OSMAN BOYRAZ (İstanbul) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 2011 yılında Paris'te düzenlenen 36'ncı UNESCO Genel Konferansı'nda 2013 yılının Piri Reis'in dünya haritasının 500'üncü yıl dönümünün UNESCO tarafından anma ve kutlama yıl dönümleri arasına alınması nedeniyle gündem dışı söz almış bulunmaktayım. Bu vesileyle, yüce heyetinizi ve ekranları başında bizleri seyreden aziz vatandaşlarımızı sevgi, saygı, muhabbetle selamlıyorum.

Osmanlı coğrafyacıları arasında dünyaca en çok tanınanı ve "Türk denizcilik tarihi" denildiğinde ilk akla gelen isimlerden biri, şüphesiz ki Piri Reis'tir. Asıl adı Muhyiddin Piri Bey olan ve amcası Kemal Reis ile Gırnata'da Endülüs halkını katliamlardan kurtaran, denizci olarak da tanınan Piri Reis, Mimar Sinan ile birlikte Kanuni Sultan Süleyman döneminde yetişmiş iki büyük bilim adamından biridir. 16 yaşlarındayken seyir kâtibi olarak amcası ünlü Türk denizcisi Kemal Reis'in gemisinde denizciliğe başlamıştır. Denizcilik yaşamının ilk gününden başlayarak -kendi deyimiyle- iki büyük tutkunun esiri olmuştur; bunlardan biri Akdeniz ve denizcilik, diğeri araştırma ve bilimdir. Bu nedenle, denizlerde dolaşırken her fırsatta Akdeniz kıyıları ile adalarının coğrafi durumuna ilgi duymuş, buraları ve buralarda yaşayan insanların ekonomik ve sosyal yaşamlarını incelemiş, incelerken gözlemleriyle yetinmemiş, edindiği bulgu ve bilgileri yazmış, Akdeniz'in ada ve kıyılarıyla birlikte kentlerin de haritalarını çizmiştir. 1511 yılında amcasının bir deniz kazasında hayatını kaybetmesi üzerine doğum yeri Gelibolu'ya çekilerek gözlemlerinden, tuttuğu notlardan, topladığı sözlü, yazılı, çizili belgelerden yararlanarak, iki yıl çalışarak 1513 tarihli ünlü dünya haritasını çizmiştir. Bugün bu haritanın tamamı değil, altıda 1'ini oluşturan ve yalnız Güney Amerika Kıtası ile Batı Afrika kıyılarını kısmen içeren parçası elimizde bulunmaktadır. Haritanın eski dünyayı kapsayan asıl büyük parçası maalesef ki kayıptır, bulunamamıştır. 1513 tarihli dünya haritası yalnız kartografik bakımdan değil, keşifler tarihi bakımından da çok önemli, değerli bir belgedir.

Piri Reis, 1513 tarihli dünya haritasını çizdikten sonra yeniden denizlere dönmüş ve Akdeniz kıyılarının ve adalarının denizcilik ve coğrafya bilgileri ile buralarda yaşayan insanların ekonomik ve sosyal hayatlarını incelemiş, gözlemler yapmış, not tutmuş, haritalar çizmiş, zengin bir arşiv oluşturmuştur. Kırk yıl süren uzun bilimsel, görsel çalışmanın ardından hazırladığı kitabı 1526 yılında Kanuni Sultan Süleyman'a sunabilmiştir. Piri Reis'in "Kitabı Bahriye" adıyla bilinen bu eseri 16'ncı yüzyıl Akdenizi'nin kıyı ve adalarının denizcilik bilgilerinin yanı sıra burada yaşayan insanların ekonomik ve sosyal hayatları, devletlerin egemenlik alanları, kıyı ve adaların hayvan varlığı, bitki varlığı, suları, akarsuları, yer altı ve yer üstü doğal kaynakları, tarihî ve meteorolojik bilgileri içeren, çeşitli konular anlatan ilk ve tek kitaptır. Eser, bu durumuyla 16'ncı yüzyıl Akdenizi'ni günümüze getiren, Akdeniz'e ilişkin en büyük, eşi olmayan bir dünya kültür mirasıdır. Piri Reis kitabının daha önemli bir özelliği ise Türklerin insancıl görüşlerinin de bir ifadesi olan kitabını dini, dili, ırkı ne olursa olsun Akdeniz insanı için yazmış olduğunu ifade etmiş olması ona her türlü övgüyü hak ettirmektedir.

Biz de Hükûmetimiz olarak tarihimizden aldığımız bu ilhamla din, dil, ırk, mezhep, meşrep farkı gözetmeksizin, tüm insanlığa hizmet etme azmi ve kararlılığı içerisindeyiz. Bu yönleriyle ele alındığında Kitabı Bahriye, ekonomik bir sosyal coğrafya kitabıdır.

Piri Reis, kitabının Kanuni Sultan Süleyman'a sunulmasından sonra, artık Akdeniz'e ilişkin yazılıp çizilecek bir konu kalmadığından, çalışmalarını büyük coğrafi keşifler üzerine yoğunlaştırmıştır. Yeni çalışmalarının ilk meyvesi 1828 tarihli haritasıdır. Ne yazık ki 1828 tarihli haritanın da tümü değil, asıl haritanın dörtte 1'ini oluşturan tek parçası kalmıştır. Bu ikinci harita yalnız içerdiği bilgiler değil, kartografik bakımdan da Türk ve yabancı araştırmacılar tarafından bir haritacılık şaheseri olarak kabul görmektedir. Denizcilik Müsteşarlığı ve Kültür Bakanlığınca konuya gereken önem verilerek UNESCO nezdinde yapılan girişimler sonunda, UNESCO'nun 2013 yılı Piri Reis Haritasını Anma Yılı olarak kabul edilmiştir. Bu vesileyle, adı geçen kurumlara, sivil toplum örgütlerine ve başta da Piri Reis Haritacılar Derneğine huzurlarınızda şükranlarımı sunuyorum.

Değerli milletvekilleri, yüce Meclisimizin siz değerli üyelerinin de 2013 Piri Reis Haritasını Anma Yılı etkinliklerine vereceği desteğe şimdiden teşekkür eder, bu tür etkinliklerin ülkemizin büyümesine, gelişmesine, tanıtılmasına vesile olmasını diler, yüce heyetinizi de saygıyla selamlar ve 1513 yılında yapılan bu haritayı da hepinizin malumu üzere, tekrar göstermek istiyorum.

HAYDAR AKAR (Kocaeli) - Nedir o?

OSMAN BOYRAZ (Devam) - Dedelerimizin çizdiği harita. (AK PARTİ sıralarından alkışlar.)

BAŞKAN - Teşekkür ederim Sayın Boyraz.