GÜLAY YEDEKCİ (İstanbul) - Değerli milletvekilleri, Sayın Başkan; yüce Meclisimizi saygıyla, sevgiyle selamlıyorum.

Bu torba yasa içerisinde çokça konuyla ilgili görüştük, bir tek bir şehir taşınmaması vardı. Şu anda bir şehir taşınması üzerinde de konuşuyoruz, Hasankeyf'i taşıyorsunuz.

Hasankeyf, Mezopotamya'da insanlığın yerleşik hayata geçtiğinin en belirgin örneğidir. Hasankeyf'i birinci derece sit alanı yapan en önemli özellik, bir bütün içerisinde mağaralar, kalenin tarihî dokusu, ibadethaneler ve burada yaşayan atalarımızın mezarları ve kazı çalışmaları daha bitmemiş, gün ışığına çıkmayı bekleyen binlerce tarihî eserin burada yer almasıdır. Sular altında kalacak olan binlerce mağaranın taşınması zaten söz konusu değildir. Zeynel Bey Türbesi'nin ise dış cephesindeki mozaik kaplamalardan dolayı eski özelliğini koruyamayacağı için sökülüp tekrar montajı imkânsızdır. Ray sistemiyle taşınması durumunda ise kot farkı çok olduğundan sarsıntılarla türbenin kesinlikle yıkılacağı ortadadır. Bir yapının planını yapmadan önce bireyin yaşadığı coğrafyadaki kültürel değerler, gelenekler, dinî değerler ve kültürel mekânlar gözetilmelidir; aksi hâlde, plan işlevsizdir. Bu kural dünyanın her yerinde, planlama bazında, her kurum ve kuruluş için geçerlidir.

UNESCO'nun 10 kriterinden 9'unu yerine getiren Hasankeyf'in sular altında bırakılması insanlık suçudur. Hasankeyf'te altmış yıl ömürlü baraj on iki bin yıllık tarihe tercih edilmemelidir. Barajın havzasının bulunduğu alanlardan gelecek kil, silt gibi malzemelerin "ölü hacim" diye tabir ettiğimiz baraj altı kodunu doldurması sonucunda baraj ömrü tükenmekte ve atıl duruma gelmektedir.

Ülkemizde, yıllardan beri, insanlığın ve kültürlerin ana merkezi olan ve 1978'den beri birinci derece arkeolojik sit alanı ilan edilen Hasankeyf'in sular altında kalmasına sebep olacak olan Ilısu Baraj Gölü 6 bin hektar tarım yapılabilen alanı sular altında bırakacaktır. Cizre Baraj Gölü de oluştuğunda sulanabilecek alandan daha büyük alan sular altında kalacaktır. Dicle'nin aşağı ovalara taşıdığı tarımsal toprağı besleyen malzeme barajlarda tutulacağı için orta ve uzun vadede tarım toprakları yoksullaşacaktır. Barajdan gelecek suyla sulanacak tarım alanları bu uygulamadan sonra tuzlanacaktır. Ilısu Baraj Gölü dolu durumda 300 kilometrekarenin üzerinde bir alanı kaplayacaktır. Kurak ve nemli mevsimlerde bu alan 100 kilometrekare kadar azalabilecek ve yeniden eski durumuna gelecektir. Böylece, buralar salgın hastalıkların kaynağı olacaktır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Hasankeyf tarihî dokusundan koparılarak başka bir yere taşınmak isteniyor. Her bir yapı, parçası olduğu kültürel bütünle birlikte değerlendirilmelidir. Yapılar yapılırken bulundukları topoğrafya, rüzgâr yönü ve güneşlenme yönü göz önüne alınarak inşa edilir. Hasankeyf, yüzlerce yıl Romalıların, Urartuların, Asurların, Abbasilerin, Hamdanilerin, Mervanilerin, Eyyubilerin, Selçukluların, Akkoyunluların ve Osmanlıların katkılarıyla zenginleşmiştir. Batman-Gercüş-Midyat kara yolu üzerindeki köprüsü, Dicle'yi 100 metre yukarıdan izleyen kalesi, kalenin kuzey tarafında Dicle'ye bakan sarayı, kuzeydeki vadiye bakan Ulu Camisi, kentin ortasındaki Sultan Süleyman Camisi ve kentin ortasında bulunan Koç Camisi, Dicle Nehri'nin sol kıyısında açıkta yer alan Zeynel Bey Türbesi, nehrin sol kıyısında Batman-Hasankeyf kara yolunun kıyısında, Yeni Köprü'nün karşısındaki bir tepe üzerinde yer alan İmam Abdullah Türbesi'yle doğal bir açık hava müzesidir. Barajdan elde etmeyi planladığınız gelirden çok daha fazlasını iç ve dış turizmle kazanabilecekken bu inadınızın nedeni nedir? Tıpkı Göbeklitepe gibi çok önemli olan bu tarih ve kültür değerine sahip çıkalım.

Ayrıca, çok önemli bir noktada, başlandı, geri dönülmez, oradaki harcamalar boşa gidecek diye sakın, lütfen, düşünmeyin. Örneğin, Avusturya'da Tuna Nehri kıyısında dev bir atom santrali yapıldı, halk referandum sonucunda orayı istemedi. Şu an müze olarak kullanılıyor ve turizme açıldı.

Değerli milletvekilleri, ihtiyaç hâlinde biz şimdiye kadar harcanan bütün parayı yapacağımız kampanyalarla çok kısa süre içerisinde bulabiliriz. Bir mimar olarak, bir vatansever olarak sizleri uyarıyorum, bir kez daha altını çiziyorum: Dünya için de çok önemli olan Hasankeyf sular altında kalmasın. Hasankeyf'i kurban etmeyin. Yüzlerce baraj yapabilirsiniz ama bir Hasankeyf daha yapamazsınız.

Hepinize sevgi ve saygılarımı sunuyorum. (CHP sıralarından alkışlar)