MUSTAFA KALAYCI (Konya) - Sayın Başkan, değerli milletvekili arkadaşlarım, Sayın Bakan, Sayıştay ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığımızın çok değerli personeli, sayın basın mensupları; öncelikle hepinizi saygılarımla selamlıyorum.

Sayın Bakanım, tekraren, yeni göreviniz hayırlı olsun, bakan yardımcılarımıza hayırlı olsun. İlk bütçeniz. İlk bütçenizin de hayırlı hizmetler vermenize vesile olmasını diliyorum.

Ben de önce Sayıştayın tespitleriyle ilgili kısaca birkaç hususu belirteceğim. Yine Sayın Başkana özellikle söylüyorum: Denetim görevimizi maalesef layıkıyla yapamıyoruz. Sayıştay raporunda Sayın Bakanım, epey kabarık bulgular var ve öneriler var. Mevzuata aykırı uygulamalar, usulsüzlükler, kalınca bir rapor oluşturmuş.

Zabıtlara girmesi açısından söylüyorum çünkü bu bulguların sadece başlığını, adını bile okusam sürem yetmeyecek: Milliyetçi Hareket Partisi olarak görüşümüz, kesin hesapların ve Sayıştay raporlarının birçok ülkede olduğu gibi ayrı bir komisyon tarafından görüşülmesi ve denetimin sağlıklı ve etkin bir şekilde yapılmasının sağlanması gerektiğini ifade ediyorum.

2019 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'na baktığımız zaman, lojistik ve ulaştırma alanında çok önemli tespitler ve öneriler yer almakta, bunlardan bazılarını paylaşacağım Komisyonumuzla, deniyor ki: "Ülkemizde dengeli bir modal dağılım için uzun dönemli planlamalar yapılmasına rağmen artan ulaşım talebine karşı getirilen hızlı ve kısa vadeli yaklaşımlar nedeniyle tarihsel olarak kara yolu odaklı büyüyen ulaştırma sistemi kaynakların yoğunlukla kara yoluna tahsis edilmesine sebep olmuş ve hâlihazırda büyük bölümü yüksek hizmet seviyesinde bulunan kara yolu ağında arz fazlası oluşmuştur. Bununla birlikte artan ulaşım ihtiyaçlarına uygun demir yolu ve deniz yolu altyapısının zamanında oluşturulamaması yük ve yolcu taşımacılığının ağırlıklı olarak en esnek ulaştırma türü olan kara yolu ağına yüklenmesine yol açmakta ve verimli olmayan bir yapı ortaya çıkmaktadır." Doğru yani bu durum kıt kaynakların yerinde ve etkin kullanılmadığını, öncelik olarak doğru tercihte bulunulmadığını, verimsiz bir yapının oluştuğunu ortaya koyuyor. Her ne kadar Sayın Bakanım, sunumunuzda ifade ettiğiniz yatırımlar, başlatılan çalışmalar inşallah bu yapıda olumlu bir seyir izlenmesini sağlar diyorum.

Milliyetçi Hareket Partisi olarak ulaştırma sisteminin hızlı, güvenli ve ileri teknolojiyi kullanan, çevreye duyarlı, rekabeti tesis edecek, uluslararası ulaşım koridorlarıyla bütünleşen, yaygın ve katlanılabilir maliyette ve sanayiyi yönlendirecek bir yapıda olmasının sağlanması görüşündeyiz. Ulaştırma modları arasındaki dengesizliğin giderilebilmesi için demir yolu ve deniz yolu fiziki altyapısı geliştirilmeli, limanların demir yolu ile kara yolu bağlantıları güçlendirilmelidir. Demir yolu sektöründe ana hatlarında yüzde 88,4 olan tek hatlı ve düşük standartlı altyapıyla işletmecilik yapılması, yüksek hızlı yolcu taşımacılığının odağı olan yatırımlar ve henüz rekabetçi bir taşımacılık piyasasının oluşturulmamış olması nedeniyle demir yolu taşımacılığının payı yük ve yolcuda düşük kalmıştır, yine bu yıllık programda yapılan bir tespit.

Diğer taraftan, dış ticaret taşımalarının yaklaşık yüzde 90'ının gerçekleştirildiği deniz yolu sektöründe büyük ölçekli konteyner limanlarının hayata geçirilememesi de demir yolu taşımacılığının gelişmesi için gerekli dinamiklerin oluşmasının önünde önemli bir engel teşkil etmiştir.

2016 yılı verilerine göre, yurt içi yük taşımalarında ülkemizin yüzde 3,9 olan demir yolu payının, yüzde 17,4 olan Avrupa Birliği ortalamasına kıyasla oldukça düşük olduğu gözlenmektedir. Benzer şekilde yurt içi demir yolu yolcu taşımacılığında da ülkemizin yüzde 1 olan payı Avrupa Birliğinde yüzde 6,7 olan payının gerisinde kalmaktadır.

Mevcut demir yolu ağ yoğunluğu dikkate alındığında hem nüfus hem de yüz ölçümü bazında Türkiye'nin Avrupa Birliği ortalamasının oldukça altında demir yolu ağına sahip olduğu gözlenmekte, demir yolları üzerinde trafik de yetersiz görülmekte. Bunlar yine dediğim gibi yıllık programda yapılan tespitler.

Yük taşımacılığına ve kombine taşımacılığın geliştirilmesine yönelik olarak yapımı planlanan toplam 21 lojistik merkezden 9'u işletmeye açılmış olup 5'inin de yapım çalışmalarının sürdürüldüğü ifade ediliyor. Bunlardan biri de Sayın Bakanım, biliyorsunuz, Konya Kayacık Lojistik Merkezi 2008 yılında ilk programa alınan merkezlerden biriydi, buna rağmen on yıldır bir mesafe katedilemedi. Birçok merkez tamamlandı, işletmeye açıldı ama Konya Kayacık Lojistik Merkezi yıllarca sürüncemede bırakıldı; son durumu hakkında bilgi verirseniz çok memnun olurum.

Türkiye sahip olduğu kıtalar arası geçiş noktasındaki konumuyla lojistikte bölgesel bir üst olma potansiyeline sahiptir. 2010 yılında lojistik performans endeksine göre, 155 ülke arasında 39'uncu sırada bulunan Türkiye 2012 yılında 27'nci sıraya yükselmiş ancak 2016 yılında 34'üncü, 2018 yılında ise 160 ülke arasında 47'nci sıraya gerilemiştir. Lojistikle ilgili yetkiler farklı kamu kurumları arasında dağıtılmış bulunduğundan etkin bir koordinasyonla lojistik mevzuatının düzenlenmesi, lojistik sektörüne yönelik standartların, istatistiki altyapının oluşturulması yönünde ihtiyaç sürmektedir.

Ulaştırma alt sistemlerinin birbirlerini tamamlayıcı nitelikte olmasına önem verilmeli, deniz yolu-kara yolu, deniz yolu-demir yolu kombine taşımacılığını geliştirecek projelere öncelik verilmeli, deniz ulaşımı imkânlarının olmadığı durumlarda ise demir yolu-kara yolu kombine taşıyıcılık sistemleri değerlendirilmelidir.

Demir yollarının standartları yükseltilmeli, yüksek hız ve ulaşım konforu sağlayan demir yolları inşa edilerek demir yolu ağı yaygınlaştırılmalı, sanayi odaklarının liman ve ana hat demir yolu bağlantıları gerçekleştirilmelidir. Ayrıca hızlı tren ulaşım teknolojisi geliştirilerek raylı taşımacılıkta altyapı, üstyapı ve elektromekaniğin yerli üretimi de sağlanmalıdır.

Uluslararası ulaştırma ve enerji koridorları üzerinde yer alan ülkemizin lojistik ve ulaştırma altyapısı geliştirilerek bölgesel lojistik merkezî üs olması sağlanmalıdır. Bu kapsamda yüksek kapasiteli kara, deniz, demir ve hava yolu bağlantıları bulunan organize lojistik bölgeleri inşa edilmeli, bu bölgeler aracılığıyla sanayi, enerji ve tarımsal üretim havzalarının iç piyasa ve uluslararası piyasalara erişimi sağlanmalıdır.

Ülkemizdeki küçük ölçekli, verimsiz ve dağınık liman altyapısı lojistik maliyetlerini yükseltmektedir. Dış ticaret taşımalarımızın yaklaşık yüzde 72'si yabancı sahipli gemiler, yüzde 90'ı ise yabancı bayraklı gemiler tarafından gerçekleştirilmekte ve bu durum ödemeler dengesinde yüksek miktarda navlun açığına ve vergi kaybına neden olmaktadır. Büyük ölçekli bölgesel ana limanların eksikliği ve mevcut limanların geri sahalarındaki şehirleşme baskıları nedeniyle limanların geri saha kara yolu, demir yolu bağlantıları güçleşmektedir. Bu çerçevede bir liman yatırım otoritesine ve büyük ölçekli liman yatırımlarına ihtiyaç bulunmaktadır.

Diğer taraftan, ülkemiz coğrafyası dikkate alındığında kombine taşımacılığın geliştirilmesine ve verimliliğin artırılmasına katkı sağlayacak ro-ro taşımacılığı da yeterli ölçüde yapılmamaktadır.

Ulaştırma sistemindeki liman altyapıları, terminal imkânları ve ana ulaşım arter bağlantılarındaki yetersizlikler giderilmeli, iç bölge bağlantıları geliştirilerek limanlar kombine taşımacılık yapabilen lojistik merkezleri hâline getirilmelidir. Transit yük taşımacılığı açısından uygun olan limanların kapasitesi artırılmalıdır. Limanların coğrafi tekel konumu dikkate alınarak etkin bir düzenleme ve denetim sistemi oluşturulmalıdır. Liman yönetimindeki dağınıklığın giderilmesini teminen bir liman yönetim modeli oluşturulmalıdır. Deniz taşıma filosunun kapasitesinin ve verimliliğinin artırılmasına dönük yatırımlar teşvik edilmeli, dış ticaret taşımacılığının millî bayraklı gemiler tarafından yapılması teşvik edilmeli, filonun deniz taşımacılığından daha fazla pay alması sağlanmalı. Gemi inşaat sanayisinde sürdürülebilir rekabet şartlarının oluşturulması için gerekli çalışmalar mutlaka yapılmalıdır. Açık deniz platformları yapım ve işletme taleplerinin karşılanması için gerekli üretim altyapısı oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Sayın Kalaycı, buyurun lütfen.

MUSTAFA KALAYCI (Konya) - Sayın Bakanım, yine Cumhurbaşkanlığı 2019 Yıllık Programı'nda kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının alınan harcama tedbirleri neticesinde 2019 yılında reel olarak yüzde 36,1 oranında azalacağının öngörüldüğü ifade ediliyor. Sizin sunumuzdan baktım, oradaki rakamları kullanayım. Sizin sunumuza göre toplam yatırım ödeneklerinde yüzde 20 azalma görülüyor, bu kara yollarında yüzde 29,7; demir yollarında yüzde 48; Devlet Hava Meydanlarında yüzde 39,9 oranında, yatırım ödeneklerinde.

Tabii, buradan Konya'da yürüyen projelere geleceğim Sayın Bakanım. Yani bu yatırım ödeneklerinde kısıtlamadan bizim yürüyen yatırımlar da payını alacak mı? Açıkçası Konya bunu merak ediyor. Bunların başında da Konya metrosu geliyor Sayın Bakanım. 2004, 2009, 2014 mahallî idareler seçimlerinde Konya rayı, Konya metrosu AK PARTİ'nin en başta gelen vaadiydi. Önceki başbakanlardan Sayın Davutoğlu 24 Nisan 2015 tarihinde Konya'da metro projesi müjdesini verdi ve ilk etabının 2018 yılında hizmete gireceğini açıkladı. Projeyi de sanal ortamda Konyalılara tanıttı "Yer yerinden oynayacak." diye, hatta sanki metro yapılmış gibi bir söylem de geliştirildi.

Şimdi, şunu hep söylüyorum, daha önce siz de Komisyonda bulundunuz Genel Müdür olarak yani Konya, metronun her türüyle tanıştı, çikolatasıyla, firmasıyla, otobüsüyle ama bir türlü yatırım olarak yapılmadı, bugüne kadar mesafe alınmadı. Geçen yıl proje ihalesinin yapıldığını söylemişti Bakan Bey ama şimdi bu kısıtlamada projesi bitip yatırıma başlanmayan yatırımların durdurulacağı gibi genel bir açıklama var, bu kapsamda Konya metrosu projesiyle ilgili alınan karar nedir, açıkçası bunu Konyalılar merak ediyor. Bunu açıklarsanız memnun oluruz. Yani bizim en büyük sorunumuz Konya olarak kent içi ulaşımdaki sıkışıklık. Yani insanımız çileden çıkıyor Sayın Bakanım. Hele ki karlı, yağışlı ortamlarda iyice sıkıntı çoğalıyor.

Yine, bir projemiz Konya çevre yolu yapımı. O da, uzun yılların hikâyesi var, şimdi anlatmaya kalksam çok uzar. Neticede 68-70 kilometrelik kısmı ihale edildi ama esas trafik sıkışıklığının olduğu bölgeyi rahatlatacak yerde değil. Yani Adana çevre yolu ile Karaman çevre yolu arasındaki kısmın ihalesi yapıldı, herhâlde bitme aşamasında. Esas İstanbul, çünkü bizim şehir içi trafiğini en çok etkileyen eski çevre yolunun şehir içinden geçiyor olması. İstanbul-Afyon tarafından gelen yolun yeni çevre yoluyla, bağlantıyla oranın rahatlatılması gerekiyor. Bu anlamda, bilmiyorum, bu yatırım kısıtlamasından, yatırım ödenekleri kısıtlamasından bu projemiz de etkilenecek mi yani toplam 100 küsur kilometrelik daha kısım var yani o kısım programda yer alıp ödenek tahsis edilecek mi? Onu merak ediyorum.

Yine her bütçe görüşmesinde ifade ettiğimiz konularımız var. Bu sivil havalimanı, Konya'nın ihtiyacı. Ya mevcut askerî tesislerin oradan başka yere taşınıp sivil hâle getirilmesi havalimanımızın ya da yeni bir sivil havalimanı Konya'nın ihtiyacı.

Lojistik merkezini ifade ettim. Yani bu konu da inşallah kısa sürede tamamlanır.

Bir de son olarak, Sayın Bakanım, genel bir talep ki arkadaşlarımızın tümüne, sizlere de yoğun geliyordur, bu cep telefonunun çekmediği yerler, muhtarlarımızdan bu konuda çok yoğun talep geliyor. Biliyorum, Evrensel Hizmet Fonu'ndan karşılanarak bu çalışmalar yürütülüyor şirketlerin yapmadığı yerlerde ama yine bildiğim kadarıyla bütçesi çok dar, gelirlerini artırmamız lazım bu fonun. Bu konuda -şimdi sunumunuzda gördüm- Konya hep mavi gözüküyor ama Konya'da mesela çekmeyen çok yerleşim birimi var, köylerimiz var. Bu anlamda fonun gelirlerinin artırılıp bu tür yerlerin hızlı bir şekilde yapılması gerekli diyorum ve bütçemizin hayırlı sonuçlar getirmesini diliyorum.

Teşekkür ediyorum.