SALİH CORA (Trabzon) - Sayın Bakanım, Değerli Bakan Yardımcılarımız, kıymetli bürokratlar, Komisyonumuzun değerli üyeleri, basınımızın güzide temsilcileri; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi üzerine söz almış bulunmaktayım. Bu vesileyle, hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Aile Bakanlığından ayrılarak yeniden müstakil bir Bakanlık olmasının ardından, Hocamız Profesör Doktor Vedat Bilgin Bakanlığında 2'nci bütçesinin görüşmelerini gerçekleştiriyoruz. Sayın Bakanımıza sunumu için teşekkür ediyoruz. Bilgiye değer veren, naif, çözüm odaklı, rasyonel yaklaşımlarınız muhalefet için de âdeta ders niteliğinde notlar oluşturmuştur. Muhalefetin, özellikle, siyasi istismar alanlarına tek tek neşter vuran açıklamalarınız, paylaşımları olmuştur. Bu manada sizlere teşekkür ediyoruz.

Değerli Bakanım, sizlerin yanı sıra, 1983 yılından beri Bakanlığın uhdesinde bugüne kadar görev yapmış tüm Bakanlara ve hizmeti bulunan bürokratlara da teşekkür ediyoruz; ahirete irtihal edenleri rahmetle anıyoruz.

Değerli milletvekilleri, son yıllarda iktisadi hayatımızı ilgilendiren küresel ekonomik krize ilişkin gelişmeleri çalışma hayatı ve sosyal güvenlik sistemindeki gelişmelerden bağımsız bir şekilde değerlendirmemiz mümkün değildir. Yine Covid-19 salgınıyla beraber tüm insanlığın sağlığını tehdit eden gelişmeleri bugün sosyal güvenlik sistemimizden ayrı, çok kısa bir zaman öncesine kadar sokağa çıkma yasağı ve kapanmaları iş gücü piyasalarında yaşanan gelişmelerden ayrı olarak değerlendirebilmemiz mümkün değildir. Zira, zamanda yaptığımız reformlarla genel sağlık sigortasının önemini, kısa süreli, esnek ve uzaktan çalışmanın faydalarını çok net bir şekilde gördük. İfade etmek isterim ki maden kazası, deprem, sel ve afetlerle sınanan ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası'nın daha sıkı uygulanmasının gerekliliği, işin uzmanları tarafından bölgemizde yaşanan savaşlar ve jeopolitik krizler nedeniyle oluşan göç dalgası nedeniyle Uluslararası İşgücü Kanunu'nun da işimize ne kadar yaradığı işveren kesimi tarafından dile getirilmektedir. Bugün, Türkiye, özellikle AK PARTİ döneminde, çalışma hayatı ve sosyal güvenlik alanında yaptığı reform niteliğindeki işler sayesinde yediden yetmişe herkesin iyi gününde, kötü gününde devletin varlığı ve kudretini ortaya koyan, şefkatini ve merhametini hissettiren bir siyaseti inşa etmiştir.

Değerli milletvekilleri, sosyal güvenlikte büyük bir devrimi gerçekleştirdiğimizi sizler de yakinen biliyorsunuz. Genel sağlık sigortasıyla ülkemizdeki tüm vatandaşlarımızı hastalıkta, sağlıkta, gençlikte, yaşlılıkta sosyal güvence kapsamına dâhil etmek, Sosyal Güvenlik Kurumumuzu milletin emrine amade etmek en büyük başarılarımızdan biri olmuştur. Bugün, sosyal güvenlik reformuyla nüfusumuzun yüzde 98'ini sosyal güvenlik şemsiyesi altına alarak hastane kapılarından geri dönüşü bitirdik. Vatandaşlarımızın sadece kimlik belgesiyle tüm sağlık kuruluşlarından hizmet almalarını sağladık. Eczane kuyruklarına son verdik, ilaca erişimi sağladık. Maluliyet şartlarını kolaylaştırdık. Özellikle vatandaşlarımızın sağlık hizmetlerine eşit ve kaliteli şartlarda ulaşmasını sağladık. 18 yaş altında genç ve çocuklarımızın tüm ilaç ve tedavi masraflarını genel sağlık sigortası kapsamında karşılıyoruz. Bugün sosyal güvencesi olmayan vatandaşlarımızın bakmakla yükümlü olduklarına -aile fertleri dâhil- aylık sadece 194 TL ödeyerek sağlık hizmetlerinden yararlanabilmelerine imkân sağlıyoruz. Ödeme gücü olmayan vatandaşlarımızın primleri de devlet tarafından ödenebilmektedir. Şehit yakınlarından, gazilerden, gazi yakınlarından özel hastanelerdeki tedavilerinde hiçbir ilave ücret alınmamaktadır. Genel sağlık sigortasıyla bugün gelişmiş ülkelerin yapamadığı birçok önemli adımı gerçekleştirmenin onurunu yaşıyoruz. Bu reformu hayata geçiren başta Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere emeği geçenlere tekrar huzurunuzda teşekkür ediyorum.

Komisyonumuzun değerli üyeleri, Sosyal Güvenlik Kurumumuzun prim gelirlerinin emeklilik ve sağlık giderlerini karşılama oranı, gayri safi yurt içi hasıla oranı yüzde 2,85'lerden bugün yüzde 0,66'lara düşmüştür. Aynı şekilde, SGK açığının SGK bütçesi oranı da yüzde 28'lerden yüzde 8'lere düşmüştür. Muhalefet partisinin sözcüsünün SSK açığıyla ilgili yaptığı açıklamaların gerçeklerden ne kadar sapma içerdiğini bir kez daha görmüş oluyoruz; oransal olarak baktığımız zaman onların ifadeleriyle karşılaştırılmayacak kadar iyi bir tablo olduğu ortaya çıkmıştır.

Mali açıdan sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemi hedefine hızlı bir şekilde ilerlediğimizi ifade etmek istiyorum. Bir başka ifadeyle, sosyal güvenlik kuruluşlarının toplam gelirlerinin giderleri karşılama oranı sadece yüzde 71,5 iken bugün bu oran yüzde 91'lere yükselmiştir. Diğer taraftan, tüm emeklilerimize yapılan ödemelerin millî gelire oranları da yüzde 4,8'lerden yüzde 6'lara kadar yükselmiştir. Pandemi öncesinde bu rakamlar daha iyiydi; bundan sonra da daha yukarılara çıkarmamız gerektiğini ifade etmek istiyorum. Bu doğrultuda, Sosyal Güvenlik Kurumunun mali yapısının sağlam temellere oturtulmasına çok büyük bir ehemmiyet vermekteyiz. Bu kapsamda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığımızın ve Hükûmetimizin en önemli hedefi muhakkak ki kayıt dışı istihdamla mücadeledir. Kayıt dışı istihdama kayıtsız kalmıyoruz; kayıt dışı istihdam oranını da yüzde 52'lerden bugün yüzde 26,9'lara kadar gerilettik. Bu konuda disiplinli ve titiz bir çalışma içerisinde olduğunuzu biliyorum.

Değerli Bakanım, özellikle sizin Bakanlığınız döneminde çalışma hayatını yakından ilgilendiren birçok konuya cesaretle el attınız. Pandemiyle seyahat kısıtlamalarının başlaması, üretim çarklarının tahrip olması, arz ve talep dengesinin bozulması, gıdada yaşanan uluslararası tedarik sorunu, enerji maliyetlerindeki artışlar gibi birçok neden enflasyonist bir ortamın oluşmasına neden oldu; bu, aynı zamanda fiyat istikrarlarını bozdu ve vatandaşımızın alım gücünü de bir hayli sarstı. Hâl böyleyken, Hükûmetimiz asgari ücrete, emekli maaşına, memur ve işçilerimize yaptığı tarihî zamlarla dar gelirli kesimi enflasyona ezdirmemiştir; bundan sonra da ezdirmeyeceğimizi konuşmanızın satır aralarından anlamaktayız.

2022 yılında asgari ücrete yüzde 95 oranında zam yaptık; şu an net asgari ücret 5 bin TL'dir. Kamu görevlileri ile memur emeklilerimizin aylık ücretlerini de yüzde 85,5 oranında artırdık. SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarında yüzde 78,6 oranında bir artış gerçekleşti. En düşük emekli maaşı 3.500 TL olmuştur. Emeklilerimize yılda 2 kez bayram ikramiyesi uygulamamız devam etmektedir. Yaklaşık 5,3 milyon memur ve memur emeklimizi kapsayan ek gösterge düzenlemesiyle mali haklarda önemli artışlar sağladık. Pandeminin kahramanı sağlık çalışanlarımızın maaşlarında ve doktorlarımızın emekli aylıklarında ciddi artışlar yaptık; intern eğitimi alan tıp öğrencilerimizin ücretlerini de net asgari ücret seviyesine yükselttik.

Sadece bunlarla yetinmedik; 2022 yılı başından itibaren asgari ücrete kadar olan ücret tutarlarını tüm çalışanlar için vergi dışı bıraktık. İşçilere verilen günlük yemek bedeli ve günlük yol bedeli istisna tutarlarını artırdık. Çalışanlara yemek bedeli olarak nakit ödemeler gelir vergisi istisnası kapsamına alındı. İşverenlerin elektrik, doğal gaz, ısınma giderleri için çalışanlarına yaptıkları bin TL'ye kadar ödemeleri de gelir vergisinden istisna tuttuk; bu ödemelerin sigorta prim kesintisine tabi tutulmamasını sağladık. Basit usulde vergilendirilen yaklaşık 850 bin BAĞ-KUR'lu esnafımızın kazançlarını gelir vergisinden istisna tuttuk. Emekli BAĞ-KUR'lu esnafımızda daha öncelerden, biliyorsunuz, yüzde 15'lere kadar kesintiler vardı; bunlar AK PARTİ iktidarı döneminde ortadan kalktı.

Çalışma hayatının kronikleşmiş sorunlarına yenilikçi çözümler üretmenizi takdirle karşılıyoruz. Şu anda, konuşmanızda da ifade ettiğiniz sözleşmeli kamu personelinin kadroya geçirilmesi için Bakanlık nezdinde teknik çalışmalar yapmaktasınız. Hafızayıbeşer nisyan ile maluldür. Kamuda taşeron işçilerinin kadroya alınması da AK PARTİ döneminde gerçekleşmiştir. O dönemde yapılan çalışmalarda eksik bırakılan alanların düzeltilmesi için yeni bir çalışma başlatmanız da memnuniyet vericidir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; istihdamın korunması için de önemli çalışmalar yapmaktayız. İşverenlerimize, kayıtlı sigortalılar ile kadınlar, gençler ve engelliler gibi dezavantajlı grupların istihdamının artırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik yatırımların özendirilmesi gibi amaçlarla 18 ayrı prim, teşvik, destek ve indirimlerinden yararlanma imkânı sağlamaktayız.

Çalışma hayatında yaptığımız düzenlemeler, aldığımız tedbirler ve hayata geçirdiğimiz destek ve teşviklerle işi yani istihdamı, işçilerimizi ve işverenlerimizi korumaya devam ediyoruz ve şu anda istihdama katılma oranlarına baktığımızda pandemi öncesindeki rakamları yakalamış durumdayız. Birçok Avrupa ülkesinden bu manada ileri ve pozitif yönde ayrışmış durumdayız. 2022 Ağustos ayında iş gücüne katılma oranı 31 milyonla yüzde 53,6 oranını yakalamıştır ve şu anda, uzun bir aradan sonra, ülkemizde işsizlik oranı tekrar, yeniden, tek haneli rakamları görmüştür.

Daha kapsayıcı ve daha dayanıklı iş gücü piyasası oluşturmak için önemli çalışmalar da yapılmıştır. Esnek çalışmaya ilişkin olarak kısmi süreli çalışma, uzaktan çalışma, geçici iş ilişkisine imkân veren düzenlemelerle istihdam piyasamızdaki rekabet edilebilirliği ve gücümüzü artırmıştır. İstihdam politikaları geliştirirken bölgesel, sektörel ve demografik dinamikleri göz önünde bulunduran politikaları tercih etmekteyiz. Aktif iş gücü piyasalarında istihdamı korumaktan bahsetmişken pasif iş gücü politikaları kapsamında da İşsizlik Sigortası Fonu'na değinmeden geçmek istemiyorum. Bugün, İşsizlik Sigortası Fonu etkin bir şekilde yönetilmektedir. Özellikle işini kaybedenlere işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, ücret garanti fonu, iş kaybı tazminatı ödemeleri de kapsamlı bir şekilde yapılmaya devam etmektedir.

Değerli milletvekilleri, AK PARTİ döneminde yıldızı parlayan bir diğer kurumumuz da İŞKUR'dur. İŞKUR kurumsal kapasitesini her geçen gün artırarak etkin hizmet sunumuyla güvenilir bir yapıya kavuşturulmuştur. İŞKUR istihdam piyasasının artık en önemli aktörlerinden birisi hâline gelmiştir. Türkiye'nin en önemli inovatif markası olarak nitelendirmek abartı olmaz. İŞKUR'a kayıtlı işsizlerin işe yerleştirilme oranı her geçen gün artmaktadır. İŞKUR aynı zamanda engellilerimizin ve hükümlülerin istihdamına da aracılık yapmaktadır. Özellikle ifade etmek isterim ki: Engellilerimizin kamuda veya özel sektörde istihdamları noktasında, geçmişte neredeyse çift haneli rakamlardan bugün 50 binlere, 60 binlere hatta özel sektörü kattığımızda 3 haneli rakamlara ulaşmış durumdayız. 2002 yılında İŞKUR özel sektörde 24.482 kişiyi yerleştirmeye aracılık etmiş iken, 2022 Eylül ayına kadar bu rakam artık -12 milyona yakın- 11,9 milyona ulaşmış; milyonlarca vatandaşımızın işe yerleştirilmesine aracılık etmiş ayrıca Aktif İşgücü Programları sayesinde de 5 milyona yakın kişinin mesleki bilgi ve tecrübe kazandırılarak istihdam edilebilmesi kolaylaştırılmıştır.

Değerli milletvekilleri, Türkiye'de çalışma hayatımızın yüz akı ve bizim de gelişmişlik göstergelerimizin en önemli kademelerinden birisi olduğunu düşündüğüm İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'dur. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu münhasır bir kanun olarak yine bu Meclis tarafından çıkarılmıştır, Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun tüm dayanaklarını ve tüm araçsallarını iş hayatında ve çalışma hayatında ortaya koymaya devam ediyoruz. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı'nı mevcut veri ve istatistikler ışığında uluslararası normlardaki değişimi ve teknolojiyi de takip ederek ve sektördeki uygulamalarda yaşanan farklılıkları da gözeterek güncellemeye devam ediyoruz. Özellikle maden iş sahalarının olduğu yerlerde Çalışma Bakanlığımızın verdiği teşviklerle iş sağlığını ve güvenliğini daha üst bir düzeye çıkarma noktasında tavizsiz tutumumuz devam etmektedir.

Değerli arkadaşlar, son olarak şunu da ifade etmek istiyorum ki: Sosyal Güvenlik Kurumu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı her zaman vatandaşımızın yanında yer almıştır, çaresizin, imkânsızın yanında yer almıştır, zor zamanda devletin gücünü ve şefkatini kendilerine hissettirmiştir ve özellikle ifade etmeliyim ki geri ödeme kapsamındaki ilaç sayısının artırılması ve buna bağlı olarak yine kanser hastalarının ilaçlarının geri ödeme listesine AK PARTİ döneminde dâhil edilmesi çok önemli işlerden biridir. Bu manada çok önemli dualar aldığınızı da ifade etmek istiyoruz. Bunlar önemli işlerdir; sağlığa erişimi kolaylaştırmak, esasında "İnsanı yaşat ki devlet yaşasın." anlayışının ve şiarının bir sonucudur.

Değerli Bakanım, son olarak, daha önce sizlerle de paylaştığım bir konuyu, esasında bir projemizi ifade etmek istiyorum. Kayıtlı kadın istihdamının desteklenmesi için kırsalda tarım ve hayvancılığın geliştirilmesi açısından bir projemizi sizlerle paylaşmıştık. Bu projelerle İŞKUR ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından aile işletmecisi kadın üreticilere, çiftçilere prim desteği verilmesi gerektiği kanaatindeyim. Kadın istihdamının geliştirilmesi için çocuk bakım hizmet kursları, AB destekli projeler güzel ama bu projeler kadını sadece hizmetli konumuna eriştirmektedir oysa kırsalda tarım ve hayvancılık yapan kadın üreticilerimize prim teşviki verirsek üretimin artırılmasına, tarımın geliştirilmesine, hayvancılığın geliştirilmesine ve kadının hizmetli değil iş insanı olarak toplumda belirli bir statüde olmasına çok önemli bir katkı sağlayacağını düşünüyorum. Bu konuda size de bir proje sunduk. Özellikle Karadeniz Bölgesi'nde kırsalda kadın çiftçilerimizin yoğunlukla yaşadığı bölgeler var. Buralarda hayvancılık, kadınlar tarafından yapılmaktadır. Bu aile işletmecilerimizin, kadınlarımızın sosyal güvenceden mahrum kalmasına, tarım sigortalısı olarak süreçlerini takip edememelerine, ciddi derecede mesleklerini terk etmelerine ve bu mesleklerini gelecek nesillere aktarmalarında problem yaşadıklarına tanıklık yapmaktayız. Bu konudaki sıcak, yapıcı, olumlu tavrınızı biliyoruz. Bu projenin de hayata geçirilmesi noktasında desteğinizi, iş birliğinizi bekliyoruz ve sizlere teşekkür ediyorum. Bütçenizin iş ve çalışma hayatına, ülkemize ve milletimize hayırlı olmasını diliyorum. Şahsınıza ve tüm Bakanlık çalışanlarına hassaten teşekkür ediyorum. Hayırlı ve uğurlu olsun.