SAMİ ÇAKIR (Kocaeli) - Sayın Başkan, Sayın Bakanım, Bakan Yardımcılarımız, Komisyonumuzun değerli üyeleri, Bakanlığımızın değerli bürokratları, değerli basın; sizleri saygıyla selamlıyorum.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının 2022 yılı kesin hesapları ile 2024 yılı bütçesini görüşüyoruz. Öncelikle bütçenin hayırlı olmasını temenni ediyorum.

Bugün burada söylenen ve söylenecek her sözün, her değerlendirmenin, eleştirinin ve katkının güvenle ulaştıran, hızla eriştiren, sevilen, şeffaf, başarı örneği olarak gösterilen bir kurum olma vizyonuna sağlayacağı katkı olarak görülmesi, yarınlar ve gelecek adına bir adım olarak kabul edilmesi doğru olacaktır. Sözlerimin hemen başında, bu Bakanlık eliyle yapılan, yapılacak, yapılamayan her işin, her hizmetin muhatabı olarak toplumun her ferdinin anında etkilenebileceğini, faydasını ve güzelliğini yaşayabileceğini bilerek değerlendireceğini ve tutum sergileyeceğini peşinen ifade etmek isterim. Bu çerçevede, dünyada yaşanan tüm gelişmelere, ticari, ekonomik faaliyetlere bağlı olarak ulaştırma resmî politikalarının ülkeler arası benzerlikleri artırmasıyla beraber, ülkemizde de benzer yaklaşımların cumhuriyet sonrası artan bir hızla gerçekleşmeye başladığını ve son yıllarda da bu alanda bu birikimler üzerine hedef, strateji ve halkın refahı ve mutluluğunu artırma anlayışının öne çıkarılarak ciddi gelişme ve farklılaştırma yaşandığını hepimiz biliyoruz. Bütün bu gelişmeleri, gerçekleşmeleri; ulaştırma, denizcilik, haberleşme, uzay ve bilgi teknolojileri alanlarında dengeli, erişilebilir, ekonomik ve güvenli hizmet anlayışıyla toplumun yaşam kalitesinin yükseltilmesine ve ülke kalkınmasına katkı sağlama misyonu içerisinde görmek ve bu misyon çerçevesinde bakmak, gözlemlemek doğru olacaktır.

Bakanlık bütçe rakamlarının yıllara sâri kullanım becerisi, rakamların yüksekliği, bir yatırım bakanlığı olması dolayısıyla dün de bugün de hem eleştiri hem de övgüye yönelik yaklaşımlara muhatap olması, işin sanki doğasında var olan bir özellik gibi durmaktadır ama burada yapılacak bu tür yaklaşımlarda yeni doğruları yakalayabilmek, varsa eksik ve yanlış bilgilerin düzeltilmesi gerekliliği kafa karışıklığının giderilmesi açısından en önemli konulardan biri olmalıdır. Tüm altyapı ve üstyapılar için eleştiri getirebilirsiniz veya tümü için hiçbir olumsuz ifade kullanmayabilirsiniz. Bence bundan daha ötede bir durum tespitiyle reel politik, ekonomik ülke gerçekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda, karşılıklı, her konuda bir bütün olarak ön kabulden ziyade bir ülke menfaati ortak paydası için yaklaşımları ortaya koyma başarısı aramalıyız diye düşünüyorum. Her zaman ve her zeminde söylediğimiz; Bakanlığın bu çalışmalarda yüksek meblağlarda kamu kaynaklarını, zaman zaman da özel kaynakları kullandığını biliyoruz. Devasa hacimli ve büyük projelerde hem kamu kaynaklarının kullanımında hem de kamu-özel sektör iş birliği çerçevesinde gerçekleştirilen tüm iş ve yatırımlarda ekonomik, etkin kullanımların yanında verimli, mevzuata tam uyum sağlamış, uygunluğu tartışılmayan, yapılacak herhangi bir yanlışın hesap verilebilirlik ölçeğinde dikkate alındığı ve günümüzde en çok dillendirildiği şeffaflık hassasiyetinin tam hissettirildiği bir ortamda gerçekleştirildiği anlayışının pratikte aynı olduğunu gösteren bir şekilde gerçekleşmesi, burada bulunan ve değerlendirme yapan bütün arkadaşların ve toplumun bu beklentisinin dile getirilmesi anlamına gelmektedir. Özellikle yap-işlet-devret modeliyle gerçekleşen yatırımların tümünün belli bir zaman diliminden sonra millîleşecek olması göz önünde bulundurularak değerlendirme konusu olması önemlidir. Bu yatırımlarla ilgili olarak karşılama rakamları, oranları, fiyatlandırma ölçekleri siyasetin gündemi olmaya devam edecek. Elbette bu yatırımların hayata geçirilmesinde hedef, maliyet ülkenin gelecek vizyonunun sembolleri olarak göz önüne alınmalıdır; fayda maliyet esaslı hesaplamaların, proje bazlı değerlendirmelerin, günübirlikten ziyade, aynı zamanda ileriye dönük, ülke için müspet, doğru ve faydalı projeler olup olmadığı, her geçen günün artan ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığı da dikkate alınmalıdır.

Ulaştırmayı, tarihin her döneminde sosyal, kültürel ve ekonomik tüm faaliyetlerin her aşamasında katkısı bulunan, diğer sektörlerden bağımsız veya diğer sektörleri bu alandan bağımsız değerlendirme imkânı olmayan bir hizmet alanı olarak görme mecburiyeti, bu alana yapılan yatırımlar ve bu yatırımların getirisini götürüsünü her daim göz önünde bulundurmayı da mecburi kılmaktadır.

İnsanoğlunun sadece bir yerden bir yere ulaşmasını, ulaştırılmasını konuşuyor değiliz; ulaşım iletişim, üretim ve tüketim arasında bir köprü, dünyayı birbirine bağlayan bir felsefenin hayata geçirilmesinin bir mücadelesi aslında. Uluslararası veriler, ulaştırma sektörü tarafından oluşturulan katma değerin dünya gayrisafi hasılasının yaklaşık yüzde 5'ine yakın seyretmekte olduğunu gösteriyor. Günümüzde ulaştırmanın, demir yolu, kara yolu, deniz yolu, hava yolu, boru hatları şeklinde ifade edilen 5 alt sistemde gerçekleştirildiğini biliyoruz. Buna rağmen ulaştırmanın, ülkemiz de dâhil olmak üzere dünyada kara, deniz ve hava taşımacılığında yoğunlaştığını da biliyoruz. Anlaşılabilir olan, hava yoluna rağmen tren yolu taşımacılığının, bu ikisinden de kara yolu taşımacılığının daha kolay gerçekleştiği ve revaçta olduğudur. Bu konu, bu anlamda, yatırım ve projelerin yönlendirilmesini de belirlemektedir. Üst ekonomiye sahip, vatandaşının müreffeh bir yaşam standardının koşullarını yerine getirmeyi ilke edinen her iktidarın buna katkı sağlayacak ulaştırma, konfor, sürat, fiyat, kalite gerçekleştirilmesine odaklanacağı konusu bir tercih olmayıp, bir zorunluluktur. Burada, dünya ticaretinin yüzde 85'inin deniz yoluyla gerçekleştiğini bir not olarak düşmek istiyorum. Yine son yıllarda, gerek kara yolu taşımacılığında gerekse tren yolu ve hızlı tren çalışmalarında atılan adımların, havaalanı projeleriyle de hava yolu taşımacılığının daha yaygın hâle getirilmesi adımlarının, yukarıda bahsettiğimiz, insan odaklı hizmet ulaştırmanın hayata yansıtılması niyet ve gayretinden kaynaklandığını da biliyoruz. Burada, özellikle kara yolu taşımacılığında gerçekleştirilen tüm projeler konfor yanında insan hayatının ve can güvenliğinin de faydasına olabilecek dönüşümlere sağladığı katkı açısından da son derece önemli ve dikkate değerdir. Yine, burada, bir arada zikredilmesi gereken; koordinasyon, eğitim, trafik ve insan unsurunun ortak hareket tarzının geliştirilmesi gerekliliğidir yoksa yolları duble, otoban hâle getirmeniz can güvenliği açısından yeterli olmayacaktır. Bütün bu alanlarda yapılan ve yapılacak çalışma ve yatırımlar yarına hangi güzellikleri getirecek, bırakacak tartışmalarının yanında, maliyet ve gereklilik sorgulamalarının da tatmin edici bilgi ve veriler çerçevesinde kamuoyunu aydınlatacak şekilde paylaşılması hem doğru ve güzel olacak hem de bu alandaki gereksiz ve farklı zorlamaları ortadan kaldıracaktır.

Artık dünya, ulaşımda da iletişimde de inanılmaz bir yarışın, rekabetin sahnesi hâline gelmiş bulunmaktadır. İşte, bu alanda yapılan yatırımların bugün fazlalık veya gereksiz nitelendirilmesinden de öte yarının ihtiyacını karşılamakta yetersiz kalacağını söylemek bir ön yargı olmayacaktır. Teknolojinin bugün geldiği seviyeyi faydaya dönüştürme kabiliyetiniz, sizin başarınız aslında ülkenin güzelliğine yönelik bir katkı olacaktır. Sadece İstanbul Havalimanı örneği bile söylediklerimin hülasası olabilecek bir katma değer vasfıyla dikkat çekmektedir. Oysa "istemezük" "olmaz" "yapılamaz" bağırtıları kulaklarımızda ve kayıtlarda duruyor. Ulaşımdaki dev projelerin tamamı, yarının güzelliğinin tesciline yönelik bir eser olarak gözümüzde canlandırdığımız zaman duygulanacağımız eserlerdir.

İletişimin güncel hayatın vazgeçilmez bir unsuru olduğunu, dünyayı cebimizde gezdirir hâle geldiğimizin bilinciyle bu alanda atılan adımları takdir ettiğimizi hatırlatmak isterim. Kendi uydu sistemlerinin gelecek performansı inkâr edilemez bir gerçektir. 26 Eylül 2019'da Silivri'deki 5,8'lik İstanbul depreminde iletişimde yaşanan sıkıntıyı bir öncü olarak görebilmeliyiz. Onun için bu alanda atılan adımları doğru buluyor, Bakanlığın çalışmalarını ayrıca önemsediğimizi ifade etmek istiyorum. Nitekim hem iletişim hem ulaşımda Maraş depremleri sonrası yaşanan yoğunluğu, tıkanmaları ve acil yardımın ulaşmasında yaşanabilecek arızaları Bakanlığın hangi çalışmaları, planlamaları yapması noktasında uyarı mesajı olarak görerek çözüme odaklanabilmeliyiz. Devlet millet el birliğiyle yaralar sarılmaya çalışılıyor. 11 ilimizde yaşanan bu depremde yaklaşık 15 milyon insanımız etkilenmiş, 50 binin üzerinde insanımız vefat etmiştir. Büyük bir afet yaşandı ve alınması gereken çok dersi de içinde barındırdığını biliyoruz. Yine, Allah muhafaza, bahsedilen ve olası yeni bir İstanbul depreminde yaşanabilecek sıkıntıların en aza indirilmesi planlama ihtiyacının ne kadar elzem olacağını, özellikle sizin Bakanlığınızın da bir kenarda not olarak tutması, takip etmesi gereken bir konu olduğu malumlarınızdır. Bakanlığın yatırım, planlama çalışmalarının önümüzdeki süreçte bu anlayış bütünlüğü çerçevesinde gerçekleşeceğine inanıyoruz. En başta söylediğimiz gibi büyük projeler, büyük meblağlar toplumun tamamının direkt veya endirekt ilgili olduğu bir yatırım bakanlığı çalışmaları olduğundan gerek Bakanımızın sunumu gerekse bilgilendirme kitapçıklarında bahsedilen, anlatılan tüm işlemlerin bu bakımdan inceden inceye irdelenmesi, konuşulması gayet doğal ve normal bir husustur.

Bu çerçevede, köprü ve yol fiyatları hem yapım hem kullanım hem de maliyetleri toplumun tüm kesimlerince dikkatlice takip edildiğinden anlaşılabilir, inandırıcı bilgilendirilme noktasında Bakanlığın daha proaktif tavır sergilemesi doğru olacaktır. Belki zaman zaman spot tanıtımları daha fazla gündeme getirilmeli, ilgili bilim adamlarınca anlatım sağlanmalıdır yoksa yük ve eşyayı Harem'den karşıya, Sirkeci'ye geçirebilmek için üç beş gün araba vapuru sırası beklenirken köprüye karşı çıkıldığını ara sıra hatırlatma ihtiyacı duyacağız. Yine, yeni yatırımlarda öncelikle gereklilik ve kaynak sorunu göz ardı edilmeden Bakanlık faaliyetlerinin gerçekleşeceğine inanıyoruz. Ben takip edemedim ama özellikle yakın tarihte Meclisten geçmiş olan tasfiyeyle ilgili kanun çerçevesinde yarım kalan, tıkanan ve tekrar ihale edilmesi gereken yatırımlar varsa bunların gözden geçirilerek fayda maliyet çerçevesinde hayata geçirilmesi, hızlandırılması için adımlar atılması son derece önemlidir ve gerçekleştirilmelidir.

Faruk Nafiz Çamlıbel yıllar önce Han Duvarları şiirinde "Yollar bir şerit gibi ufka bağladı bizi/Gurbet beni muttasıl çekiyordu kendine/Yol, hep yol, daima yol... Bitmiyor düzlük yine/Ne civarda bir köy var, ne bir evin hayali/ Sonun ademdir diyor insana yolun hâli." diyordu ya; gerçekten ufka uzanan yollarımız, gurbeti yakınlaştıran, kolaylaştıran çalışmalarımız var, aşılmayan karların ve dağların altından tünellerle geçerek hasretleri gideren emekler var. Uzaklıkları yakınlaştırmak bir niyet, emek gerçekleşmesiydi, bu geçmişten çok hikâye çıkarabiliriz. Kırk beş yıl önce Zigana'da çığın altında kalmış birisi olarak Zigana Tüneli açıldığında duygulanmamak mümkün müydü? Onlar hatıralarda kalsın ama unutmadan, yarın için çok daha fazla işimiz olduğunun bilincinde bir Bakanlığın bütçesini görüşüyoruz. Onun için araya birkaç kelam da olsa duygusal cümleleri katmış olalım istedim.

Dünyadan bağımsız bir ulaştırma felsefesi olamaz. Zaten bu anlayışla hareket etmediğinizi, edemeyeceğinizi biliyoruz. Bu aynı zamanda dünyayla yarıştığınızı, yarışacağınızı biliyorsunuz demektir. Dünya markası projelerinizle öne çıkmak, Türk Hava Yolları uçağını bir yabancı ülkenin havaalanında süzülüyor görmek, Asya'yı Avrupa'ya bağlayan deniz altı ve deniz üstü güzellikler sizi gururlandırıyorsa, biliniz ki daha güzeli için daha çok çalışmak mecburiyetindesiniz. Takdirle takip ettiğimiz sunumunuzda bu çalışmaların devam ettiğini görmek sevindirici ve hayırla yâd edinmenizin izleri olacaktır.

Bütçe görüşmeleri öncesi Komisyonumuza sunulan ve daha sonra Genel Kurulda kabul edilen On İkinci Kalkınma Planı her alanda olduğu gibi ulaştırma alanında da son derece önemli konuları içeren plan çerçevesi çizmiş bulunmaktadır. Bu planla çizilen uzun vadeli perspektifi son derece önemli bulduğumu ifade etmek istiyorum. Elbette, ulaştırma alanında plana giren konular önemine binaen dikkatle ve ısrarla takip edilmelidir. Zira plana konan tüm başlıkların kendi içinde gelecek hedef ve vizyonu için tamamlayıcı başlıklar olduğunu söyleyebiliriz. Bu başlıkların birinde "Ulaştırma ve lojistik sektöründe çevresel etkilerin ve maliyetlerin en aza indirilmesiyle enerji verimliliğinin artırılması amacıyla demir yolu ve deniz yolu taşımacılığına öncelik verilecek, alternatif finansman yöntemleri geliştirilerek güvenli, kesintisiz, etkin, bütüncül ve sürdürülebilir ulaştırma ağı ve lojistik merkezler tesis edilecektir." denilmektedir. Öyle anlaşılıyor ki önümüzdeki dönemde bu alan fokuslanacağımız çok önemli bir alan olacaktır ve son derece doğru bir yol da olacaktır. Her zaman önümüze koyduğumuz bir gelecek vizyonu dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmelere bağlı olarak ülkemizin küresel bir lojistik üs merkezi olması, ticaret ve ulaşım yollarında söz sahibi olması yönündeki hedefimize Bakanlık çalışmalarınızın gayretiyle ulaşacağımıza inanıyoruz.

Zekeriya Temizel Bakanımız bir bütçe görüşmesinde, bakanlıklarda görev yapmış bir arkadaşının "Eğer bir gün bu, Konya-Ankara arası trenle bir saate inerse, bu projenin açıldığı gün iktidarda hangi parti varsa ömrümün geri kalan kısmında oyumu hep ona vereceğim." dediğini aktarmıştı. Bu, aslında hizmetin takdiri anlamında son derece önemli ve güzel bir yaklaşım olarak hafızalarımıza kaydedildi, Plan ve Bütçe Komisyonu kayıtlarında da vardır. Bu şu demek değil, yanlış eleştirilmesin, öyle bir şey düşünülemez, burada esasa ait konu da bu, verilen bütçenin, harcanan bütçenin değerlendirilmesidir esas olan. Onun için, her zeminde söylediğimiz farklı farklı değerlendirmelerin son derece önemli olduğudur. Zira, barikayıhakikat müsademeyiefkârdan hasıl olur.

Bakanlık performansı, çalışması ve başarılı yatırımlarıyla ilgili olarak çok geriye gitmeden sadece 2022 yılında gerçekleşmiş olan proje ve faaliyetlerin çok az bir kısmını önemine binaen burada zikretmek de faydalı olacaktır diye düşünüyorum. 101 kilometresi otoyol olmak üzere toplam 440 kilometre bölünmüş yol, 119 köprü, 18 tünel inşaa edilirken 998 kilometre bitümlü sıcak karışım yol kaplama işlemi yapılmıştır. 1915 Çanakkale Köprüsü, Pendik-Sabiha Gökçen Havalimanı Metro Hattı, yeni Tokat Havaalanı, Rize-Artvin Havalimanı, Yusufeli yeni yolları, Horosan-Karakurt Yolu, Taşlıgüney-2 Viyadüğü, Ağrı-Hamur-Tutak-Patnos Bölünmüş Yolu, Asos ve Troya Tünelleri, Eğiste Hadimi Viyadüğü, Konya-Karaman Hızlı Tren Hattı, Gaziray, Midyat-Nusaybin Yolu, Hasankeyf Tüneli, Diyarbakır-Bitlis Çevre Yolları ile kara yolundan hava yoluna; demir yollarından haberleşme yatırımlarına birçok başarılı proje hayata geçirilmiş oldu.

Kocaeli özelinde çok sayıda gerçekleşen yatırım ve projeleri buraya taşımayacağım ancak hâlen devam eden ve proje aşamasında olan sunumunuzda da başlık olarak geçen bazı yatırımlarla ilgili olarak kamuoyunun bilgilendirilmesi açısından ve beklentilerin karşılanmasına yönelik akıbetlerinin izah ve ifadesinin faydalı olacağına inandığım için burada zikretmek istiyorum. Kocaeli Metrosu (Gebze-Darıca) arası çalışmaları devam ediyor. Son durumuyla ilgili olarak ne durumdayız?

Kandıra yolu çalışmaları hızlanmış olmakla birlikte yine son durumu nedir?

Güney Otoyolu Yalova-Kocaeli-Sakarya Projesi ne aşamada?

Derince Limanı D100 ve TEM Otoyol bağlantısının devam eden çalışmasının ne aşamada olduğunu merak ediyoruz.

Cengiz Topel Havaalanı'nın yolcu taşıma açısından aktifleştirilmesiyle ilgili olarak bir çalışma var mıdır, bunu merak ediyoruz. Kocaeli Şehir Hastanesi tramvay hattında son durum nedir?

Sayın Bakanım, sadece Kocaeli'de son birkaç yılda yapılan, yapılmakta olan ve yapılacak yatırımlar ve projeler takdire şayandır. Burada hepsini saymaya vaktimiz yetmez, süremiz sınırlı. Size ve Bakanlık çalışmalarına teşekkür ediyoruz ama tüm çalışmalarınızda gözden kaçırmamamız gereken asıl önemli konu şu: Hiçbir ayrım yapmadan Türkiye'nin her köşesine ulaşma, hizmeti taşıma, ortadaki eserlerle ispatı vücut olarak gözümüzün önünde durmaktadır. Bakmak ve görmek de takdir etmek de bir anlayış meselesidir. Bunun ısmarlama gerçekleşmeyeceğini hepimiz biliyoruz.

Ben tekrar Bakanlık çalışmalarınızda başarı dileklerimle 2024 yılı bütçemizin hayırlı olmasını diliyor, hazırunu saygıyla selamlıyorum.