CHP GRUBU ADINA AYŞE SİBEL YANIKÖMEROĞLU (İstanbul) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Kamu İhale Kurumunun bütçesi üzerine söz almış bulunuyorum. Bugün, Kamu İhale Kanunu üzerinde konuşmak istiyorum. 2002 yılında bu kanun, özellikle altını çizerek belirtmek isterim ki yolsuzlukların önlenmesi, kamu kaynaklarının etkili ve verimli kullanılması, rekabetçi ve yenilikçi bir ortam sağlanması amacıyla hazırlanmıştı. Ne yazık ki, yürürlüğe girmesinden bugüne kadar benzeri görülmemiş bir şekilde delik deşik edildi. İhalelerde, açık ihale ve belli istekliler arasında ihale usulü temel unsurlardı, pazarlık usulü ise istisnai bir durumdu ve sadece kanunda belirtilen özel hâllerde kullanılacaktı.

Değerli milletvekilleri, 21(b) maddesinin ilk hâlini hatırlayalım. Doğal afetler, salgın hastalıklar, can ve mal kaybı tehlikesi gibi beklenmeyen veya idarece öngörülemeyen olayların ortaya çıktığında yani zorunlu hâllerde pazarlık usulüyle ihaleye çıkılabilecekti. Değerli milletvekilleri, gelelim yirmi iki yılın sonunda yaşanan gerçeklere. Pazarlık usulü o kadar hoşunuza gitti ki iktidarda kaldığınız 265 ay boyunca neredeyse her aya bir değişiklik düşünecek sayıda düzenleme yaptınız. (CHP sıralarından alkışlar) Bütün bu düzenlemeler "istisnalar" adı altında gerçekleşti. İstisna, bir ihale türünün, ihale kanununa tabi olamaması demektir. Yapılan bu değişikliklerle kamu idaresi açısından ilan zorunluluğu kalkmıştır. Şirket davet edilmemişse şartname bile satın alamamakta, ihaleye de dolaylı olarak girememektedir, kimlerin davet edileceğinin ölçütleri de net değildir. Asıl önemlisi, pazarlıklar kapalı kapılar ardında sonuçlanmaktadır. Kamu İhale Kurumunun Kamu Alımları İzleme Raporu'na göre 2023 yılında gerçekleşen ihalelerin tutar olarak yüzde 55'i açık ihale usulüyle, yüzde 45'i ise pazarlık usulüyle verilmiştir. Neredeyse yarı yarıya, dikkatinizi çekmek istiyorum. Geldiğimiz durumu daha iyi anlatabilmek için size çarpıcı bir grafik göstermek istiyorum. Bu grafikten de görüldüğü gibi kanunun yürürlüğe girdiği 2003'ten itibaren pazarlık usulüyle verilen ihalelerin yüzdesi inanılmaz şekilde sürekli artmıştır. Başlarda yüzde 8-9 kadarken 2024'te yüzde 45'e kadar ulaşmıştır. Bu rakamlara göre, sanki ülkemizde bitmek bilmeyen doğal afetler, salgın hastalıklar, acil durumlar ve öngörülemeyen hâller meydana geldi, sanki kıyamet koptu. (CHP sıralarından alkışlar) Ama aslında hiç acil olmayan, bir o kadar da öngörülebilir yüzlerce ihale bu maddeye dayanılarak ihale edilmiştir.

Değerli milletvekilleri, 2025 yılı bütçesinde kamu-özel iş birliği modeliyle yaptırılan projeler için 200 milyar Türk lirasının üzerinde kaynak ayrıldı yani müteahhitlere aktarılacak tutar 200 milyar. Buradan iktidara sesleniyorum: Bu paralar vatandaşın ödediği vergilerdir, söz konusu vatandaşın parası ise siz böyle babanızın çiftliği gibi bu ülkeyi yönetemezsiniz. (CHP sıralarından alkışlar) Kamu alımlarında en uygun fiyatı bulmak zorundasınız. Vatandaşın parasını yandaş şirketlerinize peşkeş çekemezsiniz. (CHP sıralarından alkışlar) Bu istisnai yöntemi son yirmi yıldır kural bulmuşçasına uyguladınız. Bunun açık adı yolsuzluktur, milyarlarca liranın yandaş şirketlere aktarılmasıdır.

Değerli milletvekilleri, bunu yalnızca ben söylemiyorum, Uluslararası Şeffaflık Örgütünün 2023 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'nde, maalesef, Türkiye 180 ülke arasında 115'inci sırada yer almıştır. Avrupa Birliğinin ortalaması 64 puan, Türkiye'nin ise 34'tür. 50 puanın altı ciddi yolsuzluk sorunları olduğunu işaret etmektedir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Buyurun, tamamlayın lütfen.

AYŞE SİBEL YANIKÖMEROĞLU (Devamla) - Teşekkür ediyorum.

Türkiye'nin 2002 yılında endekste 64'üncü sıradayken 2023 yılında 115'inci sıraya kadar gerilemesi yolsuzlukla mücadele etmek yerine daha fazla artırıldığının açık kanıtıdır. Günün sonunda siz şeffaf, dürüst ve hesap verilebilir bir sistemi geliştiremediniz, kamu ihalelerinde açıklık ve denetim ilkelerini hâkim kılamadınız ve sonuç olarak, yolsuzluğu önleyemediniz, önlemek de istemediniz.

Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)