MURAT ALPARSLAN (Ankara) - Sayın Başkanım, kıymetli Komisyon üyeleri; bugün Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekilleri olarak verdiğimiz Türkiye Adalet Akademisi Kanun Teklifi'nin görüşmeleri için bir araya gelmiş bulunuyoruz. Hepinizi saygıyla selamlıyorum.

Değerli milletvekilleri, görüşmelerine başladığımız teklif, hukuk devleti olmanın temel ilkelerinden biri olan bağımsız ve tarafsız yargı sisteminin güçlendirilmesi açısından önemli bir adım niteliğindedir. Bu teklifin amacı, Türkiye Adalet Akademisinin kurumsal yapısının güçlendirilmesi ve Akademiye yargının etkinliği ve güvenilirliğini artırmaya yönelik ilave görevler verilmesidir. Hükûmetimiz göreve geldiği günden bu yana hukuk devleti ilkesini güçlendirmeyi ve vatandaşlarımızın adalet hizmetlerine hızlı ve etkin bir şekilde erişimini sağlamayı temel bir öncelik olarak belirlemiştir. Günümüzde adalete erişimin kolaylaştırılması, yargıya güvenin artırılması ve insan odaklı hizmet anlayışın geliştirilmesi ana ilke ve değerler olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde Hükûmetimiz iktidara geldiği günden bugüne kadar aralıksız bir şekilde süregelen reform iradesi de bu ilke ve değerlerin geliştirilmesinin somut bir tezahürüdür. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından kamuoyuna açıklanan Yargı Reformu Strateji Belgesi'nde vizyon olarak güven veren ve erişilebilir bir yargı ve adalet sistemi vurgulanırken İnsan Hakları Eylem Planı'nda özgür birey, güçlü toplum ve daha demokratik bir Türkiye vizyonu ön plana çıkarılmıştır. Bu belgeler doğrultusunda hayata geçirilen yargı reformları vatandaşlarımızın adalet sistemine olan güveni artırmayı, yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını güçlendirmeyi, yargılama süreçlerinin her yönüyle adil yargılama hakkını tesis edecek şekilde düzenlenmeyi ve insan hakları standartlarını en üst düzeye çıkarmayı hedeflemektedir. Yargı Reformu Strateji Belgesi ve İnsan Hakları Eylem Planı kapsamında yapılması hedeflenen faaliyetlerin çoğu gerçekleştirilmiştir.

Sayın Başkanım, kıymetli Komisyon üyeleri; hâkim ve savcıların yetiştirilmesiyle ilgili olarak 2022 yılında önemli bir adım atılmış ve 7413 sayılı Kanun'la hâkim adaylığı kurumu kaldırılarak hâkim ve savcı yardımcılığı müessesi getirilmiştir, hâkim ve savcıların daha iyi yetişmelerini sağlamak amacıyla meslek öncesi eğitim süreçleri yeniden kurgulanmıştır. Bu kapsamda, meslek öncesi eğitimin süresi iki yıldan üç yıla çıkarılmış, hâkim ve savcı yardımcılarının adliyelerde görev yapan tüm hâkim, savcıların değil, tercihen istekli ve eğitim almış hâkim savcıların yanında görev yaparak uygulama içinde daha iyi yetişmeleri, eğitici hâkimlerin yardımcılar hakkında verdikleri notların genel başarıya etki etmesi, yardımcıların Akademide 4 kez yüz yüze eğitime alınmaları ve her eğitimin sonunda genel başarıya belli oranda etki edecek sınavlara tabi tutulmaları sağlanmıştır. Huzurunuza getirdiğimiz bu teklifimizde ise, Türkiye Adalet Akademisinin kapasitesinin artırılmasına yönelik düzenlemeler yer almaktadır. Teklif, hâkim ve savcı yardımcılarının meslek öncesi eğitimleri ile hâkim ve savcıların meslek içi eğitimlerinin en iyi şekilde yapılmasına katkı sunacak önemli

(2/2793) esas numaralı Kanun Teklifi tutanağa eklidir. (2/2793) esas numaralı Kanun Teklifi tutanağa eklidir. düzenlemeler içermektedir.

Değerli milletvekilleri, adil, bağımsız, tarafsız ve etkin bir yargı sisteminin varlığı hukuk devletinin vazgeçilmez bir unsurudur. Böyle bir yargı sisteminin olmazsa olmazı ise hukuka ve insan haklarına bağlı, tarafsız, bağımsız ve adil kararlar veren, etik kurallara riayet eden vasıflı hâkim ve savcıların yetiştirilmesidir. Hukuk devleti, yalnızca yasaların varlığıyla değil o yasaları adil, tarafsız ve insan haklarına uygun şekilde uygulayan yargı mensuplarıyla mümkün olabilecektir. Adaletin doğrudan temsilcileri olan hâkim ve savcılarımız, verdikleri kararlarla bireylerin temel hak ve özgürlüklerini koruyarak toplumda huzur ve güvenin sağlanmasına önemli katkı verir. Bu noktada hâkim ve savcıların eğitim süreçleri ve mesleki gelişimleri sadece mesleklerini değil, toplumun yargıya olan güvenini de şekillendirir. Bu bakımdan, hâkim ve savcıların gerek meslek öncesi eğitimleri gerekse meslek içi eğitimlerini verecek, çağın ihtiyaçlarına uygun nitelikte kurumsal bir yapıya ihtiyaç bulunduğu aşikârdır.

Türkiye Adalet Akademisi, ilk olarak AK PARTİ Hükûmeti döneminde, 2003 yılında 4954 sayılı Kanun'la kurulmuştur. 2017 yılında yapılan ve hükûmet sistemini değiştiren Anayasa değişikliğine uyum amacıyla çıkarılan 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'yle 4954 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. Hâkim ve savcıların meslek öncesi ve meslek içi eğitimleri kısa bir süre Hâkim Savcı Eğitim Merkezi tarafından yerine getirildikten sonra 34 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'yle Türkiye Adalet Akademisi yeniden kurulmuştur. Hepimizin bildiği üzere, hâkim ve savcılarımızın yetiştirilmesinde ve eğitimlerinde temel görev Türkiye Adalet Akademisi tarafından yerine getirilmektedir. Türkiye Adalet Akademisince hukuk ve adalet alanında görev yapan kişilere yönelik 2019 yılından bu yana toplam 712 konuda 71.195, 2024 yılında ise 124 konu başlığında 15.640 kişiye eğitim verilmiştir.

Türkiye Adalet Akademisinin teşkilat ve görevlerini düzenleyen 34 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, hâkimlik ve savcılık mesleğine gireceklerin adaylığa alınış ve adaylık döneminde başlayan tüm süreçlerin ve hâkim savcıların meslek içi eğitimlerinin, ayrıca akademide görev yapan adli ve idari yargı mensuplarının akademiye atanması ve görevlendirilmesi ile diğer özlük işlerinin kanunla düzenlenmesi gerektiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Nitelikli hâkim ve savcıların yetiştirilmesi için Akademiye olan ihtiyaç, uluslararası belgeler ve raporlar ile mukayeseli hukuktaki iyi örnekler ve Anayasa Mahkemesi iptal gerekçesi dikkate alınarak Türkiye Adalet Akademisinin teşkilatını, görevlerini, personeli ile eğitim ve öğretim faaliyetlerini düzenleyen bu kanun teklifi hazırlanmış ve huzurunuza getirilmiştir. Teklif, hâkim ve savcı yardımcılarının meslek öncesi eğitimleri ile hâkim ve savcıların meslek içi eğitimlerinin en iyi şekilde yapılmasına katkı sunacak önemli düzenlemeler içermektedir.

Sayın Başkanım, çok değerli milletvekilleri; teklif, geçici maddesi dâhil 21 maddeden oluşmaktadır. Teklifin hazırlık sürecindeki katkıları sebebiyle başta Adalet Bakanlığımızın değerli bürokratları olmak üzere yargı mensuplarına, görüş alışverişinde bulunduğumuz ve katkılarını esirgemeyen akademisyenlere ve sivil toplum kuruluşlarının değerli temsilcilerine teşekkür ediyorum.

Şimdi size teklifte yer alan düzenlemelerle ilgili olarak bazı bilgileri vermek istiyorum: Teklifle, Türkiye Adalet Akademisi mevcut teşkilat yapısı gözetilerek Adalet Akademisinin idari kapasitenin güçlendirilmesine yönelik önemli düzenlemelere yer verilmiştir. Bu kapsamda, Türkiye Adalet Akademisinin, kamu tüzel kişiliğini haiz, bilimsel, idari ve mali özerkliği olan, özel bütçeli ve Adalet Bakanlığıyla ilgili olması öngörülmektedir. Akademi, Başkanlık ve Eğitim Kurulu olmak üzere iki organdan teşekkül edecektir. Başkanlık, Başkan ve daire başkanlığı şeklinde teşkilatlanan hizmet birimleri ile Hukuk Araştırmaları Merkezinden oluşacaktır. Eğitim ve öğretim faaliyetleriyle ilgili kararlar almak üzere 18 üyeli Eğitim Kurulu oluşturulmaktadır. Eğitim Kurulunun katılımcı ve çoğulcu bir yapıya sahip olması amacıyla, üyelerinin hukuk ve adalet alanında hizmet veren farklı birimlerin temsilcilerinden seçilmesi öngörülmektedir. Eğitim Kurulunda; Akademi Başkanı, Adalet Bakanlığı Ceza İşleri, Hukuk İşleri ve Personel Genel Müdürleri ile Hâkimler ve Savcılar Kurulu, Yargıtay, Danıştay, istinaf ve ilk derece mahkemeleri ile üniversiteler gibi çeşitli kurum ve kuruluşların yetkili organlarının dört yıl için seçeceği temsilcileri bulunacaktır. Eğitim Kuruluna; Başkanlık tarafından hazırlanacak olan eğitim müfredatı ve yıllık eğitim plan taslaklarını onaylama, eğitim ve öğretim faaliyetlerinin etkin, verimli, yeknesak şekilde yürütülmesi için standartların belirlenmesi ile Akademinin stratejik planının kabul edilmesi ve takibinin yapılması gibi icrai ve etkin görevler verilmektedir. Eğitim Kurulu, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanacak ve üye tam sayısının salt çoğunluğuyla karar alacaktır. Böylece, iptal edilen Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde Akademinin görev alanına giren konularda Akademiye de öneride bulunmakla görevlendirilen Danışma Kurulu "Eğitim Kurulu" şeklinde yapılandırılarak eğitim ve öğretim konularında karar alan icrai bir organ hâline getirilmektedir.

Yargı Reformu Stratejisi Belgesi ve İnsan Hakları Eylem Planı'nda belirtilen amaç ve hedefler doğrultusunda Akademi bünyesinde Hukuk Araştırmaları Merkezi kurulmaktadır. Hukuk Araştırmaları Merkezine; hukuk ve adalet alanındaki gelişmeleri takip etme, ihtiyaçları tespit etme, araştırma, bilimsel çalışma ve akademik yayımlar yapma görevi verilmektedir. Bu Merkez, ayrıca yargı mensuplarının uzmanlaşmasına katkı sağlanması amacıyla lisansüstü eğitimler düzenlemeleri için yükseköğretim kurumlarıyla iş birliği yapacaktır. Eğitimlerin tek merkezde yapılması zorluğu ve maliyeti gözetilerek Akademi merkezi dışında da eğitim merkezleri kurulmasına imkân sağlanmaktadır.

Hâkim ve savcı yardımcılarına verilecek eğitimin daha nitelikli sunulması açısından Akademide ders vermek üzere görevlendirilecek meslek kıdemi şartı beş yıldan sekiz yıla çıkarılmaktadır. Meslek kıdem ve liyakatin önemi dikkate alınarak Akademide görev yapacak daire başkanı, Hukuk Araştırmaları Merkezi müdürü ve eğitim merkezi müdürü kadrolarına birinci sınıf hâkim ve savcılar arasından atama yapılması benimsenmektedir.

Akademinin, hâkim ve savcıların meslek öncesi ve meslek içi eğitimlerinin yanında, talepleri hâlinde avukatlar ve noterler ile hukuk ve adalet alanında görev yapan diğer kişilere yönelik eğitim programları düzenleyebileceği hüküm altına alınmaktadır. Akademinin denetimi adalet müfettişlerince yapılacaktır. Bilgi ve deneyimlerin karşılıklı olarak paylaşılması amacıyla yabancı yargı mensuplarına yönelik yurt içinde ve yurt dışında eğitim ve öğretim programları düzenlenebilecektir. Hâkim ve savcılar, avukatlar ve noterler ile diğer kişilerin belli alanlarda uzmanlık kazanmaları için uzmanlık ve sertifika programları düzenlenebilecektir.

Anayasa Mahkemesinin, yargı mensuplarının kadrolarının kanunla alınması gerektiği yönündeki kararları dikkate alınarak Akademide görev yapacak yargı mensuplarının kadroları teklifin ekindeki kadro cetvelinde düzenlenmektedir. Akademinin diğer personelinin kadrolarının Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenmesi öngörülmektedir.

Değerli Başkanım, kıymetli milletvekilleri; ülkemizde Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün Anayasa'ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetlemektedir. Bu denetim sonucunda iptal kararları verilebilmekte ve iptal kararları bakımından belirli süreler öngörülmektedir. Bu bağlamda, Anayasa Mahkemesinin iptal kararı, Akademinin güncel ihtiyaçları, ulusal ve uluslararası belgelerle iyi örnekler dikkate alınarak hazırladığımız kanun teklifini Meclisimizin takdirine arz ediyoruz. Bundan sonraki süreçte de yasama Meclisi olarak çalışmalarımızı kararlılıkla yürüteceğiz. Ülkemizi hukuk alanında daha iyiye ulaştırmak için Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından önümüzdeki günlerde yeni bir yargı reformu strateji belgesi açıklanacağını da burada ifade etmek isterim.

Sonuç olarak, Hükûmetimizin güven veren bir yargı sistemini oluşturma iradesinin somut bir göstergesi olan bu teklif, adalet sistemimizi çağın gereklerine uygun hâle getirme, toplumsal güveni artırma ve bireylerin haklarını koruma hedefimiz doğrultusunda önemli bir adım teşkil etmektedir. Türkiye Adalet Akademisinin, yeni yapısıyla yargı sistemimizi daha güçlü, daha etkin ve daha güvenilir bir hâle getireceğine olan inancımı bir kez daha ifade etmek istiyorum.

Sayın Başkanım, çok değerli milletvekilleri; teklifimizin ülkemiz ve milletimiz için hayırlı olmasını diliyor, müzakerelere vereceğiniz katkılar nedeniyle şimdiden hepinize teşekkür ediyor ve hepinizi saygıyla selamlıyorum.