CHP GRUBU ADINA AYLİN YAMAN (Ankara) - Sayın Başkan, Sayın Bakan, değerli milletvekilleri; hepinizi saygıyla selamlıyorum. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının bütçesi üzerine söz almış bulunuyorum.

Öncelikle, merkezî bütçeden sadece yüzde 2,76 pay alan bu bütçenin mutlak değer olarak yetersizliğinin ötesinde, hedef disiplininden ve bütçe disiplininden uzak, güven vermeyen bir bütçe olduğunu söyleyerek başlamak isterim.

9 milyona yakın 65 yaş üzeri yaşlı vatandaşımızın yüzde 36'sı yani 3 milyon 140 bin vatandaşımız gerçek bakım ihtiyacı olan 75 yaş üzeri nüfustur. Bu grupta 100 yaş üzeri 6.609 nüfus olduğunu hatırlatmak isterim. Ayrıca, 1,5 milyon hanede tek başına yaşayan 65 yaş nüfus mevcuttur ve bunun da yüzde 75'i kadındır; sosyal güvencesi olmayan, bu nedenle yoksullaşarak yaşlanan kadınlardır. Bu iki grup esas bakım ihtiyacı olan gruptur oysa biz bakıyoruz, şu anda sadece 14.800 yaşlımıza hizmet verilmekte. Sadece tek başına yaşayan 1,5 milyonun yüzde 1'i bile etmeyen bir bakım hizmeti söz konusu. Dahası, Aile Bakanlığı 2025 için sadece 50 vaka, 50 hasta daha bakmayı, 50 yaşlı daha bakmayı hedeflemektedir; bu çok yetersizdir Sayın Bakan.

Türkiye'de toplam 461 yaşlı bakım merkezi bulunmakta, bunun yüzde 60'ı özel sektörde bulunmaktadır. Ortalama 40 bin olan bu yaşlı bakım merkezleri ücretini, tabii ki sayısı 4 milyona yakın ve 12.500 lira alan emeklilerimizin ödeyemeyeceği aşikârdır ya da 4.180 lira yaşlı aylığı alanların ödemesi hiç mümkün değildir. Yerinde yaşlanmayı savunsak da bu çok önemli bir konudur.

Dahası, Türkiye'de evde bakım sistemleri ve palyatif bakım sistemleri son derece yetersizdir. (CHP sıralarından alkışlar) Bu 2 sistem de insanın emek gücüne bağlı olan sistemler olduğu için ve bu iktidar insana yatırım yapmadığı için bir umut da vadetmemektedir. Birçok sosyal hizmet uzmanı, fizyoterapist, evde bakım ve yaşlı bakım teknikeri evde çalışmayı beklemektedir, atanmayı beklemektedir.

3 temel hedefiniz olması gerekmekte: Orta vadeli planda olan bakım güvence sisteminin derhâl hayata geçirilmesi gerekiyor. 65 yaş üstünde 1 milyon 177 bin vatandaşımız hâlâ okuma yazma bilmiyor, derhal seferberlik olması gerekiyor. 65 yaş üstü nüfusun yüzde 28'i obez, kadın nüfusun yüzde 36'sı obez. Obezite, sosyal yaşamdan koparan, hareket kısıtlılığına neden olan ve hastalık yükü getiren bir durumdur, bununla mutlaka mücadele edilmesi gerekiyor.

Engelli nüfusumuza bakacak olursak, 10 milyon olduğunu düşündüğümüz, varsaydığımız engelli nüfusun sadece yüzde 20'si istihdamda. Bunun da yüzde 20'sinin kadın olduğunu biliyoruz oysa engelliler kadın ağırlıklı bir gruptur; kadınlar burada, engelliler içinde de dezavantajlı.

Yüzde 70 ve üzeri engellilik raporu olanlar için engellilik aylığı sadece 5.007 liradır. Bu miktarı bile tüm engellilerin sadece yüzde 3,5'u alabilmektedir. Artık engellilere reva görülen bu durumu anlamak mümkün değildir.

Yıllardır değişmeyen resmî rehabilitasyon merkezlerine gelecek olursak; sayıları sadece 106'dır ve yıllara sari olarak artış planlanmamaktadır, yıllar içinde hep aynı rakam telaffuz edilmektedir yani "Artık rehabilitasyon merkezi açmayı düşünmüyoruz." denilmektedir.

Kendi işlerini kurmak isteyen engellilerimiz için 440 proje hedeflenmiş ve yine yıllar içinde aynı sayı hedeflenmektedir yani "Size kendi işinizi kurmak için bir desteğimiz yok." denilmektedir.

Her geçen gün, araç kullanımından ÖTV muafiyetine kadar sosyal yaşama katılımı zorlaştırılan engellilerin, bir de getirilmekte olan torba yasayla 2008 yılı Ekim ayından önce sigortalananları için çok daha vahim bir durum söz konusudur. Bugüne kadar vergi indirimine esas engellilik derecelerine göre yaş şartı aranmaksızın emekli olabiliyorlarken, artık bu yeni torba yasayla SGK tarafından yapılacak çalışma gücü kaybı oranına göre emekli olacaklardır; bu, emekliliğin zorlaştırılması demektir. (CHP sıralarından alkışlar)

Son olarak, sosyal yardımlara gelecek olursak, şu anda, 2023 yılında hane başına ortalama aylık sosyal yardım tutarı 2.192 lira...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Lütfen tamamlayın Sayın Yaman.

AYLİN YAMAN (Devamla) - ...2024'te ne gerçekleşmiş? 2.280 lira yani 88 lira artmış ve bunu, tabloda gurur kaynağı olarak göstermişsiniz. Sayın Bakanım, bunu dolara çevirdiğiniz zaman 75 dolardan 65 dolara indiğini görüyoruz yani yardımın azaldığını görüyoruz; mutlaka bunun düzeltilmesi gerekiyor.

Dahası, 2023 Sayıştay Raporu önemli bir uyarıda bulunuyor. Sosyal yardımlaşma vakıflarından İŞKUR'a yeterli yönlendirme yapılmadığı, yapılanların da işe yerleştirilmediği söyleniyor. Bu şu demek: Yardım yaptığınız kişileri muhtaç bırakmaya devam ediyorsunuz demek; Sayıştay bunu kendi raporunda açık açık söylemiş.

Kırılgan gruplara merkezî bütçeden yeterli pay ayırmayan, ekonomik özgürlüklerini sağlamayan ve bütçe disiplini olmayan Aile Bakanlığı sınıfta kalmıştır.

Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)