HASAN KALYONCU (İzmir) - Sayın Bakanım, teşekkür ediyorum.

Şimdi, sunumunuz güzel hatta bu sorularımdan biri de -siz sonuna doğru değindiniz- iyi tarım uygulamaları ve bölgedeki yapılan çalışmaları soracaktım, bunları net olarak anlattınız. Yayılı kaynaklardan gelen kirlilik yükünün Marmara'yı etkilediğini söylediniz fakat benim size sormam gereken bir soru var. Bu müsilajın sebebi ne? Dün de öğrenemedik bunu bugün de inatla söylemiyorsunuz.

İLYAS ŞEKER (Kocaeli) - Bu gidişle de öğrenemeyeceğiz.

HASAN KALYONCU (İzmir) - Bu gidişle de öğrenemeyeceğiz de bizim Komisyonun da kuruluş amacı, sebeplerini öğrenmek ve önlem almak.

Şimdi, ilk başta verdiğiniz şeyler önemli. Bu, 507 bitki türü; 36 deniz kuşu; 246 balık, sürüngen vesair ve burada yüzde 24 de istilacı tür var verdiğiniz tabloda. Şimdi, burada, müsilajın nedenleri arasında verdiğiniz "3 tane fitoplankton, işte, su sıcaklığının yükselmesi, deniz hareketliliğinin azalması, azot-fosfor." diyorsunuz. Ben şunu biliyorum: Aslında, sizin elinizde bilgiler var, bilgiler var da bizle de paylaşın.

Şimdi, Marmara Denizi'nde Su Yönetimi Genel Müdürlüğünün yapmış olduğu çalışmalar var. Ne zamandan beri yapılıyor? 2013'te mi, 2014'te mi başladı, özellikle Su Yönetimi Genel Müdürlüğünün denizdeki çalışmaları? Bu çalışmalar var, sizin elinizde fizikokimyasal değerler de var Marmara'yla ilgili. Yani, bu, müsilaj oluşmadan önce Marmara Denizi'nin fizikokimyasal değerleri elimizde var. Müsilaj oluştuğu dönemde bu çalışmayı yaptınız mı? Yani orada gene fizikokimyasal ölçümler yapıldı mı ve müsilajdan sonra fizikokimyasal ölçümler gene yapıldı mı? Eğer bunlar elinizde varsa burada hangi değerin arttığını ve nasıl sebebiyet verdiğini, nelere sebebiyet verdiğini biliyor olmamız gerekiyor. Yani, öncesi, oluşum sırası ve sonrasındaki fizikokimyasal sonuçlar birbirleriyle karşılaştığı zaman orada pik yapan, çıkış yapan maddeyi görmek çok basit bir şey.

Bir de burada verdiğiniz organizmalar. Bunlar arasında istilacı tür var mı? Yoksa Marmara'nın yerel türleri mi bunlar? Bunların artışı müsilaja sebebiyet verdi, onu söylediniz, evet, burada da olabilir fakat işte, bu müsilaja neyin artışı... Sebep? Bu organizmaların çoğalmasını ne tetikledi, ne etkiledi? Ben bunu Komisyon kurulurken de söyledim. Ben araştırma yapmadan bölgede tahminin azot değerlerinde bir değişim olduğuna yönelik fakat dün ODTÜ'nün verilerini burada, sunumda gösterdiler. Nitrat ve nitriti gösterdiler. Toplam azot ve toplam fosfor değerlerini vermediler. Nitrit ve nitrat değerleri ortalama değerlerde son otuz yılda hiçbir şey değişmedi." diyor. Eğer öyleyse o zaman bu müsilaja başka bir şey etki etti. Şimdi, bütün açıklamalarda "Azot ve fosforun artışı sebep oldu." diye söyleniyor ama verilen değerlere baktığınız zaman "Nitrit ve nitratın otuz yıldaki ortalama değerleri hiç değişmedi." diyor; bu da olabilir, aslında bunun olabilme ihtimali var. O dönemde azot ve fosfor miktarı bir anda yükselmiştir, ortalamaya girdiğinde ortalama değerler aynı da çıkabilir, birbirine yakın da çıkabilir ama bu organizmaların bu kadar aşırı çoğalmasının bir sebebi olması lazım. Ya bunları baskılayıcı türler ortamdan yok oldu, rekabet azalınca bunlar bulduğu ortamda azot ve fosforda hiçbir değişim olmadan geliştiler veya azot, fosfor bunların artışını sağladı ya da başka bir etken var. Yani sadece suyun hareketsizliği de bunu sıcaklığın etkisiyle yapabilir ama bunu ortaya koymamız lazım yani ne olduğunu, bunu neyin tetiklediğini bizim ortaya koymamız lazım ki üzerinde önlem alabilelim.

Şimdi, sizin çalışmalarınızda, özellikle Su Yönetimi Genel Müdürlüğünün çalışmalarında var, biliyorum. Karadeniz'e dökülen sularımızın kirlilik durumları belli, biliyoruz yani şu anda veri olarak var, Marmara'ya dökülen suların da kirlilik durumları var -doğal sulardan bahsediyorum- bunun haricinde, zaten oradaki arıtma tesislerinden çıkan suların arıtılıp arıtılmadığı, ne kadar arıtıldığı vesaire var elimizde. Bir de yine, çalışmalarınızda bu derin deniz deşarjının nasıl etkilediğine dair bir veri var mı Bakanlıkta, onu tam bilmiyorum.

Şimdi, kimyasal analizler önemli, bunu ben -demin de söylediğim gibi- Komisyon kurulurken konuşmamda söyledim. Kimyasal analizlerde öncesi, oluşum esnası ve sonrası değerlerimiz varsa onun haricinde, oradaki fitoplanktonik organizmaların değişimlerine dair... Mesela, müsilaj oluşumundan önceki fitoplankton çeşitliliği ne, sonrasındaki çeşitlilik ne? Bir de bu müsilajın su kimyası üzerinde etkisi var mı, yok mu, neyi değiştirdi yani müsilaj oluştuktan sonra Marmara'daki su kimyasında nasıl değişimler oldu, nelere etki etti? Bunların araştırılması lazım, bunlar da analiz sonuçlarıyla ortaya çıkacak şeyler.

Şimdi, iyi tarım uygulamalarında bölgede kullanılan ilaç ve gübrenin de denetlenmesi gerekiyor. Yani alanlarda kullanılacak gübreleme ve ilaçlama miktarı belli, bu sulama sistemlerini -damla sulama vesaire- kontrol altına aldığınız zaman zaten kullanılacak ilaç ve gübrenin de sınırlandırılması ve tespiti çok kolay; kayıt altına alabilirsiniz, bölgedeki bütün hepsini kayıt altına alabilirsiniz. Zaten bu konudaki çalışmalarınızı da anlattınız.

Bir soru da: İstilacı türlerin Marmara'daki durumu ne? Yani bugün müsilaja sebebiyet veren organizmalar var da bu istilacı mikroorganizmalar özellikle, var mı, bunlar tespit edildi mi ve bunların bu bölgede nasıl etki edeceği üzerine bilimsel çalışmalar var mı?

Bir de mercan resiflerinde su sıcaklığının artışı Marmara'ya nasıl etki edecek? Çünkü mercanlar hassas, özellikle sıcaklık değişimlerine hassas. Bölgedeki mercan resiflerinin, mercanların sıcaklıktan nasıl etkileneceği konusunda da bir çalışmanız varsa bizimle paylaşırsanız teşekkür ediyorum.

Şimdilik sorularım bu kadar.

Çok teşekkürler.