ERKAN HABERAL (Ankara) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum.

Tasarıyla ilgili en çok tartışılan husus, zorunlu ara buluculuk uygulamasının getirilmesidir. Ara buluculuk yönteminin uyuşmazlıkları mahkeme önüne taşımadan, kısa sürede ve gizlilik içerisinde çözebilmesi, ayrıca çatışmacı değil uzlaşmacı bir karakterinin olması müessesenin olumlu yönüdür.

Düzenlemeyle, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi alacağı ile işe iade talebiyle açılacak davalarda dava açılmadan önce ara bulucuya başvurmak zorunlu hâle getirilmektedir. Gerekçe olarak ise yargılamanın kısa sürede ve daha az masrafla bitirilebileceği, sosyal barışa katkı sağlanacağı, gizlilik ilkesi nedeniyle sınırların korunacağı ve benzeri şeyler gösterilmektedir. Ne var ki ara buluculuk müessesesi gönüllülük ve isteğe bağlılık esasına dayalı, tarafların süreçte eşit haklara ve imkânlara sahip olduğu, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biri olduğu için ara buluculuk müessesesinin dava şartı olarak düzenlenmemesi yerinde olacaktır.

Tasarının geneli üzerinde yaptığımız değerlendirmede belirtildiği üzere, ara buluculuk müessesine karşı değiliz. Hatta seçim beyannamemizde, yargıya gidilmeden uyuşmazlıkların çözümünü sağlayacak mekanizmaların hayata geçirilmesi gerektiği ifade edilmiş, bu ve benzeri müesseselerin, adaletin hızlı ve adil tesisine katkı sağlayabileceği öngörülmüştür. Bununla birlikte, asıl önemli olan husus, tarafların hak ve hukukunu haleldar etmeyen ve adaletin tesisi adına sağlıklı işleyen bir ara buluculuk mekanizmasının inşa edilmesidir. Şayet işçi-işveren arasındaki dava ve uyuşmazlıkların yargıyı bu derece meşgul etmesi istenmiyorsa öncelikle çalışma hayatının etkin bir şekilde ve yeterince denetlenmesi, taşeron uygulamasının istisnai hâle getirilmesi, etkin bir sendika ve toplu sözleşme düzeninin kurulması, işçinin iş yeri yönetimine katılması anlayışının güçlendirilmesi gerekmektedir.

Genel olarak ifade etmek gerekirse ara buluculuk gibi alternatif uyuşmazlık yöntemleri, tarafların eşit olduğu ve sözleşme serbestisinin geçerli olduğu hâllerde kendisinden beklenen faydaları gösterecektir. Bununla birlikte, iş hukukunda taraflar arasında bir denge veya eşitlik olup olmadığının en çok tartışılan husus olduğu kanaatindeyiz.

Tasarıya göre, yetki itirazını ara bulucu veya kurulacak büro değil, sulh hukuk mahkemeleri değerlendirecektir. Yetki itirazının yapılacağı sulh hukuk mahkemeleri sayısı azaltılmış ve kendi ellerindeki işleri bile yetiştiremez hâle gelmiştir. Bu iş yüküne bir de yetki itirazları eklendiğinde, basit bir yetki uyuşmazlığı için gidecek dosyalar anılan mahkemelerde yığılacak, yıllar içindeki birikimle uzun süreler bekleyecek ve uyuşmazlıkların çözümü uzayacaktır.

Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı hâlinde işbu kanunun nasıl uygulanacağı hususunda netlik yoktur. Asıl işveren-alt işveren ilişkisi işe iade bakımından değerlendirilmiş ancak işçilik alacakları bakımından dikkate alınmamıştır. Bu çerçevede, ara buluculuk zorunlu olmaktan çıkarılmalıdır. İşçi, sahip olduğu haklarına ilişkin olarak müzakereye zorlanmamalıdır.

Bununla birlikte, gönüllü olarak ara buluculuğa başvuruyu teşvik edecek düzenlemeler güçlendirilmelidir. Zorunlu müeyyidelerin ve yasal yükümlülüklerin uygulanmamış olmasından kaynaklı hususlar bu kapsama girmemelidir. Ara buluculuk yerine, bazı ülkelerde örnekleri olduğu gibi, mahkeme önünde, yargılama öncesi bir uzlaşma safhasının öngörülmesi de mümkündür. Bu uygulamada ara bulucu yerine hâkim görev yapacaktır. Şayet kalacaksa zorunlu ara buluculukta etkin bir adli yardım uygulaması veya ara buluculuk görüşmelerinde işçinin avukatla temsil edilmesi zorunluluğu getirilmesi söz konusu edilmelidir.

Zorunlu ara buluculuğun sadece işçi sendikalarına üye işçiler için söz konusu olacak şekilde düzenlenmesi de mümkündür.

En nihayetinde, önemli olan, çalışma hayatının ve iş mevzuatının tüm tarafların hakkını ve hukukunu adil hâle getirecek, işçiyi koruyacak bir sistemi inşa etmesidir.

Teşekkür ediyorum, saygılar sunuyorum. (MHP sıralarından alkışlar)