AYLİN YAMAN (Ankara) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.

Konuşmama, büyük bir hukuksuzluğa imza atılarak tutuklanan, başta İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanımız Sayın Ekrem İmamoğlu olmak üzere, süreçteki tüm ilçe belediye başkanlarımıza, belediye meclis üyelerimize ve İstanbul'un tarihî sosyal ve ekonomik gelişimine katkı sunmuş olan tüm değerli yöneticilerimize selam göndererek başlamak isterim.

Bir kadının doğurganlık çağında doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade eden toplam doğurganlık hızı TÜİK 2023 istatistiklerine göre 1,51 olarak saptanmıştır. 2000'li yılların başında 2,38 olan bu sayının nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,1'in altına düşmesi iktidarı harekete geçirmiş fakat her zamanki gibi doğurganlık hızının neden düştüğü üzerine bir araştırma yapılmadan, bilimsel veri ışığında nüfus politikaları çalışılmadan olay sadece maddi yardıma indirgenerek sığ bir yaklaşım seçilmiştir. Bu kapsamda, apar topar ilan edilen Aile Yılı çerçevesinde kadının sosyal ve ekonomik bağımsızlığı tanımı yapılmadan Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Vizyon Belgesi ve Eylem Planı hazırlanmıştır. Özellikle 5 başlıktan 2 başlığı "Ailelerin Refah Düzeyinin Yükseltilmesi" ve "Aile Odaklı Sosyal Politikaların Geliştirilmesi" başlıkları doğurganlık hızı açısından önem taşımaktadır. Bu 2 başlıkta da özellikle kadın istihdamına yönelik bir performans göstergesi görülmemiştir. Çalışanların neredeyse yarısının asgari ücret aldığı bir ortamda, tek kişinin çalıştığı ailelerin açlık sınırı altında kaldığında nasıl bir gebelik planlaması yapılabileceğini takdirlerinize bırakıyorum. Vizyon belgesi kulağa çok havalı gelmekle birlikte kullanılan performans göstergelerinin tekrar gözden geçirilmesini diliyorum. Zira "koruyucu hizmetler" başlığında sadece ruh sağlığı ve bağımlılık sorunları destek programı geçmekte; doğru aile planlaması, üreme sağlığı hizmetlerine erişim, doğum kontrol yöntemleri eğitimi maalesef bu vizyon belgesinde görülmemektedir. Kadını sadece anne ve eş rollerine indirgemek başta eğitim, istihdam, yoksulluk, sağlığa erişim ve üreme hakları olmak üzere kadının toplumsal yaşama katılımındaki en önemli göstergeleri göz ardı etmektedir. Okuryazar olmayan kadınlar erkeklerin 5 katı kadardır. İstihdama katılım oranı kadınlarda yüzde 30 iken erkeklerde yüzde 65'tir. Sağlık okuryazarlığı düzeyindeki yetersizlik yüzde 35'le kadınlarda daha fazladır. Artık hayatımıza "yaşlı kadın yoksulluğu" terimi girmiştir. Doğurganlık hızının artırılması, öncelikle bu parametrelere ağırlık verilerek, kadını toplumsal yaşamda güçlendirerek sağlanabilir; muhtaçlık temelli maddi yardım modeliyle değil.

Bu maddeyle getirilmesi planlanan doğum yardımı, tek kişinin kararına bırakılan yapısıyla muğlak, öngörülemeyen, keyfiyete dayalı ve Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı bir düzenlemedir. İlk kez 2015 yılında başlatılan doğum yardımı o dönemin karşılığı 110 dolar iken 2023 itibarıyla 10 dolara kadar düşmüştür. Bu durum, iktidarın yardım zihniyetinin genel bir göstergesidir. Aynı durum Aile Bakanlığında performans göstergesi olarak kullanılan hane başı ortalama aylık sosyal yardım tutarında da geçerlidir. Artış gibi gösterilen yardımlar, enflasyonist ortamda dolar bazında aslında düşmektedir. Kadınlarda üreme sağlığı yükünün erkeklere göre 3 kat daha fazla olduğu gerçeği ile kadının karar merkezinde olduğu üreme sağlığı eğitimi, eğitim ve istihdama ulaşımda fırsat eşitliği ve en önemlisi ücretsiz kreş benzeri çocuk bakımı desteği temel hedefler olmalıdır. Ayrıca, aile birliğini bozan, iki ayrı ilde eşleri yaşamak zorunda bırakan, kamu personel rejiminde uygulanan üç artı bir kuralı da çalışma hayatında düzenlenebilecek gebelik teşviklerindendir ya da On Birinci Kalkınma Planı'nda olmasına rağmen hiç çalışılmayan bakım ekonomisi ve bakım güvence sistemi doğum teşvikinde çok daha değerlidir ya da sadece ilk sigorta girişinden sonra doğan çocuklar için kullanılabilen doğum borçlanmasının sigorta öncesi doğumlar için de kullanılabilmesi ayrı bir teşvik modeli olabilir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun.

AYLİN YAMAN (Devamla) - Dahası, Sağlık ve Aile Komisyonunda hiç değerlendirilmeyen bir doğum yardımı olabilir mi? Bunu size sunmak isterim. Sadece bu bile konuya salt para üzerinden bakıldığının bir göstergesidir. Oysa, doğumu teşvik ve nüfus politikaları kapsamlı olarak konunun uzmanlarıyla birlikte değerlendirilmeli, asla bir torba yasanın maddesi olmamalıdır. Demografik gelişmeler, hastalık örüntüsü, sağlık hizmetlerinin kullanım şekli ve sağlık harcamalarının eğilimi kadın-erkek kırılımıyla takip edilerek kanıta dayalı nüfus politikaları planlanmalıdır. Bazı çevrelerin kadınların istihdama katılımının doğurganlık hızını azalttığı yönündeki yanıltıcı söylemlerinin tersine bu süreçte genç nüfusun ve kadın istihdamının artırılması temel hedef olmalıdır. (CHP sıralarından alkışlar)