RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Değerli milletvekilleri...

Sayın Başkan, tabii, usul ve esas ayrılmaz parçadır; doğal olarak usul üzerine konuşacağız, esasa sonrasında giriyoruz, esasta ayrıntılı bir biçimde görüştüğümüz bütçeyle ilgili olarak eleştirilerimizi, neler olması gerektiğini söylüyoruz. Ama aynı zamanda usul tartışması bütçe hakkı kapsamında bizim burada bütçe görüşmelerini ne şekilde yürüteceğimiz, burada hem bütçeyle ilgili hem kesin hesapla ilgili birtakım şeyler eğer eksik yapılmışsa ya da yapılmamışsa onları ortaya koymak içindir, o yüzden de usul tartışmalarının çok değerli olduğunu düşünüyoruz. Siz de bu anlamda... “Sizin usulünüz” “bizim usulümüz” diye bir şey yok yani sonuç itibarıyla bu hem Meclisin ve Plan ve Bütçe Komisyonunun usulüdür.

Şimdi, tabii, bildiğiniz üzere, biz, TBMM ve Sayıştay bütçesinin görüşüldüğü gün Plan ve Bütçe Komisyonundaki toplantılara katılmadık çünkü İstanbul Esenyurt Belediye Başkanımızın önce gözaltına alınması, sonra tutuklanması ve yerine kayyum atanması konusu bizim ciddi anlamda millî irade gaspı olarak gördüğümüz son derece antidemokratik bir uygulamadır. Bu anlamda da İstanbul’da yapılmış bir mitingimiz ve toplantılarımız var, onlara katıldık, bunu söylemek isterim.

Tabii, TBMM’nin varlık nedeni olan demokrasi, hukuk devleti ve güçler ayrılığıyla çok yakın ilişkili bir konu bu, bütçe hakkını savunmak için bunu ortaya koyduk. Sonuçta, Esenyurt’ta yaşayan seçmenlerin, vatandaşların oylarıyla seçilmiş bir kişinin görevden alınmasını, kayyum atamalarını hiçbir şekilde kabul etmiyoruz. Hemen arkasından da zaten Mardin’de, Batman’da ve Halfeti’de de gene Belediye Başkanlarının görevden alındığını ve yerlerine kayyum atandığını gördük; bu uygulamaları protesto ediyoruz, bunlar son derece yanlıştır.

Bakın, bütçe hakkı ile demokrasi kavramı çok yakın ilişki içindedir; demokratik bir sistemde bütçe hakkı, kamu gelirinin kaynağının nasıl elde edileceğinin ve harcandığı yerin bilinmesi ve onun yanında, bütçeyi meydana getirecek ve kullanacak makam ve kişilerin seçim yoluyla belirlenmesi demektir. Yani sonuçta, bir kere şunu söyleyelim: Merkezî hükûmet ve yerel yönetimler bir bütündür. Onun içinde de sadece bu kamu kaynağının, kamu gelirlerinin alınması, kamu harcamalarının nereye yapıldığı değil, onu yapacak olan kişiler de bu işin, bütçe hakkının ayrılmaz bir parçasıdır. O kişiyi görevden aldığınız zaman aslında bütçe hakkına aykırı davranmış oluyorsunuz çünkü sonuç itibarıyla, belediye başkanlarının yaptıkları bütün uygulamalar devletin merkezî hükûmetinde vesayet denetimi altındadır, Sayıştay denetimi altındadır. Varsa eğer herhangi bir biçimde hukuka aykırılık zaten bunun içindedir, denetim kapsamındadır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Türeli, bir daha açıyorum mikrofonunuzu, toparlayın lütfen.

Buyurun.

RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Teşekkür ederim.

Yani böyle bir olay söz konusuyken -dediğim gibi- bu şekilde bir millî irade gasbıyla belediye başkanlarının görevden alınmasını, Esenyurt Belediye Başkanımızın usulsüz, düzmece birtakım iddialarla tutuklanmış olmasını, cezaevinde olması ve sadece bizim belediyemiz değil diğer belediyelere de kayyum atanmasını protesto ediyoruz. Son derece yanlıştır, bütçe hakkına aykırıdır. Bu şekilde demokrasi olmaz, bu son derece antidemokratik bir uygulamadır. Bu uygulamalardan bir an önce vazgeçilmesi gerekiyor. Eğer hukuki anlamda yapılması gereken bir şey varsa gerekli hukuki destekleri elbette her zaman vermeye hazırız ama bu şekilde bir yapının sürdürülmesini doğru bulmuyoruz. Biz şimdi burada bütçeyi konuşacağız; tamam, bütçeyi konuşalım ama demokrasinin olmadığı yerde, millî irade gasbının olduğu yerde hangi bütçeyi konuşacağız? Bizler nasıl seçilmişsek belediye başkanları da yine seçilmiş kişilerdir. Yani biz bir taraftan yasamanın, seçilmiş olan insanların görevlerini yapmalarını -tabii ki kuralları içinde- savunurken öbür taraftan belediye başkanlarımızın, yerel yönetimlerin bu şekilde bir baskı altında olmasını hiçbir şekilde kabul etmiyoruz. Tekrarlıyorum: Son derece antidemokratik uygulamalardır, Türkiye'nin demokrasiden ne kadar uzaklaştığının en somut kanıtıdır ve söylediğim gibi, bütçe hakkı kapsamında da bu konuştuğumuz bütçeye de son derece… Bütçe uygulamalarının bizim bir biçimde tabii… Biz ne yapacağız bu sene? Hem 2025 yılının bütçesini konuşacağız hem de aynı zamanda 2023 yılının kesin hesabını, bütçe uygulama sonuçlarını konuşacağız, bunların böyle bir yapı içinde konuşulması son derece yanlıştır, bundan bir an önce vazgeçilmelidir. Bu anlamda da iktidara, Hükûmete de sesleniyoruz, bu yanlış uygulamalardan derhâl vazgeçilmelidir. Esenyurt Belediye Başkanımızın da dediğim gibi zaten…

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Teşekkür ediyorum Sayın Türeli.

RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Tamamlayacağım Sayın Başkan.

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Buyurun, tamamlayın.

RAHMİ AŞKIN TÜRELİ (İzmir) - Bu anlamda da -dediğim gibi- alınmış olan bu kararı yanlış buluyoruz, yanlış olarak değerlendiriyoruz. Yani buradaki usul, bu usulün yapılmış olması, bunların görevden alınması ve bunların yerlerine otomatikman, hemen kayyum atanması uygulaması son derece yanlıştır.

Teşekkür ederim.