ADALET KAYA (Diyarbakır) - Teşekkürler Sayın Başkan.

Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcım, değerli bürokratlar henüz gelmemiş ama ben başlayayım.

Sayın milletvekilleri, hepinizi selamlıyorum.

Bütçeleme süreçleri ülkelerin politikalarını yansıtıyor. Hangi hedefler, hangi hizmetler ve hangi yatırımlara kaynak aktarılacağı ve yurttaşların da buna dair ne kadar söz kurduğu yani söz hakkının olduğu, aslında iktidar iradesini de eğilimini de yansıtan bir süreç yani çok bütünlüklü bir süreç. Siz de bu Komisyonun Başkanlığını yürütmüş birisiniz dolayısıyla bilirsiniz yani iktidarınız boyunca yapılan her bütçe döneminde toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bütçeleme konusunda hep eleştirildiniz. Bu sene de toplumsal cinsiyet eşitliği gözlüğüyle baktığımız zaman bu bütçenin katılımcılıktan ve çoğulculuktan uzak olduğunu görüyoruz. Yani bu bütçe yine kadın yoksulluğunu görmemiş, çocukları görmemiş, eğitimi, sağlık sorunlarını, bu tür hizmetleri tam anlamıyla görmemiş.

KEFEK üyesiyim ben, iki hafta önce Sapanca'da bir toplantıdaydık, UN Women koordinatörlüğünde yapılan bir toplantı ve orada Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı da vardı, o da ana partnerlerden biri. Orada biz dünya örneklerine dair... Yani kadının siyasete katılımının artırılmasıyla ilgili bir toplantıydı ama temel başlık da toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin ne kadar gerekli olduğuydu. Bununla ilgili olarak Başkanlığınız birimlerinin de içinde olduğu bir sunum izledik, 2 ülke örneği gösterildi bize. Orada ortaklaştığımız ve alınması gereken tedbirler konusunda hemfikirdik ama bunun bütçeye yansımamış olması... Yani bütün bakanlıkları izliyoruz günlerdir. En başta, biz zaten buradaki her bakanlığın bürokratlarının -Aile Bakanlığı dışında- neredeyse tamamının erkeklerden oluşmuş olduğunu gördük; bu bile zaten bir eşitsizliğin olduğunu gösteriyor bize. Avusturya örneği anlatıldı bize yine oradaki akademisyenler tarafından. Mesela, bu konuyla ilgili yapılmış çalışmaları var ve toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme meselesini anayasal güvenceye kavuşturmuşlar ve bununla ilgili olarak da önce bir araştırma kurumu kurarak yapılacakları tespit ediyorlar; daha sonra etki analizi, hesap verebilirlik ve şeffaflık meselesiyle ilgili çalışmayı sürdürüyorlar. Orada parlamentonun çok daha büyük, etkin bir rolü var ve kendi bütçesini önce buna uygun olarak düzenliyor parlamento. Böyle bir örnek de gördük yani sizin de bildiğiniz bir husus ayrıca. Ama ben bugün partimizin bu konuyla ilgili önerilerini paylaşmak istiyorum sizinle.

Bütçe tekliflerinde bakanlıkların ve bağlı teşkilatların bütçelerinde cari transfere ayrılan giderlerin nerelere ve hangi saiklerle harcandığı mesela görülemiyor yani bu tam açık değil. Toplumsal cinsiyeti gözeten bütçelemede tüm bu harcama kalemlerinin gerekçelerinin, bu desteklerden hangi kesimlerin ne ölçüde yararlandığının açıkça paylaşılması ve şeffaf olması gerekiyor. Sonra, özelleştirme politikaları ve güvencesiz çalışma koşullarından kadınlar çok etkileniyorlar. Bu konuyla ilgili de ayrı bir bütçe kaleminin oluşturulması gerektiğini öneriyoruz, güvenceli kadın istihdamının artırılmasına dönük teşvik politikalarının uygulanmasını sağlayacak bir bütçe kalemi.

Yine, kadınların bütçesi vergilerden de doğrudan etkileniyor, kadınlar için özgün ve daha adil bir vergileme mümkün olmalı. Tüketim kalemlerinden alınacak vergiler belirlenirken kadın yoksulluğu göz önünde bulundurulmalı ve buna göre bir düzenleme yapılmalı. Özellikle kadın hijyen ürünleri ve temizlik ürünlerinden lüks tüketim vergisi alınmamalı.

"Sosyal yardım" değil "sosyal hak" temelinde bir bütçeleme yapılmalı; "sosyal güvence" "sosyal haklar" temelinde kurulmalı ve sosyal yardımlar destekleyici bir mekanizma olarak görülmelidir, ne yazık ki Aile Bakanlığının bütçesi ve sunumu böyle değildi. Kadınlar için ya da belli kadın grupları için elbette transferler, gelir transferleri yapılması gerekli ancak sosyal güvence; kadınların emeklilik hakkını, eşit işe eş değer ücret hakkını ve güvenceli istihdam dâhil pek çok hakkı içermeli. Yani bununla ilgili bir düzenleme yapmaya hazırlandığını biliyoruz iktidarın ve bu konuda sosyal güvenlik reformu yapılmalı kadınlar lehine. Ancak bununla ilgili düzenleme yapılırken ilgili kurumlardan ve muhalefetten de öneri alınmalı; bunu da öneriyoruz.

Yine, kadın istihdamında evden çalışma, esnek çalışma gibi bir model üretilmekte; bunu biz "makbul kadın yaratma" modeli olarak buluyoruz.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN MEHMET MUŞ - Sayın Kaya, toparlayın lütfen.

ADALET KAYA (Diyarbakır) - Bu, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini arttıran bir şey ve çözüm değil. Bununla ilgili işveren teşvikleri üzerinde, erkek ağırlıklı sektörlerde, toplumsal cinsiyet eşitliği üzerinden kadın istihdamını arttırmaya yönelik girişimler yapılmalı; kız çocuklarının eğitimine ayrı bir bütçe ayrılmalı. Bu, hem erken yaşta zorla evlendirmenin önüne geçer hem çocuk işçiliğinin önüne geçer.

Cezaevlerinde kalan kadınların ihtiyaçlarını karşılayacak bütçeleri yok ve cezaevleri de bu konuda kendilerine bütçe ayrılmadığını söylüyorlar. Bununla ilgili olarak da bir çalışma yapılmalı. İnsan hakları ve toplumsal cinsiyet eğitimleri verilmeli yine cezaevlerinde.

Son olarak, Diyanete aileyi güçlendirmek adına Diyanete verilen kaynaklar, lütfen, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadının vatandaşlık haklarını gözetmek için kullanılsın. Çünkü bugün Diyanette, özellikle müftülüklerinde "aile ve dinî rehberlik bürosu" açılmış ve bunların sayısının ŞÖNİM'lerden, sığınaklardan, kadın merkezlerinden daha fazla olduğunu biz biliyoruz.

Çok teşekkür ediyorum.