MEHMET EMİN ADIYAMAN (Iğdır) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Halkların Demokratik Partisi Grubu adına söz almış bulunuyorum. Hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, saat itibarıyla 23 Nisandayız. 23 Nisan 1920, bu Meclisin ilk açıldığı gün. Bu Meclis ilk açıldığı gün Türkiye ya da Osmanlı toprakları işgal altında ve Ankara'da açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi Şark Vilayetleri Hukuk Cemiyeti, Erzurum ve Sivas Kongreleri, Amasya Protokolleri sonucu Ankara'da toplandı. Kim vardı o gün o Mecliste? Kürdistan milletvekilleri vardı, lazistan milletvekilleri vardı ve Osmanlı topraklarının işgal altında olan her bölgesinin milletvekilleri vardı; Kürtler vardı, Arnavutlar vardı, Çerkezler vardı, Araplar vardı.

KAMİL AYDIN (Erzurum) - Şimdi de var ya.

ERKAN AKÇAY (Manisa) - Allah aşkına, şimdi de var.

MEHMET EMİN ADIYAMAN (Devamla) - Süryaniler vardı, inanç bakımından Aleviler vardı, Sünniler vardı, yine Hristiyan Süryaniler vardı. (AK PARTİ sıralarından gürültüler) Dinleyin beyefendi, dinleyin, okuyacağım size.

BAŞKAN - Sayın milletvekilleri, lütfen konuşmacıyı dinleyelim, lütfen.

MEHMET EMİN ADIYAMAN (Devamla) - Değerli arkadaşlar, bu çok renkli, çok inançlı, çok kültürlü bir araya gelen milletvekillerinin ortak bir iradesi vardı, ortak bir amaçları vardı, ortak bir hedefleri vardı.

KAMİL AYDIN (Erzurum) - Şimdi de var. Geçmiş zaman kullanma, şimdi de var.

MEHMET EMİN ADIYAMAN (Devamla) - Ve bu ortak hedefleri ülkeyi kurtarmak, işgalden kurtarmak ve kurtarılan bu ülke üzerinde yeni bir sistem, yeni bir dünya inşa etmekti. Ve bunun somut ifadesi, bu ortak duygunun, bu ortak düşüncenin, ortak hedefin somut ifadesi ve kuruluş felsefesi olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nda yazılı belge hâline getirildi. İrade, bu Meclisin o günkü toplanan milletvekillerinin iradesi somut olarak tarihe mal edildi.

Ve 1'inci maddesini okuyorum arkadaşlar, sadece 1'inci maddesini: "Hakimiyet bilâ kaydü şart milletindir." yazıyor. "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir." Birinci cümle.

Peki, ikinci cümlesi ne diyor? "İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayanır." Yani, halk doğrudan doğruya kendisini yönetecek, kendi kaderini kendisi belirleyecek.

Arkadaşlar, diğer maddeleri okumuyorum, bir madde daha okuyorum. 11'inci madde, vilayetlerle ilgili madde. Nasıl anlaşmış o günkü Meclis, o Mecliste bir araya gelen, halkın iradesini temsil eden milletvekilleri hangi ortak amaçta birleşmiş? Sistemi nasıl inşa edeceklerdi, idare usulü neydi? Bakın ne diyor? Okuyorum: "Vilâyet mahalli umurda manevi şahsiyeti ve muhtariyeti haizdir. -yani özerktir- Harici ve dahili siyaset, şer'i adlî ve askeri umur, beynelmilel iktisadî münasebat ve hükûmetin umumi tekâlifi ile menafii birden ziyade vilâyata, şâmil hususat müstesna olmak üzere -yani bunlar ayrık olmak üzere- Büyük Millet Meclisince vaz edilecek kavanin mucibince evkaf, Medaris, Maarif, Sıhhiye, İktisat, Ziraat, Nafia ve Muaveneti içtimaiye işlerinin tanzim ve idaresi vilâyet şûralarının salâhiyeti dahilindedir."

Yani Halkların Demokratik Partisinin bugün programında yer alan, bugün tüzüğünde yer alan, bugün bizim savunduğumuz yerel yönetimler özerklik şartı ya da demokratik özerklik ya da başka bir isim de takabilirsiniz.

KAMİL AYDIN (Erzurum) - Federasyon! Kıvır!

MEHMET EMİN ADIYAMAN (Devamla) - Evet, irade bu. Arkadaşlar, irade bu.

Peki, ne oldu bu irade?

KAMİL AYDIN (Erzurum) - Değişti 23'te.

MEHMET EMİN ADIYAMAN (Devamla) - Bu Meclisin kuruluş felsefesi, bu Meclisin, ister ulus deyin ister millet deyin ister halk deyin, isim hiç önemli değil, nasıl tarif ederseniz edin, ama o gün Misakımillî sınırları içerisinde yeni bir ülke yaratan irade, bu iradedir.

Ne oldu bu iradeye? 1924'te sivil darbeyle, İttihat ve Terakkinin sivil darbesiyle bu irade yok edildi.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

MEHMET EMİN ADIYAMAN (Devamla) - Devam edeceğim arkadaşlar.

Saygılar sunuyorum. (HDP sıralarından alkışlar)