finansal, çok teknik; full bilançoyu konsolide ediyorsunuz ama yüzde 20'nin sizin olmamasından dolayı mesela geliri yüzde 100 gösteriyorsunuz, aşağıda diyorsunuz ki: "'Profit'in, kârın yüzde 20'si benim değil." diyorsunuz. Yani o tamamen finansal bir terim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Peki, yönetim kurulunda olan yetkililerin kararlara katılımı söz konusu mu, yoksa oy hakkı olmayan şekilde falan, öyle bir uygulama mı? Alınan kararlara katılıyorlar mı, imza atıyorlar mı?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Efendim, yönetim kurulunun doğal olarak üyesi oldukları için tabii ki yönetim kurulu kararlarına imza atıyorlar.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani, siz "2'nci kapasite artışı alalım biz burada, böyle bir işlem yapalım." diye karar alırken onlar da bu karara dahil oluyorlar mı?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Tabii.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - O zaman niye burada onların da yetkilisi yok? Anagold olarak size soruyorum.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK DİREKTÖRÜ CEM AKTOLGALI - Yani hâkim ortak biziz efendim, onu söyleyebilirim.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Sayın Avukat Bey, cevap veriyordunuz, buna da cevap verin.

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ HUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Cevap vereyim efendim, sıkıntı yok.

Şimdi, nihayetinde bir şirketin hâkim ortağı SSR Mining. Bütün konulardaki tek yetkili olanın SSR Mining olması sebebiyle... Zaten yani Meclisteki davet konusunda da gelen bir isim yok, eğer bu konuda Sayın Meclisimiz arzu ediyorsa ayrıca Çalık Holdingi çağırırlar, dinlerler ama burada bütün operasyondan finans olarak, operasyon olarak sorumlu olan SSR Mining. Bundan dolayı, onların gelmesini... Mutlaka Meclis isterse gelir ama gelip de...

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Yani 2021 yılında ikinci kapasite artışına "ÇED Olumlu" kararı veren yetkililerin asli kusurlu olarak bulunduğu bir noktada, bu ikinci kapasite artışıyla ilgili Anagold'la birlikte, Anagold yapısının içinde karar verenler de bu sürecin içinde değil mi?

ANAGOLD MADENCİLİK SANAYİ VE TİCARET AŞ BAŞHUKUK MÜŞAVİRİ RAMAZAN ARITÜRK - Şimdi, o tamamen ticari bir konu. Elbette ki şirketin birtakım talepleri söz konusu olabilir. Nihayetinde yasal merciler bunu farklılaştırabilir, cevabı olumlu verir, olumsuz verir, bu tamamen ticari bir konu.