MUSTAFA KALAYCI (Konya) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri, Sayın Bakan, Bakanlığımızın ve kurumlarımızın değerli temsilcileri, sayın basın mensupları; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Sayın Bakanım, başınız sağ olsun. Kıymetli annenize Allah'tan rahmet diliyorum, mekânı cennet olsun.

Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektörü gelişmiş ülkelerin ekonomileri içinde önemli pay almaktadır. 2019 yılında sektörün gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payları Almanya'da yüzde 10, İtalya'da yüzde 11,7 ve Fransa'da yüzde 10,4 olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde de 2019 yılında toptan ve perakende ticaretin gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payı yüzde 12,3; konaklama ve yiyecek hizmet faaliyetlerinin payı ise yüzde 2,8 olmuştur. 2019 yılında toptan ve perakende ticaret sektörü yüzde 1,2; konaklama ve yiyecek hizmetleri ise yüzde 2,4 büyümüştür.

Toptan ve perakende ticaret sektöründe piyasa işleyişinde karşılaşılan aksaklıkların giderilmesi önem arz etmektedir. Toptan ticareti geliştirmeyi teminen toptancı hâllerinin ve benzeri yapıların modernizasyonu yapılmalıdır. Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'la yapılan düzenlemelerle piyasanın olağan akışını bozarak piyasa aksaklıklarına sebep olan fahiş fiyat artışı ve stokçuluk faaliyetleri düzenlenmiş, Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu kurulmuştur. Tüm piyasalarda fahiş fiyat artışı ve stokçuluk faaliyetlerine fırsat verilmemesi için kapsamlı ve etkin bir denetim sistemi oluşturulmalıdır. Tüketicinin korunmasına ilişkin mevzuat güncellenmeli, piyasa gözetim ve denetim faaliyetlerinin etkinlikleri arttırılmalıdır.

Covid-19 salgınıyla birlikte toptan ve perakende ticarette de büyük zorluklarla karşılaşılmıştır. Covid-19 salgınının etkisiyle nisan ayında yıllık yüzde 20,9; aylık yüzde 24,5 daralan toplam ciro endeksi daha sonra toparlanarak yükselişe geçmiş olup eylül ayı itibarıyla yıllık yüzde 26,2; aylık yüzde 3,4 artış göstermiştir. Yine nisan ayında yıllık yüzde 19,3; aylık yüzde 21 daralan sabit fiyatlarla perakende satış hacmi sonraki aylarda yükselmiş olup eylül ayında yıllık yüzde 7,8; aylık yüzde 2,8 artmıştır.

Salgın döneminde firmalar tüketici güvenini sağlayabilmek amacıyla hijyenik teslimata ve müşteri desteğine ağırlık vermekte, e-ticaret'in öneminin anlaşılmasıyla birlikte dijitalleşmeye yönelik yatırımlarını arttırmaktadır. Mağazalar ve AVM'ler gibi fiziksel satış kanallarında alışveriş trafiği giderek azalırken e-ticaret'in toplam perakende satışlar içerisindeki payı artmaktadır. Ülkemizde 2019 yılında yüzde 6,2 olan perakende pazarında e-ticaret'in oranının 2020 yılında yüzde 7'ye yükselmesi beklenmekte, 2021 yılında yüzde 8'e çıkması hedeflenmektedir. 2019 yılında yüzde 34,1 olan internet üzerinden alışveriş yapanların oranının 2020 yılında yüzde 36,5; 2021 yılında yüzde 38'e ulaşması öngörülmektedir. E-ticaret kanalıyla ihracatın arttırılmasını teminen yerli firmaların elektronik pazar yerlerinde bulunmaları desteklenmelidir. E-ticaret'te ürün güvenliği denetimlerinin sağlanması konusunda model geliştirilmeli ve ihtiyaç duyulan düzenlemeler yapılmalıdır. Güven damgası uygulamasıyla güven damgası alan e-ticaret sitesi sayısı 20'e ulaşmış olup 2021 yılında 100'e yükselmesi hedeflenmektedir. Şirketlerin, Bakanlık tarafından onaylanan e-ticaret sitelerine yönelik üyelik giderlerinin desteklenmesine devam edilmelidir.

Covid-19 salgınının oluşturduğu olumsuz şartlara rağmen Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu verilerine göre 2020 yılında açılan esnaf sayısında ciddi bir artış, kapananlarda ise önemli bir azalış söz konusudur. TESK tarafından açıklanan Esnaf ve Sanatkârlar Sicil Gazetesi'nde yayınlanan açılış, kapanış ve değişik ilanlarına göre 2020 yılının ilk on ayında tescil ilanı sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 61,8 düzeyinde artmıştır, terkin ilanı ise yüzde 14,5 azalmıştır.

Esnaf ve sanatkârımızın elbette sorunları bulunmaktadır. Covid-19 salgınının ve alınan önlemlerin etkisiyle çalışamayan özellikle küçük esnafımız sıkıntı içerisindedir. Bu durumda olan kahvehane, lokanta, kafe, berber, kuaför, düğün salonu, kantin, yurt gibi işletmeci esnafımızla servisçi, dolmuşçu, otobüsçü gibi nakliyeci esnafımıza yönelik ek tedbirler alınmalıdır. AVM ve büyük market zincirlerinin şehir merkezinde şube açmaları adil rekabet şartlarını bozmayacak şekilde kurallara bağlanmalıdır. KOSGEB kredi ve desteklerinden yararlanmak üzere sadece esnafa özgü bir destek programı uygulamaya konulmalıdır. Esnaf kesiminin teknoloji kullanım düzeyi ve ürün kalitesi yükseltilerek verimliliği artırılmalı, bilgiye erişimleri kolaylaştırılmalı, ana ve yan sanayi bağlantıları güçlendirilmelidir. Diğer yandan esnafın SGK prim oranı düşürülmeli, gelir vergisindeki asgari geçim indirimi esnaf için de uygulamaya konulmalıdır. Emeklilik için prim gün sayısında ve emekli aylıklarında eşitlik sağlanmalıdır. Geçmişte esnaf olarak çalışılmış süreler daha önce kayıt ve tescil şartı aranmadan hizmete sayılmalı, geçmiş hizmetlerin borçlanmasına imkân verilmelidir.

Ekonominin barometresi olan esnafa verilecek her türlü destek piyasaya olumlu yansıyacak, hem esnafa hem de ekonomiye katkı sağlayacaktır. Bu sorunların çözümü ağırlıklı olarak başka bakanlıkların görev alanına girmekle birlikte esnaftan sorumlu bakanlık Ticaret Bakanlığıdır. Bu itibarla esnafın haklı talep ve beklentilerinin karşılanması için ilgili bakanlıklarla görüşülmesi gerekmektedir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Türkiye sahip olduğu kıtalar arası geçiş noktasındaki konumuyla lojistikte bölgesel bir üst olma potansiyeline sahiptir ancak Lojistik Performans Endeksi'ne göre 2012 yılında 27'nci sıraya yükselen Türkiye, daha sonra gerilemiş olup 2018 yılında 160 ülke arasında 47'nci sıradadır. Ülkemizin lojistik performansının iyileştirilmesi için, gümrük hizmetlerini hızlı ve etkin şekilde sürdürmek ve kapılardaki beklemeleri en aza indirmek için insan gücü ve teknik kapasitenin artırılması önem arz etmektedir.

İhracatta yükün deniz limanlarında gümrük gözetiminde ortalama bekleme süresi 2019 yılında 1,8 gün olup 2020 yılında 1,6 güne, 2021 yılında 1,4 güne inmesi öngörülmektedir. İhracatta yükün kara kapılarında gümrük gözetiminde ortalama bekleme süresi ise 2019 yılında 5,4 gün olup 2020 yılında 4,9 güne, 2021 yılında 4,2 güne inmesi öngörülmektedir. Gümrük hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesi amacıyla yeni gümrük tesislerinin yapımı ve mevcut tesislerin modernizasyonu çalışmaları devam etmektedir. Tek Durak'ta kontrol iş akış süreci kapsamında gümrük kapılarında modernizasyon çalışmaları hızla tamamlanmalıdır. Tek Pencere Sistemi'ne entegrasyon çalışmaları sürdürülmeli, tespit edilen yeni belgelerin siteme entegrasyonu sağlanmalıdır. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü uygulaması kapsamında yetkilendirilen firma sayısının artırılmasına ve bu firmalara tanınan kolaylıkların genişletilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. İthalatta yerinde gümrükleme ve izinli alıcı uygulamasına yönelik düzenleme yapılmıştır. İhracatta izinli gönderici sistemi yaygınlaştırılmalı, sistemin daha kolay kullanılması için sistemsel düzenlemeler yapılmalıdır. Farklı kurumlarca işletilen laboratuvarlarda yapılan mükerrer analizlere neden olan düzenlemeler gözden geçirilerek gerekli tüm analizler "tek numune, tek analiz" prensibi üzerinden yapılmalıdır.

Gümrük işlemleriyle ilgili ihtiyaçlara daha etkin ve verimli çözümler üretebilmesi amacıyla başlatılan Yeni Bilge Projesi'ni çok önemli görüyoruz. Kaçakçılıkla mücadele çalışmaları sürdürülmeli, risk temelli kontroller etkinleştirilmeli, Yerli ve Millî Tarama Sistemi Projesi ve Tarama Ağı Projesi etkin bir şekilde uygulanmalıdır. Eşya, taşıt ve yolcu kontrollerinde ileri teknolojiye sahip sistemler ve uygulamalar yaygınlaştırılmalıdır. Veri yönetişim sistemi geliştirilmeli, Dünya Gümrük Örgütü tarafından oluşturulan risk göstergeleriyle uyumlu risk profilleri sisteme entegre edilmeli ve sistemin tüm birimleri de kullanıma hazır hâle getirilmelidir. Tasfiye işlemlerinde etkinliğin artırılması için Bilge Sistemi ile Tasfiye Yönetim Sistemi arasında entegrasyon sağlanmalıdır.

Sayın Bakanım, Bakanlığınız bütçesinin hayırlı ve bereketli olmasını diliyor, saygılar sunuyorum.