MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - Sayın Başkan, Sayın Genel Müdür, Sayıştay denetçileri, çok kıymetli KİT Komisyonu üyeleri arkadaşlarımız; bugün milletimiz adına çiftçimizin, köylümüzün kara gün dostu olması gereken Toprak Mahsulleri Ofisinin burada bilgilerini, eksiklerini, fazlalarını konuşmaya geldik.

2021 bulgu 7.2-3.2'de lisanslı depoculuk iş ve işlemlerinin denetiminden bahsediliyor. Bu bağlamda ben de 2023 yılı Sayıştay raporlarına yansıyan bir bulgudan bahsetmek istiyorum: 2023 yılı raporunda Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun ve Kocaeli başmüdürlükleri tarafından Fındık İşleri Dairesi Başkanlığının yazılı talimatlarında belirtilen fiziki analiz değerleri ile kimyasal analiz numunelerinin düzenli yapılmadığına ve kanserojen madde içeren aflatoksin tehlikesine dikkat çekiliyor. Bildiğiniz gibi, fındıkta aflatoksin oluşması ve aflatoksinin kanserojen olması fındığın tehlikeli ürünler arasında yer almasına neden olmaktadır. Başmüdürlükler tarafından iki ayda bir fiziki analiz değerlerinin Fındık İşleri Dairesi Başkanlığına bildirilmediği, dört ayda bir alınan numunelerin kimyasal analizlerinin de laboratuvara gönderilmediği vurgulanıyor. Böylesine hassas ve tehlikeli bir durum söz konusuyken bu denetim ve analizlerin yapılmaması kabul edilebilir değildir. Öncelikle şunu sormak istiyorum: Fındık analiz değerlerinin düzenli olarak laboratuvarlara gönderilmemesiyle ilgili Genel Müdürlüğün yaptırımı ne olmuştur? Toprak Mahsulleri Ofisi depolarında bugün itibarıyla ne kadar fındık vardır? Depolardaki fındıklarda aflatoksine rastlanmış mıdır? Rastlandıysa bu fındıkların miktarı ne kadardır ve bu fındıklar ne yapılmıştır? Bugüne kadar Toprak Mahsulleri Ofisi depolarında çıkarılıp da ihracattan dönen ürün var mıdır? Varsa bu ürünler nelerdir, miktarı nedir ve bahse konu olan ürünler ne yapılmıştır?

2019 yılında haşhaş üreticisi 62.201 iken 2024 yılında 21.400 çiftçiye düşmüş; ekim alanı ise 677.369 dekarken 2024 yılında 162.570 dekara düşmüş. 2019 yılında 37.625 ton olan üretim 2024 yılında da 6.595 tona düşmüş yani tüm Türkiye'de çiftçi sayımızın yüzde 50 düştüğü gibi, üretilen, ekilen alanın yüzde 50 düşmüş olduğu gibi. Yani AK PARTİ Hükûmetinin çiftçiye verdiği, tarıma verdiği önemin bir bulgusu da benim size daha önce sormuş olduğum bir soruya vermiş olduğunuz cevapta da geçerli. Çiftçi yaşı 58'e düşmüş. Eğer AKP Hükûmeti bu anlayışla devam ederse önümüzdeki yıllarda, yirmi yıl sonra biz çiftçi bulmakta aynı, şu anda çoban bulamadığımız gibi bulmakta zorlanacağız.

Yine 2021 bulgu 7.2-3.3'te satış hasılatının satış maliyetinin altında kaldığından bahsediliyor. Bu noktada ben Sayıştaya katılmıyorum çünkü Toprak Mahsulleri Ofisinin en önemli görevi piyasayı regüle etmek. Bu nedenle zaman zaman görev zararları yazıyor ve bu zararı da hazineden tanzim ediyor. Çiftçinin, üreticinin ve piyasanın lehine olacaksa Toprak Mahsulleri Ofisinin maliyetinin altında satış yapması olağandır ancak tam tersi durum oluşursa işte o zaman sıkıntı da var demektir. Bunu bir örnekle açıklayıp bazı sorular soracağım. Geçen ay Çorum'daki Toprak Mahsulleri Ofisi depo ve silolarından 18 bin ila 35 bin ton civarında arpa ihraç amaçlı satıldı mı? Bildiğim kadarıyla ihraçlık arpa satışı ihaleyle satıldı, muhtemelen aynı süreçte başka illerde de arpa satışı olmuştur. Soru şu: Toprak Mahsulleri Ofisi arpa satışı yapmadan önce piyasadaki arpa fiyatları ton başına 8.300-8.400 lira arasındaydı. Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından ihraç amaçlı arpa satışları yapıldıktan sonra arpa fiyatları ton başına 10.600 ila 11.000 lira arasında yükseldi. Piyasadaki arpa fiyatları yükselince yem fiyatları da otomatik olarak yükseldi, çok sayıda çiftçimiz zora düştü. Gözü gibi baktığı damızlık ineklerin kesime gönderilmesine müsaade mi ediyorsunuz? Zaten süt fiyatlarının düşük olmasından dolayı damızlık süt üreticileri gerçekten zorda. Toprak Mahsulleri yaz aylarında arpayı ton başına 7.250 liradan aldı, hayvancılık yapan üreticiye de destek amacıyla tonunu 7.900 liradan satmaya başladı. Bu gelinen noktada Toprak Mahsulleri Ofisi üreticiye arpanın tonunu yüzde 12 artışla 8.925 liradan veriyor. Üstelik her üreticinin Toprak Mahsulleri Ofisinden arpa alma şansı da yok. Bu noktada damızlık ineklerimiz kesime gitmesin, süt üreticimiz, besicimiz zarar etmesin diye Toprak Mahsulleri Ofisi arpayı kâr amacı gütmemeksizin en azından maliyetine vermelidir.

Kurumun iş ve işleyişine yönelik de bazı öneriler olacak. Yine en önemli hususlardan biri de hububat hasadından önce ithalat yapılmamalıdır. Hemen her yıl hasat döneminden önce ithalat yapılıyor ve tüccar deposunu doldurduktan sonra da hasat döneminde çiftçinin ürününün daha ucuza alınmasına neden oluyor. Tarımsal ürün depolarına verilen destekler artırılmalı, modern depolama teşvik edilmeli ve mümkün olduğunca açık yığın saha depolanmasından vazgeçilmelidir. Toprakta depolanan arpa bitleniyor ve özünü kaybediyor. Bu nedenle, açık depolama yapılacaksa dahi depolama alanları önceden planlanmalı ve ürünlerin değer kaybetmemesi, bitlenmemesi için gerekli tedbirler alınmalıdır. Bu noktada açık yığın sahalarında stoklanan ürünlerde noksanlık oranı nedir ve bunun parasal karşılığı ne kadardır?

Yine bize gelen şikâyetlerden biri, Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından satılan ürünlerin birinci, ikinci ve üçüncü sınıf standartlarına tam olarak uymadığıdır. Üretici birinci sınıf diye aldığı malın zaman zaman üçüncü sınıf çıktığını ifade ediyor. Bu konudaki standartlar tutturulmalı. Toprak Mahsulleri Ofisi ekspertizlerinin iyi yetişmiş olması gerekmektedir. Eksperlerin işe alımlarında mülakattan ziyade liyakate önem verilmelidir.

Şimdi bu arpa ve buğday ihracı ile ilgili birkaç sorum olacak. Çorum'da geçen ay ihraç amaçlı satılan arpanın toplam tonajı ve satış fiyatı nedir? Aynı şekilde Türkiye genelinde 2024 hasat döneminden itibaren ihraç amacıyla kaç ton arpa ve kaç ton buğday satışı olmuştur ve satış fiyatları nedir? İhraç amacıyla satılan hububat ürünlerini hangi firmalar almıştır, bu ürünler hangi ülkelere ihraç edilmiştir? Nisan ayı başında 1 milyon ton buğday ihracatı gerçekleştireceğinizi açıkladınız. Son süreçte yaşanan iklimsel olayları hesaba kattığımızda buğdayda ne kadarlık bir rekolte kaybı bekliyorsunuz? Buğdayda rekolte kaybı olursa bu ihracatı yapmak doğru mu? İhraç edilen veya edilecek 1 milyon ton buğdayı hangi fiyattan, hangi ülkelere sattınız? Hububatta hasat dönemine yaklaşıyoruz; önceki yıllarda olduğu gibi buğday ithalatı yapılması söz konusu mudur, yapılacaksa miktarı ne kadar olacaktır?

Yine, 2022 bulgularından bulgu 7.4.2'de işçilerin yıllık izinlerinin düzenli olarak kullandırılmasından bahsediliyor. Bu bağlamda, siz de konuşmanızda 3.225 personelle yürüttüğünüz çalışmalarınızda 2021 yılında 335 bin saat, 2022 yılında ise 557 bin saat fazla mesai yapıldığını aktardınız. Şunu merak ediyorum: 2023 ve 2024 yıllarında ne kadar fazla mesai yapılmıştır? Yıllara göre toplamda, 2021 yılından itibaren ödenen fazla mesai ücreti ne kadardır? Bazı kurumlarda mesai ücretinin izin olarak kullandırıldığını belirtiyoruz. Toprak Mahsulleri Ofisi personelinin yıllık izinlerinin birikmesinin sebebi fazla mesai nedeniyle midir, yoksa yıllık izinlerini kullanmayan personele kullanmadıkları izin parasını ödemek gibi bir durum söz konusu mudur?

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Toparlayalım Sayın Tahtasız.

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - Sayın Genel Müdürüm, seksen yedi yıllık köklü bir tarihi olan, çiftçinin kara gün dostu olmak üzere kurulan Toprak Mahsulleri Ofisinin bilanço ve netice hesaplarını görüşüyoruz. Alt komisyonda birçok konuyu gündeme getirdik, sizin alt komisyondaki yapıcı yaklaşımınız ve bilgilendirici açıklamalarınız için de ayrıca teşekkür ederim.

Yine, alt komisyonda, "web" sitenizde "Ofis çiftçinin dostudur." sloganının yer almadığını dile getirmiştik. Son gün de baktım, bu söylediğimizi dikkate almışsınız ve Ofisin çiftçinin kara gün dostu imajını tekrar yerleştirmişsiniz.

Toprak Mahsulleri Ofisi iki ay sonra yine zorlu bir döneme girecek ve benim temennim, 2023 yılında çiftçimizi mağdur eden sıra alma, ürün satma konusunda yaşanan aksaklıkların bundan sonraki süreçte hiçbir şekilde yaşanmaması. Hepimizin malumu olduğu üzere, geçen hafta seçim bölgem Çorum ve 36 ilde zirai don felaketi yaşandı. Zirai don, meyve ağaçlarını vurduğu gibi buğdaya da önemli ölçüde zarar verdi. Şubat ayının sonunda yaşanan soğuklar ve nisan ayındaki kar ve don buğday tarlalarını da vurdu. Adana'da bazı çiftçilerin tüm masraflarını yapıp artık hasat etmeyi bekledikleri buğdayı sürdüklerini sizler de görmüşsünüzdür.

O nedenle, bu sene, çiftçimiz için oldukça kötü kötü başladı. Binbir emekle ektiği, baktığı ürünler hasat edilmeden yandı, kavruldu. Tarım ve Orman Bakanlığı bu konuda derhâl harekete geçmeli ve zirai don da yaşanan bölgeleri afet bölgesi ilan ederek TARSİM sigortası olsun veya olmasın tüm çiftçimizin zararları karşılanmalı, Tarım Kredi Kooperatifleri, Ziraat Bankası ve özel bankalara olan borçları faizsiz olarak ertelenmelidir. Toprak Mahsulleri Ofisi de bu konuda elini taşın altına koyarak üzerine düşeni yapmalı. Bu yıl açıklanacak fiyatlar da zararları da göz önüne alarak açıklamalıdır. TARSİM sigortası meyve ağaçlardaki don zararını karşılıyor ancak hububat için yaptırılan TARSİM sigortalarında zirai don zararları kapsam dışı. Öncelikle bu konunun da düzenlenmesi gerekiyor. Hububat ürünleri de zirai donu kapsayacak şekilde sigortalanmalıdır. Dolayısıyla buğdayı, arpası veya diğer ürünleri zirai dondan etkilenen çiftçimizin sigortası olsa da olmasa da zararları karşılanmayacak; bu durumda Hükûmetin devreye girmesi mutlak şart. İşte, bu nedenle, buğday ve arpa için yaşanan zirai don felaketini hesaba katan, piyasa şartlarını öngören, girdi maliyetlerindeki artışı dikkate alan bir fiyat açıklanmalı. Geçen yıl enflasyon yüzde 50'nin üzerindeydi ancak arpada yüzde 3, buğdayda ise yüzde 12 artışla fiyat açıklandı. Gerçek enflasyon oranında fiyat belirleyemezseniz de en azından TÜİK'in yıllık enflasyon oranı dikkate alınmalı ve yüzde 40'ın üzerinde bir artışla fiyat açıklanmalıdır. Açıklanan fiyatın da Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'i değil de çiftçiyi mutlu etmesini bekliyoruz. Zira, var olan vergileri katmerli hâle getiren, akla hayale gelmedik vergiler icat eden Mehmet Şimşek'i, buğdaya geçen yılki fiyatı verirseniz bile mutlu edemezsiniz.

Sayın Genel Müdürüm, konuşmanızda Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından açıklanan alım fiyatlarının piyasa fiyatlarının belli bir düzeyinin altına inmemesi için belirlenen referans ve taban fiyatı olduğunu söylediniz. Ancak şöyle bir durum var: Örneğin, 2024 sezonunda ekmeklik buğdayda ton başına 9.250 TL, arpada ton başına 7.250 lira fiyat açıkladınız. Ancak bırakın piyasanın bu fiyatların altına düşmemesini, Toprak Mahsulleri Ofisi olarak siz dahi bu fiyatın altında alım yaptınız. Bu durumda Toprak Mahsulleri Ofisinin açıkladığı fiyatlar taban değil tavan fiyat olarak işlev görmektedir. Toprak Mahsulleri Ofisi alım yaptığı merkezlerde, buğdaya yaptığı analiz doğrultusunda, en iyi değerdeki buğdaya açıklanan fiyatı vermiş, çoğunlukla 9.250 liranın altında fiyattan alım yapmıştır. Bu sene açıklanan referans fiyatın Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından yapılacak alımlarla taban fiyat olmasını, ürünün kalitesi yükseldikçe fiyatın da ona göre yükselmesini bekliyoruz. Aksi takdirde, sizin "Üreticilerin açıkladığımız fiyatın altında ürün satmasını istemiyoruz." söyleminiz havada kalmasın.

Bir diğer konu da geçen yıl hasat döneminde...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Toparlayalım Sayın Tahtasız, lütfen.

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - Çiftçi adına konuşuyorum Sayın Başkan, dinlerseniz sevinirim.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - E, zaten herkes burada onu konuşuyor, başka bir şey konuşmuyor ki!

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - Toprak Mahsulleri Ofisi fiyat açıklamadan önce serbest piyasada buğdayın tonu 11 bin lirayı bulmuştu ancak Toprak Mahsulleri Ofisi buğdayın ton fiyatını 9.250 lira olarak açıklayınca piyasa aniden tersine döndü ve tüccar 8 ile 9 lira arasında alım yapmaya başladı. Toprak Mahsulleri Ofisi hiç fiyat açıklamasa ve piyasayı kendi hâline bıraksaydı çiftçimiz daha yüksek fiyattan buğday satacaktı. Bu yıl da şu an için aynı durum söz konusu. Ticaret borsalarında ekmeklik buğday fiyatı 12,5 ile 16,5 lira arasında değişiyor, kalitesine göre. Geçen yıl buğdayı çiftçinin elinde 8 ile 9 lira arasında alan tüccar, en fazla 9 lira 25 kuruştan alan Toprak Mahsulleri Ofisi yüzde 100 kâr etti, kaybeden yine çiftçi oldu.

Hasat sezonu yaklaşıyor. Siz, enflasyonu baskılamak için mazot, gübre gibi ana girdi maliyetlerindeki artış oranlarını dahi hesaba katmadan fiyat açıklıyorsunuz. Sizin açıkladığınız fiyatla birlikte, piyasada bugün için oluşmuş 15-16 liralık fiyatlar aniden dip yapıyor. Madem serbest piyasa ekonomisi, Toprak Mahsulleri Ofisi olarak bu sene fiyat açıklamaksızın piyasayı kendi hâline bırakmayı düşünüyor musunuz? Çünkü siz fiyat açıkladıktan sonra fiyatlar -eğer gerçek enflasyona göre açıklamazsanız- düşecek.

Toprak Mahsulleri Ofisi olarak çiftçinin maliyet hesabını yaptınız mı? 2024-2025 sezonunda...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Sayın Tahtasız, son bir dakika...

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - ...1 kilo buğdayın üretim maliyeti nedir?

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Son bir dakika, lütfen.

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - Piyasayı regüle ediyorsunuz ancak çiftçiyi de zarar ettiriyorsunuz. Fiyat açıklarken geçen yıl olduğu gibi girdi fiyatlarındaki artışı dikkate almıyorsanız neyi baz alıyorsunuz, merak ediyoruz. Bu sene Toprak Mahsulleri Ofisinin açıkladığı fiyat tahminî olarak belli midir? Toprak Mahsulleri olarak bu yılki rekolte beklentiniz nedir?

Sayın Genel Müdür, konuşmanızda Pakistan, Filistin, Somali, Yemen ve Suriye gibi ülkelere toplam 956 bin ton un, 2 bin ton pirinç ve 5 bin ton nohut yardımı yaptığınızı söylediniz. 6 Şubat 2023 tarihinde 10 ilimizi etkileyen ve on binlerce vatandaşımızın ölümüne sebep olan depremden sonra depremzede illerimize Toprak Mahsulleri Ofisi olarak yardım yaptınız mı? Yaptıysanız bu yardımın miktarı nedir?

Yine, bahse konu ülkelere yaptığınız yardımların piyasal karşılığı nedir? Bu yardımlara devam ediyor musunuz? Toprak Mahsulleri Ofisinin ülkemizdeki yoksul vatandaşlara yönelik de bir yardım projesi var mıdır?

Yine, Toprak Mahsulleri Ofisi son üç yıl içerisinde Afrika ülkelerine ucuz hububat satışı gerçekleştirmiş veya hibe etmiş midir? Yapıldıysa hangi ülkelere, ne kadar satış veya hibe yapılmıştır? Yapılan satış ve hibelerin toplam miktarı nedir? Kısa süre öncesine kadar mali darboğazda olan Toprak Mahsulleri Ofisinin sermaye artırımlarıyla birlikte toparlanma sürecine girdiğini söylediniz, bu toparlanma karşılığında 2023 yılında 230 milyon TL net kâr elde ettiğinizi biliyoruz. Bu anlamda, 2024 yılında Toprak Mahsulleri Ofisi ne kadar kâr veya zarar etmiştir? Size göre Toprak Mahsulleri Ofisi kâr öncelikli bir kurum mudur, yoksa Türk çiftçisinin korunmasını gerçekleştirecek midir?

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Peki, teşekkür ediyoruz Sayın Tahtasız.

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - 2024 yılında...

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Ben kapatıyorum.

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - Az kaldı, bitiyor, bitiyor; iki soru kaldı.

BAŞKAN MUSTAFA SAVAŞ - Ama lütfen ya! Ama bu hoş görümüzü zorlamayın.

(Uğultular)

MEHMET TAHTASIZ (Çorum) - İki soru kaldı.

2024 yılında ton başına 9.250 TL olarak açıklanan buğdaya 1.750 TL, arpaya 750 TL fark ödemesi yapacağı açıklandı. Üretici temmuz, ağustos aylarında mahsulünü sattı. Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından otuz gün içerisinde ödeme yapıldı ancak bahse konu fark ödemeleri daha geçen ay çiftçinin hesabına yatırıldı. Türkiye'deki enflasyon ortamını düşündüğümüzde ağustostan itibaren Türk parası aylık ortalama yüzde 5 değer kaybetti; bu durumda alım gücü açısından bakıldığında, çiftçiye yapılan fark ödemeleri yüzde 25 daha eksik ödenmiş oldu. Fark ödemeleri konusunda Toprak Mahsulleri Ofisinin dahli var mıdır? Bu ödemeler Tarım Bakanlığı tarafından mı Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından mı yapılmaktadır? Fark ödemelerinin altı, yedi ay sonra ödenmesinin gerekçesi nedir? Çiftçimiz mazotunu, gübresini borçla alırken çiftçiye ödenmesi gereken para aylarca faizde mi bekletildi; bunu öğrenmek istiyoruz.

Birkaç soru yine olacak, Ülke genelinde son yirmi yılda ne kadar arazi, depo, lojman, silo satmıştır? Bu satışların karşılığında ne kadar gelir elde edilmiştir? Toprak Mahsulleri Ofisi 2021, 2022 ve 2023 yıllarında ürün depolamak için kiraladığı silo, depo ve arazilere yıl bazında ne kadar kira ödemiştir? Alt komisyonda son beş yıldaki Toprak Mahsulleri Ofisinin fire oranını sormuştum; oransal olarak yanıtlamışsınız ancak bunun rakamsal olarak değerini vermemişsiniz. Toprak Mahsulleri Ofisinin son beş yıldaki ürün noksanlığından maddi kaybı ne kadar olmuştur?

Afyon Alkaloidleri Fabrikası atık su arıtma tesisinin 2025 yılı Şubat ayında kabul işlemini yapacağınızı belirtmiştiniz, son kabul yapılıp fabrika faaliyete geçti mi; geçtiyse fabrikanın yapım sürecinden itibaren kuruma toplam maliyeti ne oldu? Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından 28 Mart 2023 tarihinden itibaren ithalat bağlantısı yapılmadığını belirttiniz. Bu ortamda Tarım Bakanlığı izniyle özel sektör tarafından yapılan ithalat rakamlarına ilişkin bilginiz var mıdır? Toprak Mahsulleri Ofisi 2023-2024 yıllarında ne kadar finansman sağlamıştır? Bu yıllarda oluşan finansman giderleri ne kadar olmuştur?

Dünyaca ünlü Osmancık pirinci, Tosya pirinci gibi kendi pirincimiz dururken geçen yıl Toprak Mahsulleri Ofisi satış mağazalarında Çin'den getirilen pirinçler satılıyordu; bunun sebebini merak ediyorum. Toprak Mahsulleri Ofisinin satış mağazalarında ithal ürün satışı yapılmakta mıdır, yapılıyorsa bu ürünler hangileridir ve hangi ülkelerden ithal edilip Türkiye'de paketlenmiştir? Toprak Mahsulleri Ofisi yaptığı bu ithalatlar için son beş yılda ne kadar ödeme yapmıştır? Çeltikte taban fiyat açıklamasını bekliyor çiftçimiz, bu çeltikte taban fiyat açıklamasını düşünüyor musunuz?

Saygılarla teşekkür ediyorum.