BAŞKAN ÇİĞDEM ERDOĞAN - Gündemimizde Başkanlık sunuşları, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunun faaliyetleri hakkında Komisyon üyelerimizin bilgilendirilmesi, Komisyonun gerçekleştirmeyi planladığı çalışmaların değerlendirilmesi hususları bulunmaktadır.

Değerli üyelerimiz, öncelikle 2024 Nisan ayı itibarıyla Komisyonumuzun yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler hususunda sizleri bilgilendirmek istiyorum.

Öncelikle yurt içindeki faaliyetlerimizden başlamak istiyorum. İlki, kadınların siyasete ve karar alma süreçlerine katılımının güçlenmesi bilgi paylaşımı toplantısı ve kadın-erkek eşitliğine duyarlı bütçeleme semineriydi bildiğiniz üzere. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) Türkiye Ofisi tarafından 9-11 Kasım 2023 tarihleri arasında Sapanca'da, KEFEK üyesi milletvekillerine yönelik, kadınların siyasete ve karar alma süreçlerine katılımının güçlenmesi bilgi paylaşımı toplantısı düzenlenmiştir. Toplantıda, 2023 genel seçimleri kadınların siyasete katılımı açısından analiz edilmiş ve katılımın artırılmasına yönelik öneriler de sunulmuştur.

Yine, kadın politikacılar olarak hepimizi ilgilendiren bir konu olan siyasette kadına yönelik şiddet ve kadın siyasetçilere yönelik dijital şiddet meseleleri etraflıca gündeme gelmiştir.

12 Kasım 2023 tarihinde, yine Sapanca'da Komisyon üyelerimize kadın-erkek eşitliğine duyarlı bütçeleme konusunda bir seminer programı düzenlenmiştir. Seminerde, bu alana ilişkin farklı ülke deneyimleri üzerine detaylı bilgiler paylaşılmıştır. Sapanca'da düzenlenen her iki programın da üyelerimiz için oldukça ufuk açıcı olduğu kanaatindeyim.

İkincisi, TÜRKPA Dönem Başkanlığı çatısı altında kadın-erkek fırsat eşitliğinin sağlanması ve kadınların güçlenmesi toplantısı idi. Türk Devletleri Parlamenter Asamblesinin 15'inci kuruluş yıl dönümünde, üye ülkelerin KEFEK muadili komisyonlarıyla birlikte, 22-23 Kasım 2023 tarihinde Antalya'da "Kadın-Erkek Fırsat Eşitliğinin Sağlanması ve Kadınların Güçlenmesi" konulu uluslararası toplantı düzenlenmiştir. Bu toplantı, üye ülkelerin KEFEK muadili komisyonlarının temsil edildiği ilk toplantıdır. Böylece, ortak bir geçmiş ve kültüre sahip ülkelerle kadın sorunlarının çözümü noktasında bir araya gelme ve karşılıklı olarak deneyimlerimizi, çözüm önerilerimizi paylaşma şansı da yakalamış olduk. Bu yönüyle çok önemli bir etkinlik gerçekleştirdiğimizi de düşünüyoruz. Söz konusu toplantıda, Komisyonumuz ile Azerbaycan Aile, Kadın ve Çocuk İşleri Komitesi arasında ilk defa bir iş birliği protokolü de imzalanmıştır. Diğer ülkelerle alakalı benzer protokol çalışmalarımız da devam etmektedir.

Üçüncüsü, Türk Kadınının Seçme ve Seçilme Hakkının 89'uncu Yıl Dönümü Programı. Hepinizin bildiği üzere, Türkiye Büyük Millet Meclisinde hep birlikte gerçekleştirmiştik. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Sayın Profesör Doktor Numan Kurtulmuş'un himayelerinde, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu tarafından 5 Aralık 2023 tarihinde Türk Kadınının Seçme ve Seçilme Hakkının 89'uncu Yıl Dönümü Programı düzenlenmiştir. Ayrıca, aynı gün Anadolu Ajansının çektiği fotoğraflardan oluşan "Gazze'de Kadın" konulu fotoğraf sergisi de açılmıştır.

Dördüncü programımız, yine Mecburi Göç ve Kadınlar Başta Olmak Üzere Doğurduğu Toplumsal Psikolojik Etkiler Uluslararası Sempozyumu idi. 26 Aralık 2023 Salı günü, Komisyonumuz ve Türkiye-Azerbaycan Dostluk İşbirliği ve Dayanışma Vakfı ortaklığında, Azerbaycan Türklerinin Batı Azerbaycan'dan mecburi göçe tabi tutularak sürülmesinin 75'inci yıl dönümü vesilesiyle "Mecburi Göç ve Kadınlar Başta Olmak Üzere Doğurduğu Toplumsal, Psikolojik Etkiler" konulu uluslararası sempozyum düzenlenmiştir. Sempozyumda göç ve kadın konusu Azerbaycan'da yaşanan örnekler üzerinden her yönüyle ele alınmıştır.

Yine beşincisi de gerçekten çok önemsediğimiz Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Çalıştayı idi. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu tarafından, Ankara'da 6-7 Şubat 2024 tarihlerinde Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu çalıştayın açılış konuşmasını Başkan Yardımcımız, Kıymetli Vekilimiz Tuba Vural Başkanımız gerçekleştirmiştir.

Değerli üyelerimiz, yurt dışında gerçekleştirdiğimiz faaliyetlere devam etmek istiyorum. İlk olarak, Özbekistan'a seçim gözlem ziyareti yapmış olduk. 9 Temmuz 2023 tarihinde yapılan Özbekistan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini izlemek üzere, gelen davet vesilesiyle uluslararası seçim gözlemcisi olarak Özbekistan'a bir ziyaret gerçekleştirdik.

Yine ikincisi, İngiltere çalışma ziyareti. 4-7 Eylül 2023 tarihlerinde Komisyon üyelerimizden müteşekkil bir heyetle İngiltere'ye bir çalışma ziyareti gerçekleştirdik. Ziyaret kapsamında, Birleşik Krallık Parlamentosu Avam Kamarası Kadın ve Eşitlik Komitesi, tüm partiler, parlamento grupları, Türkiye Başkanlığı ve Lordlar Kamarası temsilcileriyle görüşmeler yapılmıştır. İngiltere'de bulunan Türk iş kadınlarıyla görüş alışverişinde bulunulmuştur. Bunların içinde gerçekten çok önemli, başarılarıyla gurur duyduğumuz, çok iyi örneklerin olduğu kadınlar vardı; bunlardan bir tanesi de META Direktörüydü. Bir Türk hanımefendi Avrupa bölgesinden de sorumlu META Direktörü, bu vesileyle de tanışmış olduk. Ayrıca, Lordlar Kamarası milletvekillerinin Türkiye öngörülerinin otuz yıl öncesine ilişkin verilere dayandığını da şaşkınlıkla müşahede etmiş olduk. Dolayısıyla, Türkiye'ye çok uzun yıllar önce gelmişler ve Türkiye'nin hâlâ işte otuz yıl öncesinin Türkiyesi olduğunu düşünen oradaki değerli milletvekillerine, hem sosyolojik hem psikolojik hem coğrafi hem şehirleşme, kentleşme ve diğer başlıklarda Türkiye'nin geldiği noktaları anlatma imkânımız da oldu.

Üçüncüsü, Azerbaycanlı Kadınlar Forumu. 19 Ekim 2023 tarihinde Bakü'de merhum lider Haydar Aliyev'in 100'üncü doğum yıl dönümüne ithafen 6'ncı Azerbaycanlı Kadınlar Forumu düzenlenmiştir. Kadın haklarına ilişkin çeşitli başlıklarda oturumların düzenlendiği foruma Komisyon üyelerimizden müteşekkil bir heyet katılmış ve gerekli katkıyı vererek ülkemizi temsil etmiştir. Ayrıca, program kapsamında KEFEK muadili komisyon ve ilgili bakanlıkların temsilcileriyle görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerde, her iki ülkenin kadın alanında çalışan komisyonları arasında iş birliğinin geliştirilmesi üzerinde durulmuş ve karşılıklı deneyim paylaşımları yapılmıştır.

Dördüncüsü, İzlanda Küresel Forumu. İzlanda Hükûmeti ve İzlanda Parlamentosuyla birlikte, Kadın Siyasi Liderler Örgütü tarafından 12-15 Kasım 2023 tarihlerinde İzlanda'da 6'ncı Reykjavik Küresel Forumu düzenlenmiştir. Bu zirveye siyaset, iş dünyası, sivil toplum, akademi, sanat ve medya dâhil olmak üzere tüm sektörlerden kadın liderler fikir ve çözüm önerileriyle katkıda bulunmuşlardır. Söz konusu zirvede davet üzerine Komisyonumuz temsil edilmiştir.

Bu toplantıda, başta karar alma mekanizmalarında kadın sayısını artırmakla ilgili konular olmak üzere kadın-erkek fırsat eşitliğinin her alanda sağlanmasına ilişkin görüş ve önerilerin paylaşıldığı toplantılar gerçekleştirilmiştir, ikili görüşmelerle de farklı ülke deneyimlerini dinleme fırsatı bulduğumuz çok faydalı bir toplantı olmuştur. Özellikle alanında çok başarılı işlere imza atmış bakanlar, milletvekilleri, sanatçılar ve sivil toplum temsilcilerinin buluştuğu bu toplantı, rol model kadınların sunum yaptığı etkili ve bilgilendirici bir paylaşım platformu hâline gelmiştir. Ben de forum genel oturumunda ülkemizi temsilen, son yirmi yılda kadınlarımız için her alanda yaptığımız mevzuat ve uygulama değişikliklerinden bahsederek, kadınlarımızın ülkemizde geldiği durum hakkında ayrıntılı bir bilgilendirme yaptım. Başta Filistinli kadınlar olmak üzere, dünya genelindeki mazlum ve masum, acı çeken kadın ve çocukların acılarına tüm dünya önünde bir kez daha dikkat çekmiş olduk bu toplantıda.

Bir diğer programımız da Almanya çalışma ziyaretiydi. Komisyonumuz üyelerinden oluşan bir heyetle. 16-20 Şubat 2024 tarihlerinde Almanya'ya bir çalışma ziyareti gerçekleştirdik. Ziyaret programı kapsamında, Almanya Federal Meclisi Başkan Yardımcısı Sayın Aydan Özoğuz, Parlamentodaki ilgili komisyonların başkan ve temsilcileri, iş insanları ve STK temsilcileriyle görüşmeler gerçekleştirdik. Bu toplantıda, çok samimi olarak söylemek isterim ki son on yılda yaptığımız çocuk ilkokul çağına gelene kadar yarı zamanlı çalışma, babalık izinleri, annelerimize verdiğimiz iki yıllık ücretsiz doğum izinleri, süt izni süresinin artırılması ve kadın girişimcilerle ilgili kadın çalıştıran işletmelere verdiğimiz destekler anlamında oldukça başarılı işlere imza atmış olduğumuzu da bir kez daha Almanya'da görmüş olduk. Almanya'nın kadın istihdamının artırılması ve çocuk bakımı alanlarında başarılı bir şekilde yürüttüğü çalışmaları yerinde görüp müşahede ettik.

Almanya ziyaretimizde Almanya'ya yerleşmiş vatandaşlarımızla buluşmalar gerçekleştirdik, bu buluşmaların çok etkili olduğuna heyetimize eşlik eden vekillerimiz de şahit oldular. Yaptığımız toplantı sonucunda, Almanya'da yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarının dinlenilmeye ihtiyacı olduğu ve bunu sık sık kendi aralarında da yapmaları gerektiği sonucu ortaya çıktı. Yıllara sâri aralarında var olan bazı iletişimsizlik problemlerinin de bu tür toplantılarla nasıl hızlıca giderildiğine yerinde şahitlik etmiş olduk. Bu buluşmalarda onların yaşadıkları sorunları dinledik, kimine orada çözüm ürettik, kimini de döndüğümüzde ilgili bakanlıklara iletmiş olduk.

Ayrıca, Maarif Europe ve Yunus Emre Enstitümüzün ne kadar etkili kültürel çalışmalar yaptığını onların merkezlerini ziyaret ettiğimizde de görmüş olduk. Almanya çalışma ziyareti derken Müslüman Kadınlar Derneğinden bahsetmeden geçemeyeceğim. Bir Alman vatandaşı kadının başkanlık ettiği dernek, gerek kreşleri gerekse yatılı okuluyla birçok ülke vatandaşına hizmet vermekte, onlara dil eğitimleri, kreş hizmeti, okul sonrası ödev saati hizmeti başta olmak üzere birçok farklı alanda hizmet etmekte; kendilerine bu gönüllü hizmetlerinden dolayı bir kez daha buradan da teşekkür etmek istiyorum.

6'ncı Avrupa Parlamentosu 8 Mart Brüksel Toplantısı. Komisyonumuz, 7 Mart 2024 tarihinde Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Cinsiyet Eşitliği Komisyonunca Belçika'nın başkenti Brüksel'de düzenlenen "Sporda Kadınlar" konulu komisyon toplantısına Avrupa Birliğine aday ülke sıfatıyla davet edilmiş ve Komisyon söz konusu toplantıya katılmak üzere Brüksel'e gitmiştir. Çalışma ziyareti, kıymetli AK PARTİ Tekirdağ Milletvekilimiz Çiğdem Koncagül başkanlığında üyelerimizden müteşekkil bir heyetle gerçekleştirilmiştir. Ziyaret programı kapsamında Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Cinsiyet Eşitliği Komisyonu Toplantısı'na katılım sağlanmış ve "Kadın ve Spor" başlığı altında ülkemiz tarafından son yirmi yılda yapılan yatırımlar ve başarılar hakkında bilgiler verilmiştir. Ben konuşmamı bitirince belki kendisi de tekrar bu konuyla ilgili söz almak ister.

7'nci Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu. Komisyon Başkan Vekillerimizin katılımıyla oluşan heyetimiz, 10-15 Mart 2024 tarihlerinde New York'ta düzenlenen Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonunun 68'inci Toplantısı'na Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığıyla birlikte Türkiye Delegasyonu üyesi olarak katılım sağlamıştır. Kadının Statüsü Komisyonunun 68'inci Oturumu 11-22 Mart 2024 tarihleri arasında New York'ta Birleşmiş Milletler Genel Merkezinde gerçekleşmiştir. Oturumun öncelikli teması, yoksulluğun ele alınması, kurumların ve finansmanın kadın-erkek fırsat eşitliği perspektifiyle güçlendirilmesi yoluyla cinsiyet eşitliğine ulaşmanın hızlandırılması ve tüm kadınların ve kız çocuklarının güçlendirilmesi olarak belirlenmiştir. Heyetimiz, genel kurul toplantılarının yanı sıra, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının düzenlediği yan etkinliklere de katılmıştır. Gazze'de devam eden savaşla ilgili olarak Times Meydanı'nda gerçekleştirilen Filistinli kadınlar için uluslararası sivil destek etkinliğine ve basın açıklamasına da iştirak etmiş olduk.

8'inci olarak, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, Nüfus ve Kalkınma Programı... Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu kapsamında 10-12 Nisan 2024 tarihlerinde Norveç Oslo'da Nüfus ve Kalkınma Programı Eylem Programı'nın uygulanmasına ilişkin Uluslararası Parlamenterler Konferansı düzenlenmiştir. Konferansa Birleşmiş Milletler üyesi ülkelerden 170 milletvekili katılım sağlamıştır. Komisyonumuz yapılan davet üzerine söz konusu konferansta Başkan düzeyinde temsil edilmiştir. Özellikle gençlerin siyasete katılımını arttırmak konusunda ülkemizdeki faydalı örnekler paylaşılmıştır. Diğer ülke deneyimleriyle birlikte bu vesileyle de nüfus ve kalkınma konusunda Komisyonumuzu Birleşmiş Milletler Nüfus Fonunun muhatap komisyonu hâline getirdiğimizi de eklemek isterim.

Değerli üyelerimiz, Komisyonumuz, ülkemize gelen, ortak çalışma alanlarımızın olduğu yabancı heyetleri de kabul etmektedir. Bu kapsamda, Sırbistan Ombudsmanlığı, Gürcistan Ombudsmanlığı ve Birleşmiş Milletler Kadın Biriminin temsilcileri Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunda kabul edilmiştir ve bundan sonraki çalışmalarımız da hız kesmeden devam edecektir. Bu çerçevede, önümüzdeki toplantılarda, ilk toplantımızda da görüştüğümüz üzere kıymetli bakanlarımızı davet ederek kendi çalışma alanlarıyla ilgili sunumlar dinlemek ve onlara da sorularımızı yöneltmek istiyoruz. Bu anlamda Komisyonumuza yapılabilecek sunumlar kapsamında Adalet Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı gibi farklı bakanlıkları önümüzdeki günlerde de Komisyonumuza davet ediyor olacağız. Sizlerin bu anlamda eklemek istediği, "Şu bakanlığın özellikle şu kısmı da bize hitap ediyor." dediği başka bir bakanlık varsa lütfen onu da bizimle paylaşırsanız memnun oluruz. Bakanlarımızdan, kendilerinden kadının güçlendirilmesi ve fırsat eşitliği kapsamında faaliyetlerini ve projelerini dinlemek istiyoruz. Bakanlarımızla yapacağımız toplantıyı çok önemsediğimizi de bildirmek isterim. Sebebi şu ki: Bizler bakanlarımıza kendi bakanlıklarında kadın-erkek fırsat eşitliğini sağlamaya yönelik ne tür faaliyetler yaptıklarına ilişkin 20 soru soruyoruz ve bu sorulara hazırlanmanın bile bu anlamda bakanlığı da bir "check" etmek açısından önemli de bir perspektif olduğu kanaatindeyim. Komisyonumuza yapacakları sunumda sorduğumuz sorulara cevap verirken bu konularda ne kadar çalışma yaptıklarını ve hangi konularda eksik olduklarını bir kez daha böylelikle de görmüş olacaklar. Sorularımız da burada yani belki 20'sini okumak zor olur ama sizlere, makamlarınıza yollarız hangi soruları soruyoruz. Birkaç tane örnek yazmış arkadaşlar, onları sizinle paylaşayım: "Bakanlık merkez ve taşra teşkilatlarınızda kaç kadın çalışan var, kaç kadın şube müdürü ve üstü kadın yöneticiniz var? Bakanlığınız bünyesinde kaç kreş var ve bu kreşlerin kapasitesi ile personel sayısı uyumlu mu? Bakanlığınızın kadın-erkek fırsat eşitliğine yönelik stratejik plan ve programı var mı, var ise bunun ne kadarını gerçekleştirdiğinizi bir sonraki yıl nasıl denetliyorsunuz?" gibi böyle 20 tane gerçekten çok stratejik soru var. Arkadaşlarımız size yollayacak, ben de WhatsApp gruptan tekrar sizlere yollamış olurum. Mesela, "Çalışanlarınızın çocuklarına yönelik emzirme odalarınız veya alt değiştirme odaları var mı?" gibi böyle çok ayrıntılı sorular mevcut.

Ayrıca, kadına yönelik dijital şiddet, yapay zekâ, kadın ve medya, kadın ve çevre, kadın dostu şehirler, bu alanlarda iyi uygulama örnekleri gibi farklı konularda tematik sunumları dinleyeceğimiz toplantılar düzenlemeyi planlıyoruz.

Komisyonumuzun dış ilişkiler faaliyetlerine de yine hız kesmeden devam edeceğiz. Bu anlamda, kasım ayında düzenlediğimiz ve sizlerin de katıldığı, TÜRKPA üyesi ülkelerle düzenlediğimiz programın benzerini Balkan ülkeleriyle de düzenlemeyi planlamaktayız. Yine, Azerbaycan'la kurduğumuz ikili mutabakatı diğer ülkelerle de kurma noktasında çalışmalarımız var. Ayrıca Portekiz-İspanya-Türkiye; İtalya-Macaristan-Türkiye gibi üçlü iş birliği toplantıları için de girişimlerde bulunmuş bulunmaktayız.

Özellikle dikkatinizi çekmek istediğim, üstünde de çalışmayı planladığımız en önemli konulardan bir tanesi -aslında biraz da bahsettim- 2071 hedeflerine ulaşması, ülkemizin dünyanın en büyük ilk 10 ekonomisine girmesi için, başta kız çocukları olmak üzere gençlerin bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarına yönlendirilmesi önceliklerimiz arasında. Eğitim öğretim politikalarının bu temelde yapılandırılması, kız çocuklarımızın ve kadınlarımızın -genelde biliyorsunuz biz buna STEM diyorduk, STEM diye kısaltıyorduk, aslında İngilizce kısaltmasıydı, uzman arkadaşlarımız onu Türkçeleştirmiş, güzel de olmuş; BTMM, bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik- BTMM alanlarına en yüksek katkılarının sağlanması, devletimizin BTMM alanlarında rekabet edebilirliğini artıracaktır. Bu nedenle bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında sadece insan yetiştirmek değil, yetiştirdiğimiz insanların bilgi ve emeklerini ülkelerine ve milletlerine sunabilmeleri şart ve imkânlarını da sağlamak en önemli önceliklerimizden bir tanesi. Bu anlamda da önümüzdeki süreçte ayrıntılı bir rapor da hazırlayıp bu alanı da çalışıyor olacağız.

Çok teşekkür ediyorum.

Böyle hızlıca geçmiş oldum ki benden daha çok söz sizlere kalsın diye ama yapılan her şeyi de şöyle bir özetlemek istedik.

Bu programlara katılan milletvekillerimiz var. Farklı programlara, her partinin biliyorsunuz kontenjanı var, biz tekliflerimizi sunuyoruz, partiler de isimlerini bizlere sunuyor. Dolayısıyla aramızda bu bahsettiğim toplantılara eşlik etmiş kıymetli milletvekillerimiz var. Eşlik ettikleri toplantılarla alakalı katkı sağlamak isterlerse bu anlamda katkılarınıza açık olduğumuzu ifade etmek istiyorum. Bakanlarla alakalı yapacağımız toplantılar ve sonrası çalışma alanımızla alakalı da katkı vermek isteyen milletvekillerimiz vardır eminim ki, söz sizde.

Teşekkür ediyorum.