CHP GRUBU ADINA AYLİN YAMAN (Ankara) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Öncelikle, bu özel günde, 5 Aralık kadına seçme ve seçilme hakkının verildiği günde konuşmaktan büyük onur duyduğumu ve bunu borçlu olduğumuz Gazi Mustafa Kemal Atatürk'e minnetimi belirterek başlamak istiyorum.

İki gün önce Dünya Engelliler Günü'ydü. Ülkemizdeki duruma bakacak olursak 6 başlıkta özetlemek istiyorum durumu.

Birincisi, veri durumu. Maalesef, Türkiye'de engellilere ait veriler hâlâ net değil. Az önce çıkan iki vekilimizden de duyduğunuz kadarıyla yüzde 6,9 ile yüzde 15 arasında geniş bir yelpazede verilmekte engelli verileri. Bunun bir nedeni şu: Türkiye Nüfus ve Konut Araştırması'nın on iki yıl önce yapılması ve dünyada 7 kez güncellenmiş bir standarda göre sorulmasına rağmen Türkiye'de hâlâ bu güncellemenin yapılmaması ve on iki yıllık verinin kullanılması. Diğeri, Türkiye İstatistik Kurumunun Türkiye sağlık araştırmalarının özelinde yapılan daha genel bir sorgulama seti, diğeri de Ulusal Engelli Veri Sistemi'nden alınan engellilik raporu üzerinden alınan veriler. Bu çok geniş bir yelpazede engellilik durumuna bakmakta, temel sorun burada, hangi grupla karşı karşıya olduğumuzu maalesef bilmemekteyiz.

İkincisi, engelli raporları. 20 Şubat 2019 tarihine kadar engellilik "engeli var" ve "engeli yok" üzerinden ikili skalada değerlendirilirken bu tarihten sonra üçlü skalaya geçilmiş; "kısmi bağımlı" "tam bağımlı" ve "bağımsız" olarak değerlendirilmeye geçildiği için çok ciddi hak kayıpları mevcut. Biliyorsunuz, engellilerde bu hak kayıpları, onların ekonomik özgürlüğüne de yansıyan gerçekten çok ciddi bir durum.

Üçüncüsü, eğitim hayatı. Maalesef, engellilerin yüzde 80'i üniversite eğitimini tamamlayamamakta bildiğiniz nedenlerle. Bu çok önemli. Neden? Biliyorsunuz, özel sektörde yüzde 3, kamuda yüzde 4'lük bir istihdam kotası var engelliler için. Özellikle, özel sektör İŞ-KUR'dan talep ederken "üniversite mezunu" olarak talep ediyor. Oysa İŞ-KUR bunu temin edemediği için "Biz talep ettik ama İŞ-KUR temin edemedi." yaklaşımı var; bu, engelliler için çok tehlikeli. İstihdama katılıma bakacak olursanız özellikle kadın engellilerin sadece yüzde 12,5'unun istihdamda olduğunun altını çizmek isterim.

Sosyal yardımlar ve ekonomi bir sonraki konunun gündemi, o yüzden oraya girmiyorum, sağlık hizmetlerinden faydalanım ve rehabilitasyon konusuna gelmek istiyorum. Türkiye'de yaklaşık 10 milyon engellimiz var -bu, ortalamaya göre- ve bu engellilerin sadece yüzde 0,1'i için yataklı rehabilitasyon merkezi var; sadece 107 adet, toplam 10 bin yatak.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Tamamlayın Sayın Yaman.

AYLİN YAMAN (Devamla) - Bunun 8.800'ü Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından, sadece 2 bin küsuru Sağlık Bakanlığından gelmekte. Yani yüzde 0,1'lik vatandaşımız için yataklı bir rehabilitasyon hizmeti mevcut; aynı şekilde, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının performans göstergesine bakacak olursanız bütçede sadece 1 adet artış planlanmış önümüzdeki yıllar için; bu, çok vahim bir durum.

Türkiye'de belli bölgelerde bu kadar akraba evliliği hâlâ devam ederken, deprem bölgesi olma özelliği sürerken, trafik kazalarının durumu ortadayken, bu kadar uzuv kaybı varken ve yaşlanan nüfus göz önünde bulundurulduğunda birçok fizyoterapist, hemşire, psikolog ve bakım teknikeri, evde bakım teknikeri atanmayı beklerken Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının engelli sorunları için gerçekten ciddi bir yatırım bütçesi ayırması gerekiyor.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

AYLİN YAMAN (Devamla) - Çok kısa...

BAŞKAN - Son cümlelerinizi alalım.

AYLİN YAMAN (Devamla) - Bunların rehabilitasyonlarının, hakikaten topluma kazandırılması için rehabilitasyonlarının önceliklendirilmesi gerekiyor.

Teşekkür ediyorum. (CHP sıralarından alkışlar)