CHP GRUBU ADINA CEVDET AKAY (Karabük) - Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum.

YENİ YOL Grubu önerisi üzerinde borçlanma politikalarının detay incelenmesiyle ilgili söz almış bulunmaktayım.

Tabii, 2025 yılı bütçesi 14,7 trilyonluk bir harcama öngörüyor; 12,8 trilyonluk da bir kamu geliri öngörüyor. Daha başlangıçtan 1 trilyon 931 milyarlık bir bütçe açığı var. Bütçe açığı da nasıl kapatılacak? Net borçlanma hasılatıyla yani kamunun borçlanmasıyla. Şimdi, 3'üncü maddedeki net borçlanma hasılatı yetkisi kullanılacak olsa 2 trilyon 128 milyarlık bir borçlanma yetkisi var, Hazine ve Maliye Bakanlığına ve Cumhurbaşkanına verilen yetkilerle. Bunun verimli bir şekilde kullanılması çok çok önemli çünkü faiz giderleri 1 trilyon 950 milyar, yıllar itibarıyla da artarak devam ediyor, geçtiğimiz yıla göre de yüzde 53'ün üzerinde bir artış olmuş. Kullanılan borçların, kredilerin; istihdamı artırıcı, üretimi artırıcı ve ihracatı geliştirici şekliyle kullanılması ve faiz giderlerinin ve anapara giderlerinin aşağı çekilmesi lazım. Maalesef öyle değil, rakamlarla, 2021 yılında 2,7 trilyon olan kamunun toplam borç stoku 2024 Ocak itibarıyla 6,7 trilyona çıkmış, 2024 yıl sonu itibarıyla da yani on iki aylık bir süre içerisinde 2,5 trilyonluk artışla 9,3 trilyona ulaşmıştır; bu, kronik bir problemdir. Burada bir problem daha var: Kur farkı giderleri. Kur farkı giderleri, döviz kuru baskılandığı için şu anda sıkıntı yaratmamaktadır ama önümüzdeki dönemde bir gelişmeden kur farkında kurlarda artış olduğunda çok ciddi bir yükle karşı karşıya kalacağız. 2024 başında 1 trilyon 722 milyarlık bir kur farkı gideri var, toplam borç stokunun da yüzde 25'ine tekabül ediyor, bu oran da artarak devam ediyor. 2024 yılının dokuz aylık döneminde anapara ve faiz gideri, 7 milyon asgari ücretlinin ücretini aşmıştır; bu, kronik bir problemdir. Görev zararları almış başını gitmiş, görev zararları artarak devam ediyor. Halkımız borcu borçla öderken kamu kurum ve kuruluşları da artık borcu borçla ödüyorlar. Türkiye Varlık Fonunun alt fonu var, PİD fonu örneğin; kamu bankalarına sermaye desteği sağlaması gerekirken borç kullanıyor Hazine ve Maliye Bakanlığından ama bu borcu vadesi geldiğinde ödemiyor, yine kamu bankalarından kredi alarak geri ödüyor. 3,6 milyar euroluk bir borç kullanımı var bu şekliyle.

Şimdi, borçla ilgili, borç vade yapısının düzeltilmesi gerekiyor, faiz oranlarının aşağı çekilmesi gerekiyor. Dünyanın en yüksek 2'nci faiz oranını ödüyoruz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun, tamamlayın.

CEVDET AKAY (Devamla) - Borç vade yapısına baktığımızda, borcumuzun yüzde 56'sı döviz borcu ve vade yapısı da kısa vadeli değil, orta ve uzun vadeli; bu yapının da aşağı çekilmesi gerekiyor.

İki kamu bankasının, Ziraat Bankası ve Halkbankın 2024 görev zararı 125 milyar. Bu yıl sadece ocak ayında -elde ettiği yani- görev zararı 13,7 milyar. Görev zararlarını aşağı çekip kamuda israfı önlememiz ve verimli bir şekliyle kullanmamız lazım.

Borç üstlenim taahhütleriyle ilgili de ayrıca sıkıntılar var, 17 milyar dolarlık bir kullanım var. Bunlar KÖİ projesi yapılan firmalara kullanılıyor. Bunların hangi şartlarda, nasıl kullanıldığının, hazine garantilerinin geri dönüşünün nasıl olduğunun, bu projelerin maliyetleri ve ihale bedelleri arasındaki farkların neler olduğunun da tespit edilmesi ve ciddi bir kamu ihale mekanizmasının kurulması, Avrupa standartlarında olması gerekiyor. Bu problemler çözülmeden de kamu borcuyla ilgili sorunun çözülmesi mümkün değil.

Yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (CHP, İYİ Parti ve YENİ YOL sıralarından alkışlar)