BAŞKAN FUAT OKTAY - Buyurun Sayın Torun.

CEMALETTİN KANİ TORUN (Bursa) - Sayın Başkan, teşekkür ediyorum.

Bu anlaşma Aralık 2017'de imzalanmış bir anlaşma, yedi buçuk yıl olmuş; ondan beri Sudan'da bayağı değişiklikler oldu, bildiğiniz gibi şu anda bir iç savaş var. Merkezî hükûmet yani General Burhan yönetimindeki hükûmet Port Sudan'a çekildi, Hartum şu anda isyancı Muhammed Hamdan Dagalu komutasındaki Hızlı Destek Kuvvetlerinin kontrolünde. Bu anlaşmayı uygulayacak bir hükûmet yok orada yani bu anlamda, şu anda bu anlaşmanın bir acelesi olduğunu görmüyorum yani karşısında muhatabımız şu anda yok.

Burada ben Dışişleri Bakanlığımıza özellikle seslenmek istiyorum: Şimdi, belli ülkeler belli tarafları destekliyor; Birleşik Arap Emirlikleri isyancı tarafı destekliyor, işte, İran, Mısır resmî hükûmeti destekliyor; şu anda Türkiye her ikisi arasında daha tarafsız durmaya çalışıyor. Türkiye'nin özel bir pozisyonu var burada; her iki tarafın da gerçekten sözünü dinlediği, dinleyebileceği tek ülke pozisyonunda. Dolayısıyla ben geçmişte iç savaş yaşamış bir ülkede Türkiye'yi temsil etmiş birisi olarak şunu söyleyeyim; iç savaşlar belli bir süreyi geçtikten sonra dönüşü çok zor oluyor, özellikle merkezî hükûmetin de yıkılması sonucunda onun dönüşü artık çok uzun yıllar alıyor yani Somali'de 1991'de başladı iç savaş, 2011'den sonra yeni devlet kurulmaya başlandı, on küsur senedir hâlâ o devletin çalışmaları devam ediyor. Aynı şey başka ülkeler için de geçerli dolayısıyla Türkiye'nin burada daha hızlı davranıp... Çünkü Sudan herhangi bir ülke değil, Türkiye'yle tarihî bağları olan kardeş bir ülke; ekonomik olarak, siyasi olarak, ticari olarak birçok bağımız var. Şu anda 20 milyon civarında yerinden edilmiş insan var ve orada iç savaşın devam etmesi, bence uzun vadede Türkiye için de göçmen riski anlamında bir risk oluşturuyor. Dolayısıyla bu konuda Dışişleri Bakanlığımızın daha proaktif davranmasını tavsiye ediyorum.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Teşekkür ediyorum Sayın Torun.

Sayın Bozay, buyurun lütfen.

DIŞİŞLERİ BAKAN YARDIMCISI MEHMET KEMAL BOZAY - Sayın Vekilimizin söylediği hususlar, Sudan'daki sıkıntılar ve yaşananlar -eski tecrübeleri de bizim de eski mensubumuz olarak- çok doğru fakat Türkiye'nin dış politikası ve yürüttüğümüz yaklaşımla burada her iki tarafla da görüşen, merkezî hükûmetle de diğer unsurlarla da teması olan bir dış politikamız var ve yeniden imarı Sudan'ı yeniden ayağa kaldıracaktır. Bu yeniden imar zamanı geldiğinde hazır bir anlaşmayla -en fazla insani yardımı bu ülkeye sağlayan ülke olarak bizim bu yaklaşımımız- bu tür anlaşmaları şimdiden bizim kendi iç hukukumuzda bitirdikten sonra Sudan'daki yetkililerle hızla götüreceğimizi düşünüyoruz. Bunu yaparken de aslında Sudan halkının yanındayız. Bu açıdan, şu anda da oradaki gelişmeleri en yakın şekilde takip ederken bizim tarafsız yaklaşımımız, aynı zamanda da merkezî hükûmetle de diğerleriyle de savaş koşullarının hüküm sürdüğü bir ortamda bizim bu anlaşmayı ilerideki döneme, ilerideki süreçlere hazırlık babında bir an evvel yapmamızın yerinde olacağı ve çatışmalar sonlandığında da bu ortama yönelik ön alan ülke olabileceğimizi değerlendiriyoruz.