OĞUZ KAAN SALICI (İstanbul) - Zengezur Koridoru neden açılamıyor? İkinci Karabağ Savaşı'ndan sonra o konuda anlaşmalar yapıldı ama siyasi irade henüz oluşmadı anlaşılan. Ama tam olarak neden açılamıyor?

Bir de bu anlaşmanın -tamam, bir çerçeve anlaşma, içinde birçok şeyi ihtiva ediyor- genel gerekçesinde Türkmenistan gazı konusunda mesafe alındığı söyleniyor bu anlaşmayla. Alınan mesafe ne? Türkmen gazının Türkiye'ye gelmesiyle ilgili tam olarak nasıl bir mesafe alındı?

Bir de yanlış bilmiyorsam biz çok az miktarda doğal gaz üretiyoruz ama bir doğal gaz transit koridoru içindeyiz, dolayısıyla Türkiye böyle bir noktada. İktidarın da uzun zamandan beri hab olmakla ilgili, doğal gaz habı olmakla ilgili bir çalışması ya da iddiası var. Farklı birkaç kaynaktan doğal gaz tedarik ettikten sonra o doğal gazı belirli bir yerde, bir depolama tesisinde -işte Tuz Gölü'nün altında olduğu gibi- harmanlayarak onu Türk gazına çevirip ihraç etme ya da yeni bir niteliğe dönüştürüp ihraç etme gibi bir imkân var diye biliyorum. Bir, bu anlaşma var mı? İki, varsa bu anlaşma onun neresinde? Yani burada şu söyleniyor: "Avrupa ülkelerinin enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi."

BAŞKAN FUAT OKTAY - Sayın Ekinci, buyurun.

DIŞİŞLERİ BAKAN YARDIMCISI AYŞE BERRİS EKİNCİ - Öncelikle, malumunuz olduğu üzere Zengezur Koridoru olarak bilinen Azerbaycan ile Nahçıvan arasında Ermenistan üzerinden kurulacak stratejik ulaştırma güzergâhının açılması konusu 2 ülke arasındaki barış anlaşması müzakereleri sürecinden çıkarılmış olup ayrı bir kanalda görüşülmektedir. Bu müzakereler 2 ülke arasında devam etmektedir. Dolayısıyla, diğer taraftan Zengezur hattının Azerbaycan kısmındaki çalışmaları da büyük oranda tamamlanmak üzeredir.

OĞUZ KAAN SALICI (İstanbul) - Ermenistan ile Azerbaycan arasında...

DIŞİŞLERİ BAKAN YARDIMCISI AYŞE BERRİS EKİNCİ - Evet ama görüşmeler 2 ülke arasında devam etmekte ve henüz bir sonuca varılmamıştır?

Diğer taraftan, esasen ülkemiz tarafından da bu koridor güçlü şekilde desteklenmektedir ve Sayın Cumhurbaşkanımızın geçtiğimiz sene, daha doğrusu 2023 yılının Eylül ayında Nahçıvan'a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında Azerbaycan ile ülkemiz arasında Zengezur hattının ülkemizdeki bağlantısına matuf Kars-Nahçıvan Demiryolu Projesi'ne ilişkin bir niyet protokolü de imzalanmıştır.

Diğer taraftan, evet, ülkemiz uzun yıllardır doğal gaz bağlamında bir merkez olma hedefi gütmüştür. Bu bağlamda da hem kaynaklarını çeşitlendirme, değişik ülkelerden kaynak temin etme, depolama kapasitesini artırma, sıvılaştırılmış doğal gazı denklemine dâhil etme gibi birtakım politikalarını da hedeflerini de hayata geçirmiş bulunmaktadır. Bu bağlamda, dönüştürme bağlamında netice itibarıyla bir de ikili anlaşmalarımız, esasen ülkelerle yapılan ve ticari nitelik arz eden bu anlaşmalar da muhatapların tekrar ihraç hakkını verip vermediği de ayrı bir müzakere konusu olabilmektedir. Dolayısıyla, burada, Türkiye'nin hâlen aslında tekrar ihraç etme hakkı veya kapasitesi hâlen sınırlıdır. Dolayısıyla, esas itibarıyla Türkiye üzerinden üçüncü ülkelere giden doğal gazlar daha ziyade ülkelerle, Avrupa'daki ülkelerle Azerbaycan arasında doğrudan yapılmış olan anlaşmalara matuftur.

Teşekkür ederim.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Oğuz Kaan Bey'in bir sorusu olacak.

Buyurun.

OĞUZ KAAN SALICI (İstanbul) - Türkmenistan gazıyla ilgili bir bölüm vardı, muhtemelen ona da bir cevap verilecek.

Bir de benim anlamak istediğim esas konu şu: Biz, diyelim ki 3 farklı kaynaktan doğal gaz alıyoruz, İran, Azerbaycan, Rusya. Bu gazı harmanlayarak fiyatını da bizim belirleyeceğimiz bir şekilde ihraç etme imkânımız olacak mı ya da böyle bir hedef var mı, buna uygun bir çalışma yapılıyor mu? Bu siyaseten dile getiriliyor, teknik olarak durumu nedir?

BAŞKAN FUAT OKTAY - Evet, buyurun.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜR YARDIMCISI ERCAN KILINÇKIRAN - Sayın Başkanım, değerli Komisyon üyeleri; öncelikle doğal gaz hab konusunda ya da doğal gaz ticareti konusunda Bakanlık olarak geçtiğimiz yıllarda temel hedefimiz aslında ülkemizin doğal gaz ihtiyacının karşılanması üzerine kuruluydu. Ancak son birkaç yıldır, özellikle iletim sistemimizde yapmış olduğumuz yatırımlar, LNG ithalat kapasitesini artırmamız neticesinde yavaş yavaş bizde de ihraç edebileceğimiz bir miktar gaz olmaya başladı. BOTAŞ Genel Müdürümüz burada, o daha detaylı teknik bilgileri verecektir. Ancak şunu söyleyebilirim ki: Biz, şu anda, hâlihazırda Türkiye olarak Türk gazını Avrupa'ya ihraç eder konumdayız, şu anda Avrupa'ya doğal gaz ihracatımız var. Biz, bu gibi anlaşmalarla ilave gazları ülkemize getirerek... Ki bu anlaşmayla Türkmen gazı öngörülüyor, ilerleyen yıllarda başka kaynakların da gelmesi için tabii ki çalışıyoruz; Irak gibi, yine ilave Türkmenistan gibi. Bu kaynaklar da ülkemize geldikten sonra daha fazla doğal gazı tüm dünyaya ihraç edebilecek bir konuma inşallah geleceğiz, bu konuda da zaten çalışmalarımız devam ediyor.

Özellikle burada Sakarya Gaz Sahası'na değinmek istiyorum. Sakarya Gaz Sahası'nda ürettiğimiz kendi gazımız aslında ihracat potansiyelimiz açısından bizim elimizi oldukça güçlendiriyor, özellikle doğal gaz ithalat kontratlarının müzakerelerinde elimizi güçlendiriyor.

Türkmen gazıyla ilgili BOTAŞ Genel Müdürümüz dediğim gibi bilgi verecektir. Ama Türkmenistan'la şu anda görüşmelerimiz söz konusu, oradan ülkemize doğal gaz ithalatı olacak. Zaten bu anlaşmanın amacı Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden Türkmen gazının Türkiye'ye getirilmesi, Türkiye'ye arz edilmesi.

Sayın Başkanım, uygun görürseniz BOTAŞ Genel Müdürümüz Abdulvahit Bey ilave bilgileri... BAŞKAN FUAT OKTAY - Ondan öncesinde, bu Sakarya Gaz Sahası'yla ilgili "Elimizi güçlendiriyor ihracat boyutunda." diye bir şey söylediniz. Hangi anlamda güçlendiriyor?

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜR YARDIMCISI ERCAN KILINÇKIRAN - Şöyle Sayın Başkanım, biliyorsunuz Türkiye geçmişte yüzde 99 oranında doğal gazda ithalata bağımlı bir ülkeydi. Tabii ki karşı tarafla, diğer ülkelerle, tedarikçi ülkelerle görüşmeler yaptığınızda elinizde böyle bir kaynak olmadığı için tedarik anlamında o ülkelere bir anlamda muhtaç kalıyordunuz ancak Sakarya Gaz Sahası'nda kendi gazımızı ürettiğimizde -ki inşallah önümüzdeki yıllarda bu daha artarak devam edecek- Türkiye'nin ihtiyacının yüzde 20-25 gibi bir oranını Sakarya Gaz Sahası'ndan karşıladığımızda aynı miktardaki doğal gazı ithal etmemize ihtiyaç kalmayacak ve tedarikçiler arasında daha rahat bir seçim yapabileceğiz.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Buyurun lütfen.

BOTAŞ GENEL MÜDÜRÜ ABDULVAHİT FİDAN - Sayın Başkanım, Türkmen gazı iki yolla Türkiye'ye gelebilir. Biri direkt İran üstünden, diğeri İran'a geçip oradan Azerbaycan üstünden gelmesi. Dolayısıyla, 2 alternatif üstünde de hiçbir risk ortaya çıkarmamak için çalışmamızı yapıyoruz, bu kapsamda sözleşmemizi imzalıyoruz. Dolayısıyla, inşallah, Türkmen gazıyla ilgili de yakın zamanda güzel sonuçlar alacağımızı...

BAŞKAN FUAT OKTAY - Alternatifler üzerinde bir netleşme sağlandı mı tercih konusunda?

BOTAŞ GENEL MÜDÜRÜ ABDULVAHİT FİDAN - Sayın Başkanım, zaten iki tercih var arz ettiğim gibi.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Ben nihai tercihi kastediyorum.

BOTAŞ GENEL MÜDÜRÜ ABDULVAHİT FİDAN - Dolayısıyla her iki hususla ilgili süreci de devam ettiriyoruz.

Bu arada da sayın vekilim, doğrudur, hepsi blend edilir, zaten "Turkısh Blend" vesaire diye söylüyoruz, Türk gazı olarak da...

OĞUZ KAAN SALICI (İstanbul) - Sigarada da oluyor, doğal gazda da oluyor.

BOTAŞ GENEL MÜDÜRÜ ABDULVAHİT FİDAN - Evet, Türk gazı olarak söyleyebiliriz.

Teşekkür ederim, sağ olun.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Biz teşekkür ediyoruz.

OĞUZ KAAN SALICI (İstanbul) - Başkanım, kısa bir sorum daha var.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Buyurun.

OĞUZ KAAN SALICI (İstanbul) - Şimdi, bu Türkmen gazı önemli yani şöyle önemli, kim getirirse getirsin Türkmen gazını Türkiye'ye bağlama meselesini, Türkmen gazı kıymetli; bizim enerji açısından da önemli, dış politika önceliklerimiz açısından önemli. Onun için Türkmen gazıyla ilgili ne zaman sonuçlanacak, ne kadar zaman alacak, bununla ilgili bir siyasi irade oluştu mu? Bizim taraf için sormuyorum, Türkmenistan tarafı için soruyorum. Ona daha detaylı bir şey söyleme imkânı varsa memnun olurum.

Bir de anlaşmanın başında "Bu anlaşma 3 dilde yapılmıştır." deniliyor; biri doğal olarak Türkçe, biri İngilizce, bir de "Azerbaycan dili" diyor. Şimdi, bizim literatürümüzde "Azerbaycan dili" yok -yanlış bilmiyorsam- ya Azerice var ya da Azerbaycan Türkçesi var. Acaba "Azerbaycan dili" ibaresi, tanımı Azerbaycan tarafı kaynaklı mı?

DIŞİŞLERİ BAKAN YARDIMCISI AYŞE BERRİS EKİNCİ - Doğrudur efendim.

BAŞKAN FUAT OKTAY - Evet, Sayın Ekinci...

DIŞİŞLERİ BAKAN YARDIMCISI AYŞE BERRİS EKİNCİ - Teşekkür ediyorum.

Malumunuz olduğu üzere, esasen dediğiniz gibi, Türkmen gazı ve Türkmen gazının Türkiye'ye erişimi ve doğrudan Türkiye ile Türkmenistan arasında yapılacak müzakereler neticesinde Türkiye'ye erişimi son derece önemli ve bu husus aslında Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana da müzakere edilen, görüşmeleri devam eden bir proje. Burada geçtiğimiz yıllarda da -yaklaşık on yıl önce- yinelenen üçlü cumhurbaşkanları düzeyinde de bir süreç var bu projenin ele alındığı. Dolayısıyla burada bir siyasi irade tabiatıyla var, Türkiye tarafından çok kuvvetli bir irade var ama burada hakikaten bir diplomasi de yürütmek gerekiyor, özellikle de Türkiye-Türkmenistan, Türkiye-Azerbaycan ve Azerbaycan-Türkmenistan arasındaki bu ilişkiyi, iş birliğini teşvik etmek üzere de burada çalışmalarımız devam ediyor; yıllar itibarıyla biz de bu konudan hiç yılmadık ve bu çalışmayı sürdürüyoruz. Burada önemli olan, Türkmen kardeşlerimize ve Azeri kardeşlerimize de her zaman söylediğimiz, özellikle iklim değişikliğiyle mücadele bağlamında da bu fırsat penceresinin her daim önümüzde olmayacağı, dolayısıyla bu görüşmelere hız verilmesi gerektiği ve özellikle de Hazar üzerinden bu gazın Türkiye'ye getirilmesi... Ama ilk aşamada esasen İran üzerinden de çalışılıyor, her iki opsiyon da gündemimizde.

Teşekkür ediyorum.