DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Değerli Komisyon, Türkiye'deki elektrik üretiminin yüzde 83'ünü özel sektör, sadece yüzde 17'sini kamu yapıyor. Elektrik dağıtımının yüzde 100'ünü, elektrik perakende satışının yine yüzde 100'ünü yine aynı özel şirketler yapıyor. AK PARTİ eliyle bazı özel şirketler bu piyasada âdeta kartel olmuş durumda. Geriye bir tek elektrik iletim sistemi kalıyor, o da özelleştirme sürecine sokulmuş durumda.

Değerli bürokratlar, TEİAŞ yani Türkiye Elektrik İletim AŞ birçok şirkete, birçok santrale kapasite mekanizması teşviki ödemesi yapıyor. Nedir kapasite mekanizması? Kapasite mekanizması, elektrik üretim santrallerine üretmedikleri elektrik kapasitesini hazırda tutmaları, emre amade tutmaları için ödenen bir teşvik. Şimdi, bu teşvik, bakın, burada gördünüz yönetmelikte belirtilen bu formülle yapılıyor. Şimdi, bu formül nedir? Bu formülde bir elektrik üretim santralinde toplam maliyet bütçesi var, aynı zamanda sabit maliyet bütçesi var ve piyasa takas fiyatı var, bunların tümünü alıyor, belirli çarpanlarla oluşturuyor ve diyor ki: "Eğer bu elektrik üretim santralinin ürettiği elektriğin fiyatı piyasa takas fiyatının altında kalırsa zaten benim ona herhangi bir ödeme yapmama gerek yok, ben sadece sabit maliyet tarafıyla ilgili bir ödeme yapayım." Yani yine bir teşvik veriyor. Eğer piyasa takas fiyatının üzerindeyse yani zarardaysa, piyasada oluşan fiyata göre zarardaysa o zaman diyor ki: "Ben sana hem sabit maliyet kısmında ödeme yapacağım yani işçinin maaşı vesairesi -çalışanların, personelin çeşitli giderleri kısmında- aynı zamanda da toplam maliyet bütçesi üzerinden de bir ödeme yapacağım ve bu zararını ortadan kaldıracağım." Yani vatandaşın veya bir mahallede market işleten bir esnafın veya sade bir çalışanın evinin bütçesini tutturamadığında çalacağı kapı yok ama siz bu özellikle, zaten özelleştirerek devrettiğiniz santrallere böyle bir ayrıcalık sağlıyorsunuz. Ne zamandan beri? 2018 yılından beri bunu yapıyorsunuz. Ama bunu öyle bir uyguluyorsunuz ki sizin sisteminizde, AK PARTİ'ye yakın olup da böyle termik santraller, çeşitli santraller alıp da zarar etmek ne mümkün? Devletin bütün kaynakları akıyor da akıyor. Şimdi, bakıyorum ben Soma Kolin Termik Santrali'ne, TEİAŞ'ın yaptığı kapasite mekanizması ödemesi 2023 yılından 2024 yılına gelindiğinde ne kadar artmış biliyor musunuz? Teşvikteki artış oranı yüzde 899 arkadaşlar, yüzde 899. Böyle, maaşında bu oranda bir artış alan vatandaş var mı? Bakın, örnek vereyim, daha detaylı olsun: 2023 yılı Ocak ayında Soma Kolin Termik Santrali'ne ödenen kapasite mekanizması teşvik tutarı 2 milyon 833 bin lira. 2024 yılının Ocak ayında ne kadar teşvik ödenmiş? 62 milyon 83 bin lira. Soma Kolin Termik Santrali'ne ödenen kapasite mekanizmasının teşvikindeki artış oranı yüzde 2.091, Şubat ayında yüzde 1.338, Mart ayında yüzde 771 ve neticesinde, devasa bir kamu kaynağını bu şirkete aktarmış oluyorsunuz.

Bir örnek daha verelim: Bolu Göynük Enerji Santrali, bu da Kazancı Holdinge ait. Bakın, bu santral için 2023 yılından 2024 yılına gelindiğinde ödediğiniz teşvik miktarındaki artış oranı yüzde 541 yani 2023 yılının ocak ayında 1 milyon 448 bin lira teşvik ödemesi yapmışsınız, 2024 yılına gelindiğinde ne olduysa -bakın, ne olduysa, normal bir durum değil bu çünkü- Ocak ayı ödemesi 15 milyon 265 bin liraya çıkmış. Sadece ocak ayları kıyaslandığında yaptığınız kapasite mekanizmasındaki teşvik ödemesinin artış oranı yüzde 954. Veriler TEİAŞ'ın resmî internet sitesinden; böyle bir durum.

Şimdi, tabii, bununla da kalmıyor, bu şekilde teşvik verdiğiniz çok sayıda santral var. 2025 yılına gelelim tabii, 2025 yılından da size bazı örnekler vereyim, Ocak, Şubat ayı verileri açıklandı. Bakın, bu verilere göre Koline ait Soma Kolin Termik Santrali'nde 2023 yılının Ocak ayı ile 2025 yılının Ocak ayındaki verilen teşvik miktarındaki artış oranı yüzde kaç biliyor musunuz, yüzde kaç? Yüzde 4.240. Tebrik ediyorum sizi gerçekten, vatandaş bu kadar fakirleşirken teşvik verme konusunda bu kadar eli açık, bu kadar şefkatli bir tavır sergilemiş olmanız gerçekten ne kadar duygusal. Şubat ayına gelindiğinde de 2023 yılı Şubat ayı ile 2025 yılı Şubat ayındaki verilen teşvik miktarındaki artış oranı yüzde 2.359. Yani rakam da verecek olursak Soma Kolin Termik Santralinin 2023 yılı Ocak ayında aldığı kapasite mekanizması teşvik tutarı 2 milyon 833 bin lira, 2025 yılının Ocak ayında aldığı teşvik tutarı 122 milyon 991 bin lira yani arada 120 milyon lira fark var, 120 milyon lira teşvik tutarında artış var; 2 milyon lira teşvik alırken şirket 2023 yılının Ocak ayında, 2025 yılı Ocak ayında ödediğiniz teşvik tutarı 122 milyon lira. Bu kadar anormallik artık olamaz ve aynı durum yaklaşık olarak Bolu Göynük'te de var, Bolu Göynük'te de 2023 yılının Ocak ayında 1 milyon 448 bin lira teşvik ödenen şirket Kazancı Holding, 2025 yılının Ocak ayında 40 milyon 65 bin lira teşvik alıyor. Ya, ne kadar güzel, ne kadar rahat oluyor tüm bu olan biten.

Şimdi, diğer taraftan da şöyle bir kıyaslama yaptım, dedim ki: Acaba bütün termik santrallere yani kapasite mekanizması teşviki için başvurmuş diğer santrallere de aynı devasa oranlarda teşvik veriyor musunuz? Şimdi, bu Soma Kolin Termik Santrali'ne ve Bolu Göynük Termik Santrali'ne vatandaşlarımızın, işçimizin, memurumuzun, emeklimizin aldığı maaşına yapılan zam oranı artış oranıyla kıyasladım. Şimdi, bu Kolin Şirketine ve Kazancı Holdinge verilen bu devasa teşvikleri bir de diğer termik santrallerle karşılaştıralım, bakalım oradaki durum ne? Mesela Yatağan Termik Santrali, hani, işçinin hop oturup hop kalktığı "Ya maaşımız ödenecek mi, işten mi çıkarılacağız, ne olacak?" dediği Yatağan Termik Santrali'nde bakalım ne yapmışsınız? Şimdi, bakıyorum, Yatağan Termik Santrali'ne 2024 yılının Ocak ayında verdiğiniz teşvik tutarı ne kadar biliyor musunuz? 628 bin 224 lira, 628 bin lira teşvik vermişsiniz, tebrik ediyorum. Soma Kolin Termik Santralinin 2024'ün Ocak ayında 62 milyon lira teşvik vermişsiniz. Birine 62 milyon, ötekine 628 bin. Ya, şimdi, burada çalışan işçilerin maaşı ödenemesin de kimin ödenemesin? Buradaki işçi ayağa kalkmasında kim ayağa kalksın? Siz ayağa kaldırıyorsunuz işçiyi. Soma Kolin Termik Santrali'ne veriyorsunuz 62 milyon. Tabii, o da orada çalışan işçinin cebine giriyor demiyorum, o da o şirketin kasasına giriyor neticesinde. Kolay mı; yatlar, katlar, uçaklar nasıl alınacak değil mi? Aradaki fark 61 milyon 454 bin lira, sadece 2024 yılı Ocak ayı kıyaslandığında. Peki, bu, istisnai bir durum mu? Bakalım, 2024 yılının Şubat ayında Soma Kolin Termik Santrali'ne ödediğiniz teşvik tutarı 69 milyon 348 bin; Yatağan Termik Santrali'ne bakıyorum ne ödemişsiniz 2024 yılının Şubat ayında? 742 bin 582 lira, aradaki fark 68 milyon 606 bin yani yaptığınız bu işte bir anormallik var ve öyle bir anormallik var ki Türkiye'deki enerji piyasalarını altüst eden bir anormallik. Bakın, size şöyle bir örnek vereceğim: İşte, zaman zaman anlatılır, özelleştirmelere biz karşı bir duruş gösteririz, deriz ki "Devlet piyasaları yönetebilecek bir güçte olsun." özelleştirmeyi savunanlar da der ki "Ya, kamunun elinde zarar ediyor, dolayısıyla biz özelleştirelim, hem bu yükten kamu kurtulsun hem de aynı zamanda daha verimli işletilebilir hâle gelsin." Gerçi Çayırhan Termik Santrali'ni ve maden sahalarını özelleştirmeniz sizin söylediğiniz bu gerekçelere karşılık gelmiyor çünkü kamu eliyle kârlı işletilen termik santralini özelleştirdiniz hem de yok pahasına, kelepir fiyata özelleştirdiniz. Ama bakın, AK PARTİ'nin yaptığı özelleştirmelerle ilgili size çarpıcı bir örnek, bu kapasite mekanizması teşviklerini de ilgilendiren bir örnek: Soma B Termik Santrali, bu da Soma'da bir başka termik santral. Bu santralin sahibi Konya Şeker; Konya Şeker bu santrali özelleştirmeden 685 milyon dolara aldı. Şimdi ben size aldı diyorum ama siz 685 milyon doları bu şirket devlete ödedi zannetmeyin, kâğıt üstünde öyle, kâğıt üstünde ödemiş gibi öyle bir algı yaratılıyor, oysaki ödemedi. Bakın, biz Konya Şeker AŞ'nin Soma B Termik Santrali'yle ilgili, özelleştirmeyle ilgili ödemesi gereken 685 milyon doların yüzde 80'ini teşvikler ve ayrıcalıklarla geri aldığını tespit ettik, belgeleriyle tespit ettik. Bakın, bu Soma B Termik Santrali'nin Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna olan borcu 2024 yılı Kasım ayı itibarıyla burada, 9 milyar 480 milyon lira, ki şu anda mevcutta çok daha fazla artmış durumda; bu paranın dolar karşılığı 277 milyon dolar. Şimdi, bir vatandaşın devlete borcu var, bin lira; ödemedi bir faturayı, bir şeyi ödemedi, ne olur, ne yaparlar? O bin liralık borcun 277 milyon dolar olmasını bekler mi? Bekler mi yetkililer? Beklemez, hemen ne yapar? Hop, tepesine biner. Ne olmuş borç? 1 lira, 2 lira 3 lira, 100 lira, bin liradan başlamış, 277 milyon dolar olana kadar Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu kömür vermeye devam etmiş. Şirkete ödenen kapasite mekanizması teşvik tutarlarının ödendikleri yıllardaki dolar karşılığı toplamı da 94 milyon dolar. Şirketin özelleştirme borçlarına da dolardan TL'ye çevrilme ve 6 da taksit yapma imkânı getirildi, oradan sağladığı avantajla 177 milyon dolar yani şirketin kasasına dönen toplam tutar 548 milyon dolar. İsteyen hesap makinesini çıkarıp hesaplayabilir; Soma B Termik Santrali'ni 685 milyon dolara özelleştirmeyle alan Konya Şeker AŞ 548 milyon dolarını teşvikler ve ayrıcalıklarla birlikte geri almış durumda ve neticede bedavaya bir termik santrale sahip oldu, ürettiği elektriği de sattı, oradan elde ettiği gelirle birlikte zenginliğine zenginlik kattı. Şimdi, TEİAŞ da şirkete bu teşvikleri ödemeye devam ediyor. Neticesinde ne yaptı Konya Şeker de? Banka borçlarını kapattı, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna olan borcu ödemedi, Soma B Termik Santrali AŞ adındaki şirketi orada bıraktı, döndü bir Hükûmeti tehdit etti "Ben bırakır, çeker giderim, ona göre." dedi. Neticesinde, zaten aslında, fiilen maliyet olarak zaten devlete geri dönmesi gereken EÜAŞ'ın işletmesi, TKİ'nin de yine oradaki konumunu alması gereken bir santral şu anda birilerine ait durumda, maalesef bununla ilgili de herhangi bir iş ve işlem gerçekleştirilmiyor.

Şimdi, demek istediğim şey şu: Ya, böyle santrali kim almaz? Böyle santrali kim işletmez? Böyle zenginliğe kim ulaşmaz? Bu gibi uygulamalarla kimler zengin oluyor, bunları tespit ediyor musunuz? Yani nasıl bunların peşine düşen, denetleyen, araştıran milletvekilleri olarak bizimle karşı karşıya, yan yana geliyorsanız, herhâlde bu santrali satın alan şirketlerle de böyle özelleştirme bedelinin yüzde 80'ini arka kapıdan geri alan, hatta sizlerin attığı imzalarla bu paraları geri alan şirketlerin üst düzey yöneticileriyle yan yana gelmiyor musunuz ve bunları sorgulamıyor musunuz, bunların gereğini yapmıyor musunuz? Böyle bir durum...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Toparlayalım Sayın Yavuzyılmaz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Toparlayacağım.

Şimdi, gelelim bir diğer konuya, bu KİT Komisyonunu çok ilgilendiren bir konu Başkanım. Maalesef...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Söyledikleriniz ilgilendirmiyor muydu? Hepsi ilgilendiriyor.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Şimdi, KİT Komisyonunun...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Yirmi dakikadır konuşuyorsunuz ama.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - ...bütününü çok ilgilendiren bir konuya temas edeceğim.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Evet, buyurun.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Şimdi, Değerli Başkanım, biz KİT Komisyonu olarak geçtiğimiz dönemde birlikte çalışmalar yaptık. Bu çalışmalardan biri de Türkiye Kömür İşletmeleri kurumunun denetimiyle ilgiliydi ve bu denetimi biz yaparken...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Türkiye Kömür İşletmeleri geldiği zaman konuşalım o zaman onu.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Çok güzel, konunun nasıl ilgili olduğunu size söylediğimde bunu anlayacaksınız. Şimdi, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumunu biz denetlerken orada bir bulgu vardı "Termik santral kurma şartlı redevans sahası tahsis edilen şirketlere sağlanacak kömür fiyatlamasında şirketlere avantaj sağlayacak uygulamalar yapılmaktadır. Genel müdür oluruyla hayata geçirilen bu uygulamalar kamu zararı yaratmaktadır, o nedenle redevans ödemelerinin piyasa takas fiyatına göre değil ÜFE'ye göre yapılması gerekmektedir." şeklinde bulgu vardı. Neticede normalde sözleşmesi ÜFE'ye göre olan ancak genel müdür oluruyla kanunsuz ve usulsüz bir şekilde piyasa takas fiyatı üzerinden redevans ödemesine çevrilen bu uygulama KİT Komisyonunun da çabalarıyla birlikte iptal edildi ve neticesinde şirketler bu piyasa takas fiyatı ve ÜFE üzerinden ödenen redevans tutarları arasındaki farkı yani usulsüz zenginleşme dediğimiz kısmı geri ödediler. Ödedikleri tutar da bir şirket için 49 milyon 537 bin lira, diğer bir şirket için de 87 milyon 621 bin liraydı. Şimdi, biz bu şirketlerin fazladan ve usulsüz olarak... O dönemin genel müdürü herhâlde gece yatıp, rüyasında görüp "Yahu dur, ben şu ÜFE'yi piyasa takas fiyatına çevireyim." demeyeceğine göre, dememiş olduğuna göre, bu şirketlerin baskısı ve talebiyle bu değişikliği yapmış olduğuna göre bu yapılan hatalı uygulama düzeltilmişti. Değerli Başkanım, meğerse düzeltilmemiş, KİT Komisyonu kandırılmış. Nasıl kandırılmış anlatayım: TKİ'nin raporlarına baktığınız zaman bu tutarlar ödenmiş görünüyor ama dönüyorsunuz, TEİAŞ'la ilgili olarak EPDK kararlarına bakıyorsunuz, burada, bu kayırmacılığın yapıldığı 2 şirkete burada aslında geri ödedikleri tutarın tekrar ödendiğini görüyorsunuz. Kim bu 2 şirket? Biri Soma Kolin Termik Santrali'ni işleten, biraz önce verilerini paylaştığım Kolin, biri de Bolu Göynük Termik Santrali'ni işleten, bu santralin sahibi Kazancı Holding. Güya TKİ'nin onlara fazladan ödediği bu tutarı geri ödenmiş görünmüyorlar, arka kapıdan ne yapıyorlar? EPDK bir karar alıyor 25 Ocak 2024'te, kararda diyor ki: "Bu Kapasite Mekanizması Yönetmeliği'yle ilgili kapasite ödemesinin yapılacağı ilgili fatura dönemine ilişkin elektrik miktarı kullanılarak hesaplanan redevans bedelinin ilgili kamu kurumuna ödendiğine dair faturanın sistem işletmecisine sunulması hâlinde bu bedelin üçte 1'inin yönetmeliğin 8'inci maddesinin (4)'üncü fıkrası gereğince hesaplanan bütçe kapsamında öncelikli olarak şirketlere ödenmesine." Yani burada tarif ettiği şekilde sadece termik santral kurma şartıyla ürettiği elektrik miktarına göre redevans bedeli ödeyen tüm Türkiye'deki elektrik santralleri içinde sadece 2 şirket var, biri Soma Kolin Termik Santrali, bir Bolu Göynük Termik Santrali. Yani bundan daha fazla adrese teslim bir teşvik sistemi olur mu? Ben itiraz ediyorum, hayır, bu alınan karar uygulanmamalıdır. Ne demek 2 tane şirketi tanımlayan şekilde Kapasite Mekanizması Yönetmeliği'ni bağlayacak bir karar almak ve bunu uygulatmak; bu nedir? Bundan daha öte ayrımcılık olur mu? Yani söylemeyeyim, söylemeyeyim diyorum, bundan daha âlâ peşkeş olur mu ya? Hem vatandaşa karşı -ödenen tutarların hepsi vatandaşın vergileriyle ödeniyor- hem diğer elektrik üreticilerine karşı böyle bir haksızlık yapılır mı, bu şirketlerin ne ayrıcalığı var? Biz Türkiye Kömür İşletmeleri kurumunda termik santral kurma şartıyla redevans sahası tahsis edilen Soma Kolin ve Bolu Göynük Termik Santrallerinin sahiplerini fazla ödenen, usulsüz olarak ödenen tutarı, geri işlemi durduracağız, geri alınmasını sağlayacağız, arka yoldan 2 şirket ilerleyecek ve Türkiye Kömür İşletmeleri kurumunu bırakacak, aslında, denetimden ve bizim gözümüzden kaçacak şekilde dönecek, TEİAŞ'ı ilgilendiren boyutta EPDK kararıyla birlikte sadece bu 2 şirkete ödediği redevans bedelinin üçte 1'i geri ödenecek TEİAŞ tarafından, siz geri ödüyorsunuz. Yani buna itiraz etmiyor musunuz? Böyle uygulama olur mu? Ne ayrıcalığı var bu şirketlerin, ne özelliği var diğerlerinin yanında?

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Sayın Deniz Yavuzyılmaz, toparlayalım artık.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Toparlıyorum.

Bunlara devasa tutarlarda teşvik ödenecek, dönecek, diğer santrallerin bir kısmı da işçileri işten çıkarıyoruz diye ayağa kalkacak.

Değerli dostlar, değerli bürokratlar; bu uygulamalara karşı direnmeniz lazım. Bakın, bir davranış biçimi vardır, kamu idarecilerinin her şeyi değiştirme gücü olmayabilir ama değiştiremediği noktada da bu gibi durumlarda da bir istifa dilekçesi vardır, görevden ayrılma dilekçesi vardır, onu verir. Siz bu sürece ortak oluyorsunuz. Sonsuza kadar bu görevlerde kalınmayacak. O nedenle, Bakan Yardımcısı da burada, ben kendisine de söylüyorum, bu uygulamayı kim başlattıysa, kim devam ettiriyorsa, kim böyle EPDK kararları alıyorsa... Kaldı ki bunun bir de 2025 yılında alınan örneği de var. Bakın, burada yani 2025 yılında da bu uygulama devam ediyor, 2 şirketin Kolin ve Kazancı Holdingin korunup kollanması, ihya edilmesi, zenginleştirilmesi uygulaması burada da devam ediyor.

Son olarak söylüyorum, bunun sonucu olarak da maalesef bu 2 şirket devasa şekilde zenginleşecek şekilde bir kamu kaynağı transferiyle ihya oluyor.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Peki, teşekkür ediyorum Sayın Yavuzyılmaz.

DENİZ YAVUZYILMAZ (Zonguldak) - Ben teşekkür ederim.