CEVDET AKAY (Karabük) - Sayın Başkanım, değerli milletvekilleri; yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. 92 sıra sayılı Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin 12'nci maddesiyle ilgili CHP Grubu adına söz almış bulunmaktayım.

Söz konusu maddeyle 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 19'uncu maddesine bir fıkra ekleniyor. Yani bu fıkrayla da enerji nakil hatlarıyla ilgili irtifak alanlarındaki fahiş bedellerden kurtulmak isteniyor. Yani burada manyetik alan ve elektrik alanları mevzuatta yer almadığı için kamulaştırma bedellerinde devletten yüksek montanlı paralar çıkıyordu. Bu uygulamayla devlet bu yükten kurtarılmak istenmiş, bu manada anlamlı bir uygulama. Şimdi, hem TEDAŞ açısından hem elektrik dağıtım firmaları açısından bu yükten kurtulmak önemli ama bundan önce bu yüzden ne kadar kamu zararı oluştuğu ve fahiş fiyat ödendiğiyle ilgili bir bilgi yok, bu konunun netleşmesi önemli. Bu açıdan bu maddenin uygulamada olmasını önemli buluyorum.

Fakat 92 sıra sayılı Kanun Teklifi'nde kabul etmeyeceğimiz maddeler var; 1, 3, 4, 7, 8, 13 ve 14'üncü maddeler. Yani yürürlük ve uygulamayla ilgili maddeleri çıkarırsanız 14 maddenin yarısında sorun var. Bu sorunlarla, ilgili bu kanun teklifinin kabul edilmesi ve bu şekliyle buradan kanunlaşarak geçmesi tarafımızca uygun bulunmamaktadır.

Bu kanun teklifinin, 19 Temmuz 2023 tarihinde Abu Dabi'de Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti ile Birleşik Arap Emirlikleri Hükûmeti arasında imzalanan -"stratejik çerçeve anlaşması" diyelim kısaca adına- anlaşmayla beraber, bağlantılı bir şekilde düşünülmesi gerekiyor çünkü bu kanun ve bu maddeler bugün buradan onaylanıp geçtiği zaman o sözleşmeye bir alt zemin olmuş oluyor. Bu sözleşmeyle doğal kaynaklarımız, enerjiyle ilgili kaynaklarımız, yenilenebilir enerji kaynaklarımız Birleşik Arap Emirlikleri firmalarına tahsis edilme imkânıyla karşı karşıya gelecek. Bakın, yakın zamanda Erzincan İliç'te önemli bir maden kazasıyla karşılaştık. Buradaki firmaların ortaklık yapısına baktığımız zaman da bunların uluslararası firmalar, yabancı firmalar olduğunu gördük. Yani "SSR Mining" diye bahsettiğimiz Amerika-Kanada ortaklı firma -yüzde 80'i oraya aitti, yüzde 20'si Lidya Madenciliğe aitti- kendi ülkesinde üretim yaptığı zaman 403 milyon dolar daha fazla para ödeyecekti ama burada tanınan imkânlarla ülkemizde bu yatırımları yaptığı için 403 milyon dolar bu firmanın cebinde kaldı, elde ettiği kârları da kâr transferleri yoluyla yurt dışına çıkarttı hatta elde etmiş olduğu bir kısım kârla da yine Artvin'de Hod Madencilik denen bir firmanın da yüzde 40'ını 270 milyon dolara alma girişiminde de bulundu. Şimdi, bunun son durumunu da takip edeceğiz.

Dolayısıyla, enerjiyle ilgili yani yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ilgili de yabancı firmalara zemin açılması kabul edilemez, millî ve yerli firmalarımıza bu imkânların tanınması gerekir. Sırf Birleşik Arap Emirlikleri'nden gelecek finansmanla ilgili bunu kabul edemeyiz. Şimdi, bakın, Bütçe Kanunu'nun 12'nci maddesine göre dış kaynaklı kredi kullanımı var, Hazine garantisiyle kullanımlar yapılıyor. Bunların, bu alanlara kullanılması ve yerli firmaların desteklenmesi ve yerli üretim yapılmasını bizim teşvik etmemiz gerekir. Bunu da buradan özellikle vurgulamak istedik.

Şimdi, uygulamada bakıyoruz, bu yerli firmaların kimler olduğuyla ilgili ve nasıl olduğuyla ilgili bir tespit yapmamız gerekir. Yine, bu kanun teklifinin bir maddesinde de yatırımları gerçekleştiremediği için, tamamlayamadığı için ön lisans alamayan, üretim lisansı alamayan veyahut da normal lisans alamayan firmaların teminat mektuplarının iptali söz konusu, normalde bunların irat kaydedilmesi gerekir. Bir kamu kurumuna ihaleye girdiğiniz zaman, geçici mektup verdiğiniz zaman, kesin mektup verdiğiniz zaman veyahut da avans teminat mektubu verdiğiniz zaman yükümlülüğünüzü yerine getiremezseniz bu mektuplar tazmin olur, burada iptal ediliyor.

Ben hem Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına hem de Sayın Komisyona soruyorum: Bu firmalar, hangi firmalar acaba? Bu firmalar acaba EÜAŞ tarafından desteklenemez mi? Hazine garantisiyle, dış kaynaklı projelerle, kredilerle bu firmalar desteklenip buradaki yenilenebilir enerji üretimini firmalarımıza yaptıramaz mıyız?

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Sayın Akay, lütfen tamamlayın.

CEVDET AKAY (Devamla) - 12'nci maddede bir taraftan tasarruf tedbirlerinden bahsediliyor ama bir taraftan da ülke kaynaklarımızın heba edilmesiyle karşı karşıyayız. Maden kaynağımızın ve rezervimizin Yaklaşık 3,5 trilyon dolarlık bir parasal değeri olduğu tahmin ediliyor. Bu millî servetin ülkemizde kalması, millî ve yerli firmalar tarafından maden ocaklarımızın, yenilenebilir enerji kaynaklarının işletilmesi gerekiyor; bu manada da kaynaklarımızın israf edilmemesi gerekiyor.

Ben bu şekliyle, Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına bu kanun teklifine karşı olduğumuzu ifade ediyor, yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkışlar)