ELİF ESEN (İstanbul) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.

Kıymetli milletvekilleri, Sayın Bakanım, değerli bürokratları; hoş geldiniz.

Ben de belki biraz daha az bahsedilen bir konuya değinmek istiyorum. Sanal marketler ve restoranların teslimat servislerinde görev yapan motokuryelerin bardağın dolu ve boş kısmıyla ele alınması gerektiğini belirten bir konuşmayla başlamak istiyorum. Günümüzde yoğun ve tehlikeli çalışma şartlarında neredeyse kamu hizmeti yükünü omuzlamaktalar. Gizli işsizler, belki para kazanıyorlar ama canları pahasına para kazanıyorlar. Ancak bu alanda hem mesleki sınıflandırma hem de önemli iş güvenliği açıkları bulunuyor Sayın Bakanım. TÜİK EGM verilerine göre 2023'te motosiklet sürücülerinin ölümleri tüm trafik can kayıplarının yaklaşık yüzde 15,5'ini oluşturuyor. En az 63 kurye ölümünün kaydedildiği 2024 raporu riskin bireyin sırtına bırakıldığını gösteriyor. Bu nedenle, kuryeler için tehlikeli iş sınıfına uygun bir düzenleme, mesleki yeterlilik, koruyucu donanım şartı ve gecikmeye dayalı ücret kesintilerinin önlenmesi için denetim mekanizmalarının kurulması şart ancak bir başka boyutuyla bakıldığında büyük şehirlerde -özellikle ben İstanbul Milletvekiliyim- İstanbul'da motokuryelerin neredeyse terörünü yaşıyoruz biz. Evet, canı pahasına koşturuyorlar, paket yetiştirmeye gayret ediyorlar ama bir o kadar da karşılarındaki insanlar, araçlar için de tehlike oluşturuyorlar. Büyük şehirlerde kuryelerin yayalara ve trafikteki diğer araçlara yönelik riskleri mutlaka dikkate alınmalı. Kayıt dışı, ehliyetsiz ya da 18 yaş altı çalışma vakaları tespit edilmeli. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına denetim verilerini, ehliyet ve sigorta doğrulamasının zorunlu hâle getirilmesini, ücret kesintilerine karşı özel teftiş planını ve kurye ölümleriyle ilgili şeffaf veri setini sormak istiyoruz. Bu iki yönlü yaklaşım hem kuryelerin haklarını koruyacak hem de kamu güvenliğini güçlendirecektir.

Sayın Bakan, aşağıdaki sorulara açıklık getirmenizi rica ediyorum. 2024-2025 döneminde sanal market ve restoran kuryelerini kapsayan iş yerlerinde kaç denetim yapılmıştır? Bu denetimlerde ehliyetsiz, 18 yaş altı ya da sigortasız çalışma tespit edilmiş midir? Kuryelerin tehlikeli meslek sınıfına alınmasının ardından mesleki yeterlilik, kişisel koruyucu donanım ve hava koşullarında çalışma standartları için bağlayıcı bir yönetmelik veya tebliğ hazırlığınız var mıdır? Platformlar tarafından geç teslimat gerekçesiyle yapılan ücret kesintileri 4857 sayılı İş Kanunu'nun 38'inci maddesine açıkça aykırıdır, bu konuda özel bir teftiş programınız, planınız veya yaptırım tasarınız bulunmakta mıdır? Kurye ölümleri ve ağır yaralanmalar için Bakanlık ve İçişleri Bakanlığı ortak, düzenli ve kamuya açık bir veri sistemi kurmayı planlıyor musunuz?

Dilovası'yla ilgili de ya, ben başsağlığı dileklerimi ileterek bu konuyu geçmek istiyorum çünkü çok fazla dile getirildi. Yine, bir başka az dile getirilen konuya değinmek istiyorum Sayın Bakan, Komisyonun Değerli Başkanı ve üyeleri; zincir marketlerde kasiyerlerin oturma hakkı konusunda defalarca soru sorduk, Bakanlıktan da "Denetim başlatacağız." yanıtını aldık, bu kamuoyuna da yansıdı ancak aradan aylar geçmesine rağmen değişen bir şey yok, hâlâ o marketlerde, o kozmetik zincirlerinde gencecik insanlar saatlerce ayakta çalışmak zorundalar; molaları kısıtlı, oturmak yasak. Bu, insan onurunu zedeleyen bir uygulamadır, kölelik anlayışıdır. Çalışma Bakanlığına soruyorum: Bu denetimler neden sonuçsuz kaldı? Oturma hakkını güvence altına alacak açık bir yönetmelik hazırlıyor musunuz ve bu köle düzenini andıran çalışma koşullarını ortadan kaldırmak için somut, takvimli bir adım atacak mısınız?

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)