CHP GRUBU ADINA AYLİN YAMAN (Ankara) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.

Engelli bireylerin haklarını koruyarak hayata tam katılımlarını sağlamak devletin en temel sorumluluklarından biridir. Ülkemizde sayısı 10 milyonu geçen engelliler ise maalesef yaşamlarını açlık ve yoksulluk sınırı altında sürdürmektedir. Aile Bakanlığının 2025 yılı bütçesi içinde engelliler için ayrılan bütçe merkezî bütçenin yüzde 1'i bile değildir ve bu durum iktidarın daha baştan konuya bakışını göstermektedir.

Engellilerin çok sayıda sorunundan bazı konuları özellikle vurgulamak isterim. Sosyal Güvenlik Kurumundan Sosyal Yardımlaşma Vakfına devredilerek vakıf üzerinden âdeta bir lütuf düzeninde sunulan engelli aylıkları, gerek mutlak değer olarak gerekse muhtaçlık temelli yaklaşımıyla kabul edilebilir değildir. Yüzde 70 ve üzeri engelliler için bu değer sadece 5.584 liradır. Dahası bu aylık, hane içindeki kişi başı gelir seviyesinin bir asgari ücret tutarının 1/3'ünden az ise verilmektedir; bu koşul derhâl değişmeli, engellinin bizzat kendi geliri değerlendirilerek en az bir asgari ücret üzerinden hesaplanmalıdır.

Temel hedefimiz engelli istihdamı olmalıdır. Kotalar yetersizdir; özelde yüzde 3, kamuda yüzde 4 kota bulundurulmasına rağmen Türkiye'deki engelli iş başvurularının sadece yüzde 20'si istihdamdadır, işe yerleştirilen her 5 erkek engelliye 1 kadın engelli istihdamı da başka bir sorundur. Üstelik, unutmayalım, engellilik kadın ağırlıklı bir durumdur. Engelli vatandaşlarımız için evde bakım hizmet sunumu özellikle yüzde 70 ve üzeri için ülkenin her yerinde eşit, sürekli olmak kaydıyla yaygınlaştırılmalıdır. 2024'te sadece 572 bin 500 kişi faydalanmıştır. Bu yıl için ise bin kişi arttırılarak hedef konulmuştur. Bakım güvence sistemi ülkemizin acil konularından biridir. "Bakım ekonomisi" ve "ev içi emek" kavramları hane içinde çocuk, yaşlı, hasta ya da engelli bireylerin bakımını kapsamaktadır. Kişilerin doğrudan bakımıyla ilişkili bir kavram olan "bakım emeği" çoğu durumda kadının doğal bir görevi ve ücretsiz emeğin konusu gibi algılanmaktadır. Bu anlayış, kadınları yalnızca güvenli bir çalışma modelinden uzak tutmakla kalmaz, eğitim ve sosyal yaşamdan da çekilmesine yol açar.

Diğer konu, 2008 Ekim ayı öncesinde sigortalanmış olan engelli vatandaşlarımızın vergi indirim belgesi esas alınarak yürütülen emeklilik işlemlerinin, bundan böyle Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından çalışma gücü kaybına göre yürütülüyor olmasıdır.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun.

AYLİN YAMAN (Devamla) - 2008 Ekim ayı öncesi sigortalı olup da vergi indirim belgesi üzerinden emekli aylığı alacak kişi sayısı yaklaşık 300 bin kişiydi ve şu anda bu vatandaşlarımız Sosyal Güvenlik Kurumuna gittiklerinde ciddi mağduriyetler yaşamaktadırlar; biz de bu konuyu takipteyiz.

Son olarak, Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı mağduriyetidir. EKPSS puanı 85 ve 90'la yerleştirilemeyen engelliler bulunmaktadır. Derhâl bu kontenjanın artırılması gerekmektedir, ancak çalışırlarsa hayatın içinde olabilecekleri asla unutulmamalıdır.

Bu özel haftada "Sevgi tüm engelleri aşar." benzeri duygusal yaklaşımları ya da "Hepimiz birer engelli adayıyız." benzeri korkutan söylemleri bırakıp hak temelli bir bakış açısına geçmeliyiz. (CHP sıralarından alkışlar)