BAŞKAN - Değerli arkadaşlar, önce ben çok kısa bir değerlendirme yapmak istiyorum. Değerlendirme derken, bu kanun teklifinin hakikaten önemli bir mazisi var bizim Parlamentomuzda, ona dair birkaç şey söylemek istiyorum.

Öncelikle, Parlamento üyelerine yönelik etik veya davranış kodlarının, kurallarının ilk örnekleri 1968 yılında Amerika Birleşik Devletleri Temsilciler Meclisi ve Senatosunda kabul edilen bir kodla ortaya çıkıyor. Yazılı kod olarak ifade ediyorum.1983 yılında İsrail Parlamentosunca kabul edilen, yine 1990'da Almanya Bundestag'ta kabul edilen kodlar bu bağlamda ilk örnekleri. Daha sonra AGİT tarafından hazırlanan rapora göre 2012 yılı itibarıyla AGİT bölgesinde 11 ülkede 15 parlamentoda etik davranış kodu bulunmaktaydı. Bugün itibarıyla 19 ülkede ve 1'i uluslararası yani Avrupa Parlamentosu olmak üzere 27 parlamentoda etik davranış kodları bulunmaktadır. Ama, hâlihazırda Türkiye, Almanya Bundesratında, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, İtalya, Avusturya, Hırvatistan, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya Ulusal Meclisinde, İspanya, Portekiz, Hırvatistan, Hollanda, Danimarka ve Yunanistan parlamentolarında milletvekilleri için özel bir etik davranış kodu bulunmamaktadır.

Etik davranış kodları hukuki mahiyeti itibarıyla ülkeden ülkeye değişen farklı tasarruflarla yürürlüğe konulmaktadır. Kimisi kanunla, iç tüzük değişikliğiyle, parlamento kararıyla kurulan bir etik komisyon kararıyla veya parlamento bildirgesiyle ortaya konulabilmektedir.

Etik davranış kodlarının bazıları parlamento iç tüzüğünün bir parçası olarak kabul edilmektedir Avrupa Parlamentosu, Amerika Birleşik Devletleri Almanya Bundestagında, Belçika Temsilciler Meclisi ve Senatosunda. Birleşik Krallıkta Avam Kamarası ve Lordlar Kamarasında, Bosna Hersek, Fransa Temsilciler Meclisi, Malta, Polonya, İrlanda, İsrail, İskoçya'daysa parlamento kararı olarak kabul edilmiştir böyle bir kod. Gürcistan Parlamentosunda kabul edilen etik kod bir parlamento bildirgesi olarak deklare edilmiş, açıklanmış. Fransa Senatosundaki etik ilkeler Senato Etik Komisyonu kararı olarak ortaya konulmuş. Bizde şu anda görüşeceğimiz kanunla yapacağımız gibi bunun bir örneği var Litvanya'da, siyasetçiler için davranış kodu kanunla kabul edilmiş.

Türkiye Büyük Millet Meclisi ise bu siyasi etik kavramının üzerinde çeşitli dönemlerde çalışmalar yapmış, 19'uncu Dönemden itibaren başlamış ve 20, 21, 22, 23 ve 24'üncü Dönemlerde bu çalışmalar devam etmiştir. 26'ncı Yasama Döneminde, inşallah bu dönem bu konudaki çalışmaları sonuçlandıracağız.

Türkiye Büyük Millet Meclisinde siyasi etik, ilk gündeme geldiği adıyla siyasi ahlak, ilk olarak teklifler bu şekilde gelmiş, 1993 yılında kanun tekliflerine konu olmuş, daha sonraki dönemlerde de tespit edebildiğimiz kadarıyla konu kanun teklifleriyle 18 kez Türkiye Büyük Millet Meclisi gündemine taşınmıştır. Daha sonra bu çaba çeşitli isim değişikliğiyle devam etmiş, kimi zaman kanun teklifi, kimi zaman İç Tüzük değişiklik teklifleri olarak gündeme getirilmiştir. Bazı çalışmalar teklife dönüşmeden, Sayın Cemil Çiçek çağrısıyla kurulan Siyasi Etik Uzlaşma Komisyonu çalışması gibi taslak çalışmalar olarak akim kalmıştır. Dolayısıyla, bu konu birazdan başlıklarını ifade edeceğim üzere ilk defa komisyon gündemine gelmiş değildir. Siyasi etik konusu 2 kez Anayasa Komisyonu gündemine de gelmiş ancak çeşitli sebeplerle kanunlaşamamıştır. Bugün görüşeceğimiz teklif 3'üncü kez gündemimize gelmiş bulunmaktadır. Dolayısıyla, komisyonumuzun ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin bir hayli birikimi vardır bu konuda.

Geçmişte bir şekilde siyasi etik konusunu Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Anayasa Komisyonu gündemine taşıyan milletvekillerini hem hatırlatmak ve verdikleri emekleri de burada tekrar zikretmek için hızlı bir şekilde bahsedeceğim.

19'uncu Yasama Döneminde Ankara Milletvekili Ali Dinçer ve 4 milletvekilinin 17/11/1993 tarihli Ahlaklı Siyaset ilkeleri, Kamu Yönetiminde Rüşvetin, Yolsuzlukların Önüne Geçilmesi ve Mal Bildirimi Verilmesi Hakkında Kanun Teklifi.

Yine aynı dönem, 19'uncu Yasama Döneminde Ankara Milletvekili Ali Dinçer ve 4 milletvekilinin teklifi, yenilemişler teklifi.

20'nci Yasama Döneminde Kütahya Milletvekili Mustafa Kalemli ve İstanbul Milletvekili Bülent Akarcalı tarafından verilen 30/6/1997 tarihli Siyasi Ahlak Komisyonu Kanun Teklifi.

Yine aynı dönem, 20'nci Dönem Van Milletvekili Mahmut Yılbaş ve 9 milletvekili tarafından verilen 2/12/1997 tarihli Kamu Yönetiminde Ahlak Davranışları Kanun Teklifi.

21'inci Yasama Döneminde İstanbul Milletvekili Bülent Akarcalı 16/6/1999 tarihli Siyasi Ahlak Komisyonu Kanunu Teklifi, daha önceki kanun teklifini yenileyerek o zaman vermiş.

Yine 21'inci Yasama Döneminde Bülent Akarcalı ve 34 milletvekilinin 11/12/2001 tarihli Siyasi Koruma ve Ahlak Komisyonu Kanun Teklifi.

Yine 21'inci Dönemde Konya Milletvekili Mehmet Emrehan Halıcı ve arkadaşlarının 4/4/2002 tarihli ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ve Bakanlıkla Bağdaşmayan işler İle Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun Bir Maddesinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi.

Yine 21'inci Dönem Ankara Milletvekili Uluç Gürkan'ın 8/4/2002 tarihli Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan işler Hakkında Kanun ile Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi.

22'nci Yasama Döneminde İstanbul Milletvekili Algan Hacaloğlu ve 59 milletvekilinin 24/12/2002 tarihli 3069 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun ile 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununda Değişiklik Yapılması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Etik Komisyonunun Kurulmasına İlişkin Yasa, kısaca Siyasi Ahlak Yasası Teklifi.

Yine 22'nci Dönemde Sakarya Milletvekili Ayhan Sefer Üstün ve 19 milletvekilinin 19/1/2007 tarihli Siyasi Etik Komisyonu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Teklifi.

Ayrıca, 22'nci Yasama Döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzük Taslağı "Çeşitli Hükümler" başlığı altında da Siyasi Etik Kurulu düzenlenmiş, ancak bu taslak da bir neticeye varmamış.

23'üncü Yasama Döneminde İstanbul Milletvekili Algan Hacaloğlu ve arkadaşları, 13/8/2007 tarihli, aynı, az önce zikretmiş olduğum kanun teklifini yeniliyorlar.

Yine 23'üncü Dönem Manisa Milletvekili Bülent Arınç ile Giresun Milletvekili Hasan Sönmez Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzük Değişikliği Yapılması Hakkındaki Teklifi yeniliyorlar. Bunun içerisinde konuyla ilgili düzenleme var.

24'üncü Yasama Döneminde İstanbul Milletvekili Aydın Ağan Ayaydın'ın Siyasi Etik Kanun Teklifi.

Yine 24'üncü Dönem İstanbul Milletvekili Ayşe Eser Danışoğlu'nun Türkiye Büyük Millet Meclisi Siyasi Etik Kanunu Teklifi.

Yine 24'üncü Yasama Dönemi Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Ankara Milletvekili Cemil Çiçek'in Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği Kanunu Teklifi.

Yine 24'üncü Dönem İstanbul Milletvekili Umut Oran'ın Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Siyasi Etik Komisyonu Kurulmasına ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi Siyasi Etik Yasası Hakkında Kanun Teklifi.

Tabii, 25'inci Dönemde, malum, bu konuda bir teklif verilmemiş.

26'ncı Dönemde de Amasya Milletvekili Mehmet Naci Bostancı ile Sakarya Milletvekili Ayhan Sefer Üstün ve 97 milletvekilinin Siyasi Etik Kanunu Teklifi. Bugün görüşeceğimiz kanun teklifi, nihayet önümüzdeki bu teklif.

Tabii, bunlarda birçok hususta farklılıklar olmakla beraber, birçok konuda da birbirini tekrar eden, birbirine paralel düzenlemeler bulunmaktadır bu tekliflerde.

Ben öncelikle teklif hakkında bilgi vermek üzere ilk sözü imza sahiplerinden Sayın Ayhan Sefer Üstün'e vereceğim. Daha sonra, Hükûmetin yaklaşımıyla ilgili olarak Başbakan Yardımcımız Sayın Lütfi Elvan'a söz vereceğim. Daha sonra da istem sırasına göre, Komisyon üyelerimiz öncelikli olmak üzere söz vereceğim.