MUSTAFA HİLMİ DÜLGER (Kilis) - Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

Sayın Başkan, Değerli Bakan Yardımcımız, Komisyonumuzun çok değerli üyeleri, Emniyet Genel Müdürlüğümüzün çok değerli bürokratları; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Sözlerime başlarken merkez üssü Elazığ'ın Sivrice ilçesi olan 6,8 şiddetindeki depremde Elazığ ve Malatya'da hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah'tan rahmet, yaralılara acil şifalar diliyorum. Başta Elazığ ve Malatya olmak üzere, tüm halkımıza bu vesileyle geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum. Ayrıca, ülkemizin birliği, milletimizin dirlik ve esenliği uğruna şehit olmuş bütün bürokratlarımıza, Emniyet, güvenlik, Jandarma güçlerimiz ile korucularımıza ve Türk Silahlı Kuvvetlerimizin değerli mensuplarına ve vatandaşlarımıza Cenab-ı Hak'tan rahmet diliyorum.

Değerli hazırun, malumlarınız olduğu üzere, İçişleri Bakanlığımız güçlü gelenek ve kurum hafızası olan bir Bakanlık olarak güvenlik dengelerinin hızlıca değiştiği bir coğrafya ve zaman dilimi içerisinde, ülkemizin her köşesinde güvenlik ve huzuru sağlarken ayrıca, vatandaşlarımızın temel hak ve hürriyetlerini özgürce ve rahat bir ortamda kullanabilmelerini sağlamak gibi ulvi bir görevi de yerine getirmektedir. 5442 sayılı Kanun'da da vali ve kaymakamların görevleri tanımlanırken açıkça ifade edildiği üzere Bakanlığımızın görev alanı, insanımızın doğumundan ölümüne kadar devam eden bir süreci kapsamakla birlikte Bakanlığın görev alanı, sadece güvenlik ve huzurun temini değil aynı zamanda kamu düzeni ve güvenliğinin sağlanması, esenliğin korunması ve sürdürülmesi gibi bir geniş alanı da kapsamaktadır.

Bu cümleden olmak üzere, bugün itibarıyla, Emniyet Genel Müdürlüğümüz bünyesinde görev yapmakta olan çarşı ve mahalle bekçilerimiz geceleri yaya görevlerini yaya olarak ifa ederek suçu önlemekte, meydana gelen suça ilişkin şüphelilerin yakalanmasında ve sorumluluk alanına giren bölgelerde asayişin düzenli bir şekilde sağlanmasında etkin görev almaktadırlar. Kökleri Osmanlı'ya dayanan çarşı ve mahalle bekçiliği, kolluk görevlisi ve polis yardımcısı rollerini taşımış ve böylece, kurumsallaşmış olan bu yapı ilk defa şehir ve köylerde bekçilerin bulunmasını zorunlu hâle getiren Çarşı ve Mahalle Bekçileri Hakkında Kanun-ı Muvakkat'la yani geçici bir kanunla düzenlenmiş ve böylece yasal bir hâle getirilmiştir. Daha sonraysa, 14/07/1966 tarih ve 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle de yardımcı kolluk olarak günümüze kadar bugünkü hâliyle varlığını devam ettirmiştir.

Değerli üyeler, bugün itibarıyla meri mevzuatta çarşı ve mahalle bekçisi istihdamı valilik ve kaymakamlıklarca tespit edilen ihtiyaca binaen 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu, Çarşı ve Mahalle Bekçiliğine Giriş Sınavı Yönetmeliği, Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği, Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda yapılmaktadır. Bekçi ihtiyacının doğması hâlinde, bekçi alımında illere göre alımı yapılacak çarşı ve mahalle bekçisi sayısı, şartları, başvuru yerleri, başvuru ve sınav tarihleri ve istenecek belgeler ile gerek görülen diğer bilgiler Emniyet Genel Müdürlüğü veya Polis Akademisi Başkanlığı resmi internet sayfasıyla ya da diğer uygun iletişim araçlarıyla duyurulmaktadır.

Geriye dönük baktığımızda, nüfusun artmasına, güvenlik ve asayişe müessir olayların konseptinde büyük değişiklikler olmasına rağmen Emniyet teşkilatına 1995 yılından 2016 yılına kadar çarşı ve mahalle bekçisi alımının yapılmadığını görmekteyiz. Çarşı ve mahalle bekçi sayısı 1995 yılı öncesinde 19 bine kadar ulaşmışken 2015 yılında bu sayı 3.520'ye kadar düşmüş olup hâlen 1995 yılı öncesinde göreve başlamış ve aktif olarak 1.658 çarşı ve mahalle bekçisi bulunmakta ve görevlerine devam etmektedirler. Artan ihtiyacı gidermek bağlamında 1995'ten bu yana ilk kez, yirmi bir yıl sonra, 2016 yılı Haziran ayı itibarıyla 6 ilde, 2018 yılı ikinci yarısı itibarıyla 20 ilde, 2019 yılı Mart ayı itibarıyla da 81 ilde çarşı ve mahalle bekçiliği alımı yapılarak bu yapı yeniden aktif hâle getirilmiştir. 2016 yılı ve sonrası yapılan alımlarla işlevsel hâle getirilen çarşı ve mahalle bekçiliğinde bugün itibarıyla 70'i kadın olmak üzere, 21.318 çarşı ve mahalle bekçisi görev yapmaktadır. 772 sayılı Kanun'da ilk atamaya yetkili amir, valiler ve kaymakamlar olarak belirlendiğinden ilk atama ve özlük işlemleri istihdam sağlanan valiliklerdeki il emniyet müdürlüğü aracılığıyla takip edilmektedir. 2019/1 Dönem olarak ilan edilen, asil ve yedek kazanan adayların belirlendiği ve istihdam süreci devam eden 8.242 çarşı ve mahalle bekçisinin 2020 yılı içerisinde ilk atamalarının gerçekleşmesi hâlen beklenmektedir.

Çarşı ve mahalle bekçilerinin sadece son bir yıllık icraatlarına baktığımızda, 2018 yılı Eylül ayından bugüne kadar geçen sürede 31.207 şahıs sorgulanmış, 127.911 şahıs hakkında adli işlem yapılmış, 3.643 hırsızlık olayına müdahale edilmiş, 1.032 kayıp çocuk bulunarak ailelerine teslim edilmiş, 18 yaş üstü 3.154 kayıp şahıs bulunmuş, 58.168 aranan şahıs hakkında işlem yapılmış; 237,05 gram kokain, eroin, esrar, bonzai ile 28 bin 679 adet hap ele geçirilmiştir. 20 adet uzun namlulu silah, 1.999 adet tabanca, 761 adet av tüfeği, 5 adet el yapımı patlayıcı, 6 adet el bombası, 21.200 adet mermi, 3.017 adet kurusıkı tabanca, 3.240 adet tabanca şarjörü ve muhtelif parçalar ele geçirildiğini görmekteyiz.

Kolluk teşkilatlarının koruma, yardım ve hizmet boyutlu stratejileri, uygulamaya yönelik kendini geliştirmesi hem demokratik toplumlar için bir gereklilik hem de hizmetin devamı ve başarısı için bir zorunluluktur. Güvenlik hizmetleri, doğası gereği, hizmet ihtiyacı duyan vatandaşların beklentileri yönünde şekillenmektedir. İşte, bundan dolayı da halkın ihtiyaç duyduğu güvenlik hizmetleri kapsamında halka yakın, halkın problemlerini sahada çözecek yapıların etkinleştirilmesi gerekmektedir.

İşte, bu gerekçeden dolayı, bugün itibarıyla hâlen yürürlükte bulunan mevcut kanunun değişen kurum ve mevzuatlar çerçevesinde güncelliğini de yitirdiğini görmekteyiz. İşte, bundan dolayı, günün değişen hukuki ve sosyal şartlarını takipten uzak kalması sonucu bugün itibarıyla ihtiyaçları karşılayamaz hâle gelmiş olan bu yasanın ayrıca, özlük, mali ve disiplin işlemleri yönünden de uygulamada kullanılmayan hükümleri ihtiva etmesi de karışıklığa sebebiyet verildiği görülmüştür. Bundan dolayı, 5757 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, Devlet Memurları Kanunu ile Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'de Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'la yardımcı hizmetler sınıfından emniyet hizmetleri sınıfına geçirilmiş olan çarşı ve mahalle bekçilerinin, ülkemiz güvenlik yapısı içinde mevcudiyetinin korunması ve günün değişen şartlarına göre de görev tanımını güncellemeyi amaç edinen kanun teklifimizle, çarşı ve mahalle bekçilerinin Emniyet ve Jandarma teşkilatları bünyesinde genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmak üzere istihdam edilen silahlı bir kolluk olarak düzenlenmesi ve sınav, atama ve çalışma şartları ile hukuki statülerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Bu kanun teklifimizle, çarşı ve mahalle bekçilerinin adli, önleyici, koruyucu görev ve yetkileri ile görevli oldukları mülki sınırlar içinde halkın istirahat, sağlık ve selametini sağlamaya yönelik görev ve yetkileri belirlenmektedir. Çarşı ve mahalle bekçilerinin görev ve yetkilerinin, işe alınma ve çalışma şartlarının, özlük haklarının güncel mevzuat çerçevesinde düzenlenmesi ile hukuki statülerinin tespit edilmesi amacıyla Emniyet ve Jandarma teşkilatlarında istihdam edilerek söz konusu teşkilatların kadroları içerisinde teşkilatın mevzuatına tabi olarak görev yapmalarına, görevlerinin ana hatlarıyla korunmasına, bununla birlikte, uygulamada karşılaşılan tereddütlerin giderilmesine çalışılmış, görevlerinin sınıflandırılarak netleştirilmesi, çalışma saatlerinin haftalık çalışma süresi belirtilmek suretiyle belirlenmesi, devlet memuru statüsü kazanmış olduklarından, işe alınmalarına ilişkin şartların 657 sayılı Kanun'la uyumlaştırılması ve güncellenmesi öngörülmüştür.

Bu kanun teklifinin 2'nci maddesiyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin genel kolluk kuvvetlerine yardımcı ve silahlı bir kuruluş olduğu ve mesleki amirlerinin de istihdam edildikleri Emniyet veya Jandarma teşkilatlarında kendi meslek hiyerarşileri içerisinde tespit edileceği hususu düzenlenmiştir.

3'üncü maddeyle, çarşı ve mahalle bekçisi olacaklarda aranacak genel şartların memur olacaklarda aranacak genel şartlar olması ve bekçiliğe girişin İçişleri Bakanlığınca yapılacak giriş sınavıyla olacağı belirtilmiştir.

4'üncü maddesiyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin atama ve eğitim usulleri, adaylık süresi ve asaleten ne zaman atanacakları ve temel hazırlayıcı eğitimde başarısız olan adaylar ile 657 sayılı Kanun'un hükümleri mucibince adaylık süresi içinde görevlerine son verilmesi gerekenlerin kurumlarıyla ilişkilerinin kesileceği belirtilmiştir.

5'inci maddeyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin halka yardım görevi kapsamında mahalle sakinlerinin istirahat, sağlık ve selametini sağlamaya ilişkin görevleri belirtilmiştir.

6'ncı maddeyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin kamu düzenini ve kamu güvenliğini sağlamak kapsamındaki önleyici ve koruyucu görevleri sayılmıştır.

7'nci maddeyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek, suç işlendikten sonra da kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek, hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek, kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla görev saatleri içerisinde görev bölgelerinde kişileri ve araçları durdurabileceği ve kimlik sorabileceği düzenlenmiştir.

8'nci maddeyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin kamu düzeni ve kamu güvenliğini sağlamak amacıyla ifa edeceği adli görev ve yetkiler sayılmıştır.

9'uncu maddeye, çarşı ve mahalle bekçilerinin Polis Vazife ve Sal?hiyet Kanunu'nun 16'ncı maddesinde belirtilen hâllerde zor ve silah kullanma yetkisini haiz olduğu belirtilmiştir.

10'uncu maddeyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin diğer kanunlarla genel kolluk kuvvetlerine tevdi edilen görevlerde genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olacakları belirtilmiştir.

11'inci maddeyle, çarşı ve mahalle bekçilerinin kolluk hizmet ve görevleri dışında her ne suretle olursa olsun çalıştırılamayacağı düzenlenmiştir.

12'nci maddede, çarşı ve mahalle bekçilerinin haftalık çalışma süreleri genel olarak kırk saat şeklinde belirlenmiş, haftada bir gün istirahat verilmesi, çalışma saatlerinin güneşin batış saatinden doğuş saatine kadar olan zaman dilimini kapsayacak şekilde kurumlarınca düzenleneceği, güvenlik veya kamu düzeniyle görevi etkileyen zorunluluklar bakımından gerekli olan hâllerde İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelik dâhilinde farklı çalıştırılabilecekleri düzenlenmiştir.

13'üncü maddeyle çarşı ve mahalle bekçilerinin disiplin, ödüllendirme ve performans değerlendirme işlemlerinde, istihdam edildikleri geneli kolluk kuvvetlerine göre Emniyet ya da Jandarma hizmetleri sınıfı mensuplarına uygulanan hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir.

14'üncü maddeyle çarşı ve mahalle bekçisi adaylarında aranacak özel şartların İçişleri Bakanlığınca çıkartılacak yönetmeliklerle belirleneceği düzenlenmiştir.

15'inci maddeyle Devlet Memurları Kanunu'nun 36'ncı maddesinde yapılan değişiklikle çarşı ve mahalle bekçilerinin jandarma hizmetleri sınıfına uyarlanması öngörülmüştür.

16'ncı maddeyle 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici 1'inci maddeyle geçiş hükümleri düzenlenmiştir.

17'inci maddede yürürlük düzenlenmiştir.

18'inci maddeyle yürütme maddesi düzenlenmiştir.

İlerleyen zamanlarda bu konuda gerekli diğer açıklamalar ihtiyaç duyulduğunda yapılacaktır.

Benim şimdilik söyleyeceklerim bu kadar.

Beni dinlediğiniz için teşekkür ediyorum.