HDP GRUBU ADINA SAİT DEDE (Hakkâri) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Cumhuriyet Halk Partisinin Grup önerisi üzerine söz almış bulunmaktayım.

Konuşmama başlamadan önce çözüm sürecinde Meclis tarafından muhatap kabul edilen, sivil, demokratik ve meşru bir oluşum olan DTK'ye yönelik başlatılan saldırıları kınıyor ve gözaltına alınan siyasetçi ve kadın hakları savunucularına yapılan işkenceleri lanetlediğimizi belirtmek istiyorum.

Bilindiği üzere, Mart 2020 tarihinden bugüne Türkiye'de yoğun bir şekilde etkilerinin yaşandığı ve sokağa çıkma yasaklarının, toplumsal karantinanın uygulanmak zorunda olduğu bir pandemi süreci yaşadık. Bu süreç, anormal bir normalleşme politikasıyla kısmi olarak sonlandırılmak istense de salgın etkilerini korumaya ve yayılmaya devam ediyor.

Elbette, bu toplumsal karantinanın en büyük mağduru olan başta emekçiler, kadınlar, gençler ekonomik ve sosyal belirsizliklerin etkisi altında yaşamlarını idame ettirmeye çalışmışlar; iktidarın sözde ekonomi kalkan paketlerinin dışında bırakılmıştır. Diğer yandan, ekonomide ilk 10'a gireceğiz diyen iktidar IBAN numarası göndererek yurttaşlardan yardım talep edecek noktaya gelmiştir.

Değerli milletvekilleri, toplumsal belirsizliğin diğer mağdur edilen kesimi şüphesiz esnaf ve sanatkârlardır. 20 Mart 2020 tarihinden bu yana iş yerlerini açamayan ve dolayısıyla ticari hiçbir faaliyette bulunmayan çoğu esnaf ve sanatkâr -başta kira yardımı olmak üzere- elektrik, su, doğal gaz faturalaları gibi zorunlu giderleri destek almaksızın ödemek zorunda bırakılmıştır. Biz de bu dönemde HDP olarak esnaf ve sanatkârların desteklenmesi, mağduriyetlerinin giderilmesi amacıyla hem kanun teklifi hem araştırma önergesi hem de soru önergeleriyle bu konudaki hassasiyetimizi dile getirdik. Çözüm yolları ve yöntemlerini kamuoyu ve kurumlarla da paylaştık. Ancak, tarafımıza Ticaret Bakanı Sayın Ruhsar Pekcan tarafından gönderilen cevapta tam manasıyla bir Halkbank güzellemesi yapılmış olup esnaflara verilen kredilerin miktarı, faiz oranları ve ödeme koşulları içerikli âdeta bir reklam broşürüyle karşılaştık.

Değerli milletvekilleri, bakın, ilgili cevapta 3/6/2020 tarihi itibarıyla 627.352 esnaf ve sanatkârın kredi kullandığı belirtilmiş olup bu sayının 137.329'unun kefaletle kredi kullanabildiği belirtilmiştir. Bu durum, hâlihazırda ekonomik olarak zor durumda olan esnaf ve sanatkârların gittikçe borçlandırılarak daha kötü bir senaryoyla karşılaşacağının göstergesi olmaktadır.

İktidar, gerçekleştirdiği borçlandırmayı bir lütuf olarak göstermekte. Sözüm ona esnaf ve sanatkârların sorunlarına çözüm ürettikleri yanılgısı içerisine girmektedirler. Ekonomiyi yöneten damadın kutularından sürekli olarak yurttaşı borçlandırma çıkmaktadır.

Değerli milletvekilleri, görüştüğümüz hemen hemen bütün ticaret odaları, esnaf sanatkâr odaları ve ilgili konuda yaptığımız saha çalışmaları göstermektedir ki işletmelerin yüzde 82,3'ü pandemi sürecinden etkilenmiştir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyursunlar Sayın Dede.

SAİT DEDE (Devamla) - İşletmeler üretim kapasitelerini düşürmüş, yarı zamanlı üretime geçmiş veya üretimlerini durdurmuşlardır. Bu dönemde farklı sürelerle üretimini durduran işletmelerin oranı yüzde 25,1'dir. İşletmelerin yüzde 61,2'sinin hâlihazırda bankalara kısa, orta ve uzun vadede kredi borçları bulunmaktadır. Açılan kredi desteklerine işletmelerin yüzde 57'si başvurmuştur. Başvuru yapmama nedenleri arasında mevcut kredi borçları ve işletmenin sicili önemli bir paya sahiptir. Banka kredi başvurusu yapan işletmelerin de sadece yüzde 51,2'si kredi alabilmiştir. Genel olarak bakıldığında açıklanan tedbirlerden yararlanma oranları oldukça düşüktür. İşletmelerin sadece yüzde 20,30'u banka kredi desteğinden, yüzde 18,40'ı SGK ve vergi borcu ötelemeden, yüzde 29'u kısa çalışma ödeneğinden yararlanmıştır. İşletmelerin yüzde 84'ü pandemi döneminde açıklanan desteklerin yetersiz olduğunu belirtmiştir. Bu nedenle sorunların kredi ve borçlanma dışı yöntemlerle çözülebilmesi için geri ödenmeksizin yapılacak desteklerin verilmesi sağlanması açısından grup önerisini desteklediğimizi belirtmek istiyorum.

Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (HDP ve CHP sıralarından alkışlar)