ORHAN SARIBAL (Bursa) - Teşekkür ediyorum Sayın Başkan.

Sayın Bakan, değerli bürokrat arkadaşlar, kıymetli milletvekilleri; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Şuradan başlamak lazım: Bir ülkede demokrasi askıya alınmışsa, otoriterlik ve faşizm egemen olmuşsa; bir ülkede yargı, yasama, yürütme bir tek kişinin vesayetine verilmişse; halkın iradesi gasbedilmişse, halkın seçtiği belediye başkanlarına kayyum atanıyorsa siz orada bütçe hakkından, demokrasiden, eşit dağılımdan bahsedemezsiniz yani bir ülkede faşizmin koşulları varsa o ülkede bir bakanın da etkisi yoktur, bürokratların da etkisi yoktur, tek adamın açık ve net bir şekilde bütün ülkeye kurduğu hegemonya vardır.

İSMAİL GÜNEŞ (Uşak) - Öyle bir şey yok ya!

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Dinleyeceksiniz, dinleyeceksiniz. Ben söyleyeceğim, siz dinleyeceksiniz, siz de söylersiniz.

NİLGÜN ÖK (Denizli) - Yok ya! Biraz önce öyle mi yaptınız yani?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Biz gayet güzel dinledik, Sayın Bakanı dinledik, düşüncelerimizi söyleyeceğiz.

İSMAİL GÜNEŞ (Uşak) - Sen burada değildin ki.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Böyle, burada sadece bir bütçeyi konuşarak çıkmak bir şeye fayda vermiyor.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Sayın Sarıbal, siz konuşmanızı yapar mısınız.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Şimdi göstereceğiz ne hâle getirdiğinizi, şimdi anlatacağız nelere mal ettiğinizi bu ülkeyi.(AK PARTİ sıralarından laf atmalar, gürültüler)

CAVİT ARI (Antalya) - Dinleyin, bir şeyler öğrenirsiniz.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Şimdi anlatacağız, şimdi göreceksiniz. Kendi yalanlarınızla hayatı geçirmeye çalışıyorsunuz.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Arkadaşlar, lütfen.

Sayın Sarıbal, bir dakika.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Teşekkür ederim Sayın Başkanım.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Lütfen konuşmanızı yapın, karşılıklı laf atmayalım.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Kayyum rejiminizi, kayyum politikanızı sonuna kadar kınıyorum. Kayyumun bu dünyada ve çağdaş, gelişmiş toplumda yeri yoktur. Bu ülkede sarayın hegemonyasını ve yargı aracıyla kayyum rejiminizi şiddetle kınıyorum ve bu politikanın bitmesi için sonuna kadar mücadele edeceğimizi de bir kez daha belirtmek istiyorum.

Bütçeye gelince, değerli arkadaşlar, Sayın Bakan çok iyi niyetle bir şey yapmaya çalışıyor ama sanıyorum 9'uncu Bakan yirmi iki yılda. Her gelen Bakanın gerçekten bir yoğurt yiyişi vardı ama sonunda yoğurt o yiğitleri yedi gitti. Mevcut Bakan da ne yazık ki -iktisatçı, saygı da duyuyorum kişiliğine- gelen rakamlar üzerinden söylüyor, haklı olarak söylüyor ama gerçekten bir inisiyatifi var mı? Bunu hep birlikte göreceğiz. Var mı, yok mu? Neye karşılık geliyor?

Değerli arkadaşlar, bütçe yapıyorsunuz. "Bütçe hakkı" denen bir kavram var. Bu ülkenin çiftçisinin, bu ülkenin tarımıyla uğraşan insanların bütçe hakkı var çünkü bu ülkeye katkı koyuyorlar, bu ülkenin gayrisafi millî hasılasına katkı koyuyorlar. Şöyle bir kısa kısa bakalım. 2002'den bugüne kadar çiftçi sayısı yaklaşık 3 milyondan 2 milyonlar seviyesine düşmüş, o da Covid döneminde başka nedenlerle artmasına rağmen; 1,6 milyona kadar düşmüştü, 2 milyon seviyesine düşmüş. Gayrisafi millî hasıla içerisinde tarımın payı 10,2'den neredeyse yüzde 5'lere düşmüş. İstihdamdaki payı, ülke nüfusu yüzde 60 artarken ne yazık ki tarımın istihdamdaki payı yüzde 35'lerden yüzde 14'lere yani 7,5 milyondan 4 milyon seviyesine düşmüş. Yine, bütünüyle baktığımızda tarımda artık tamamen yavaş yavaş dışa bağımlı bir ülke noktasına gelmişiz.

ORHAN YEGİN (Ankara) - Mesela neyde dışa bağımlıyız?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Değerli arkadaşlarım, Sayın Bakan, bir ülkede tarımı ya da tarımsal üretimi ayakta tutmanın 3 temel yolu vardır; bir, girdileri desteklersiniz...

ORHAN YEGİN (Ankara) - Mesela neyde dışa bağımlıyız?

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Ayçiçeği ham yağında, buğdayda, mısırda, soyada, mercimekte...

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Ya, arkadaşlar, lütfen... Ya, lütfen, lütfen arkadaşlar...

Ya girdileri desteklersiniz; mazot, ilaç, gübre, elektrik, suyu desteklersiniz; çiftçi ucuz üretir, piyasaya mal, ürün ucuz gider.

İki, desteklemelerle bunu kapatırsınız, desteklemeleri artırırsınız. Bunun üzerinden çiftçinin maliyetini düşürüp piyasaya ürünün ucuz gitmesini sağlarsınız tüketiciyi korumak için.

Üçüncü ve son yol da tüketicinin gelirini artırırsınız. Vicdanınızla cevap verin, hangisi var burada, hangisi? Hiçbiri yok.

135 milyar lira bu bütçeden tarıma pay ayırdınız. Bu yıl, 2024, yeni bir zam gelmezse çiftçinin kullandığı mazotun bedeli 130 milyar, 2024. Bir tek kuruş zam gelmezse 2025 yılında 130 milyar. Kaç para veriyorsunuz? 135 milyar. Hangi desteklemeden bahsediyorsunuz? Alay mı ediyorsunuz bizimle? Kafa mı buluyorsunuz?

Peki, başka bir şey daha söyleyeceğim: Bugün için, bu yıl için 91,5 milyar lira öngördünüz, vereceğinizi söylüyorsunuz, aşağı yukarı bir kısmı verildi. Biliyor musunuz mazottaki vergi miktarınız 54 milyar TL. 91,5 milyar para vereceksiniz, 54 milyar lirasını sadece mazot üzerinden geri alacaksınız. Hani kuldan korkmadığınızı biliyorum, domuz eti yemekten korktuğunuz kadar kul hakkından korksaydınız bu ülke bu hâle gelmezdi. Ama Allah aşkına bu olacak şey mi arkadaşlar?

HÜSEYİN ALTINSOY (Aksaray) - Her ikisinden de korkuyoruz.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Olacak şey mi değerli arkadaşlar?

Sadece bu mu? Başka? Devam edelim, devam edelim. 135 milyar lira. Bakın, gübre 100 milyar en az, mazot 136 milyar en az, hayvancılıkta kullanılan yem ve hayvancılıkta ayakta kalmanın yaklaşık bedeli 600 milyar; toplam 1,5 trilyon çiftçinin gideri var, 1,5 trilyon; aynı üretimi yapabilmesi için. Yani 135 milyar lira nedir? 135 milyar TL nedir? Gübre 100 milyar, mazot 136 milyar, sadece fabrika yemi 300 milyarın üzerinde. Gübresi, elektriği, suyu işçiliği; bunların hiçbiri yok. Yapmayın bu bütçe falan değil, bu başka bir şey. Ya, bu topluma sadaka dağıtmıyorsunuz. Böyle bir şey yok, olacak şey değil. Bunlar, bu ülkenin asli unsurları, vatandaşları. Bu ülkenin yağmurunda, kışında, güneşinde üreten insanlar, ben de o çiftçilerden biriyim. Canımız çıkıyor, Mecliste oturmak kolay, koltuklarda oturmak kolay, yemekhanede yemek yemek kolay.

EJDER AÇIKKAPI (Elazığ) - Ne alakası var şimdi?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Hayatın her konusunda bu toplumda en ezilen çiftçi. Bakan söyledi, dedi ki: "68 milyar dolarla Avrupa 1'incisiyiz." Bakan işine geldiği yerden söylüyor. Sayın Bakan, 68 milyar dolar gayrisafi tarımsal hasıla var. Bu doğru. Soruyorum size: Peki, Avrupa çiftçisi ile Türkiye çiftçisini bir karşılaştırın, millî gelirdeki aldığı payı? Almanya 45 bin dolar, Fransa 35 bin dolar yıllık, İtalya 17 bin dolar; benim çiftçim 4 bin dolar, orman köylüsü, 2.500-3.000 dolar.

İSMAİL GÜNEŞ (Uşak) - Gayrisafi millî hasılası nasıl Almanya'nın?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - İhracat... Hep bu hülle yolunu seçtiniz arkadaşlar, hep algı, gerçeklerle bakmadınız.

EJDER AÇIKKAPI (Elazığ) - Algı senin işin, algı!

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Bakın, şuna bakın, bu ne biliyor musunuz? Bu, 2023 yılında seçilmiş ürünlerde yaptığınız ithalat, 12 milyar 963 milyon dolar. Buğday yaklaşık 12 milyon ton, 3,5 milyar dolar; arpa 1,5 milyon ton, 448 milyon dolar. Büyük büyük rakamları söyleyip isteyene bu tabloyu verebilirim. Hububat toplam 4 milyar 928 milyon dolar. Bakliyat; mercimek, kuru fasulye, nohut 669 milyon dolar.

İSMAİL GÜNEŞ (Uşak) - Unun ihracatını söyle, makarna ihracatını söyle.

CAVİT ARI (Antalya) - Kendinizi kandırıyorsunuz, bizi kandırmaya çalışmayın!

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Soya, ayçiçeği 2 milyar 249 milyar dolar ve toplam 12 milyar 963 milyon dolar. Sadece bu mu? Söylüyorum: Sadece hayvancılıkta toplam canlı hayvan ve et 1,3 milyar dolar. 2010 yılından bugüne kadar hayvancılığa ödediğiniz dolar, 11 milyar dolar! 2024'ten bahsediyorum...

ORHAN YEGİN (Ankara) - Hayır, niçin söylüyorsunuz?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Konuşuyorsunuz ya! Bakın, arkadaşlar, ben tarlamda gazoz üretmiyorum kardeşim, ben tarlamda bisküvi üretmiyorum, ben tarlamda Coca-Cola üretmiyorum. Gıda ihracatı 300 milyar dolar olsun, kim itiraz eder? Başımızın üstüne ama ben tarlada buğday üretiyorum kardeşim. Sen buğdaya yirmi iki yılda 105 milyon tona 30 milyar dolar veriyorsan itiraz ediyorum. kardeşim, itiraz ediyorum sen hayvancılığa on yılda 11,5 milyar dolar ödemişsen ve hâlâ insanlar 700 liraya et alıyorsa, bin liraya et alıyorsa bu yoksulun boğazından kırmızı et girmiyorsa kusura bakmayın, biz vekil falan değiliz. Biz vekil falan değiliz, burası, Meclis görevini yapmıyor demektir.

ORHAN YEGİN (Ankara) - Dâhilde işlem...

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Yapmayın bunu, yapmayın. Gerçekten canımız acıyor, gerçekten.

ORHAN YEGİN (Ankara) - O buğday niye ithal edilmiş?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Geçen sene Sayın Bakan, burada traktörlerden bahsetti. Şu kadar traktör almışız, şu kadar traktör satmışız, niye söylemiyorsunuz şimdi? Çünkü bütün traktörleri halk satıyor, alıcı yok. Traktör galerileri sıraya girmişler. Ne diyorlar biliyor musunuz? "Almayın, çiftçi daha da sıkışacak." O yüzden daha ucuza alalım diye "Almayın." diyorlar.

Başka bir şey: Tarım Kredi Kooperatifi baş müdürü burada. Ya, Türkiye'de en yüksek faizi kim veriyor?

ORHAN YEGİN (Ankara) - Kim veriyor?

ORHAN SARIBAL (Bursa) - En yüksek faizle kim veriyor? Tarım Kredi Kooperatifleri veriyor.

ORHAN YEGİN (Ankara) - Soralım.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Tarım Kredi Kooperatifleri veriyor. Üç yılda yüzde 300 kimin borcu artmış?

YAŞAR KIRKPINAR (İzmir) - Öyle bir şey yok!

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Çiftçinin borcu artmış, 255 milyardan 768 milyara. Madem bu ülke güllük gülistanlıktı...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Sayın Sarıbal, süreniz doldu, lütfen tamamlayın.

Bir dakika veriyorum.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Çok özür dilerim Başkanım, bitiriyorum. Çok teşekkür ederim.

Arkadaşlar, bunun siyasi bir yanı kalmadı, yapmayın; bu ülkeyi teslim etmişsiniz, bakın, teslim etmişsiniz bu ülkeyi. İhracat kısıtlamalarına girmiyorum, domatesteki rezilliğe girmiyorum; bizatihi Hükûmetin ve Bakanlığın süreci yönetememesindendir salça meselesi, domates meselesi. Bütün örneklerini anlatırım, zaman yok, yapmayın.

ORHAN YEGİN (Ankara) - Anlat da öğrenelim.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Bıraksın Başkanım.

Başkanım, anlatıyorum, talep var.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Lütfen, başkalarının…

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Talep var, anlatayım.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Süreniz doluyor, lütfen selamlayalım.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Gelin, anlatayım, nasıl bir rezilliğin içinde olduğumuzu görün. Bir de bulmuşsunuz yandaş bazı birlik başkanlarını, bu ülkenin canına ot tıkayan adamları bulmuşsunuz, onlarla tarımı ve çiftçiyi yönetmeye çalışıyorsunuz.

CAVİT ARI (Antalya) - Ülkenin en önemli sorunu bu yandaşlık.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Sayın Bakan, yapmayın, siz bilim insanısınız, hem de iktisatçısınız Sayın Bakan. Bu kimin bütçesi biliyor musunuz? Vallahi, ithalat lobilerinin bütçesi.

ÖMER FETHİ GÜRER (Niğde) - Bir de Cumhurbaşkanının.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Bu bütçe, çiftçinin topraktan uzaklaştırılma bütçesidir; bu bütçe, kapitalizmin bize dayattığı mülksüzleştirme, ülkeleri değiştirme bütçesidir, bu bütçe ithalat lobilerinin bütçesidir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Sayın Sarıbal, süreniz doldu, teşekkür ediyoruz.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Başkanım, lütfen, lütfen Başkanım ya, senede bir kere ya.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Haklısın.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Senede bir kere ya, senede bir kere.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Ama arkadaşlarımızın sürelerinden kullanmayalım.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Ama canımız acıyor Başkanım, canımız acıyor.

OTURUM BAŞKANI ORHAN ERDEM - Lütfen...

Teşekkür ediyoruz. Teşekkür ediyorum.

RESUL KURT (Adıyaman) - Senede bir kere gelme, Fethi Bey her gün burada.

ORHAN SARIBAL (Bursa) - Bu bütçe çiftçinin bütçesi değil, bu bütçe emeklinin bütçesi değil, bu bütçe halkın bütçesi değil; bu bütçe, Mehmet Şimşek’in ve nas politikalarının uzmanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu çiftçiye dayattığı zulüm bütçesidir.