HULUSİ ŞENTÜRK (İstanbul) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; hepinizi saygıyla selamlıyorum. Cumhuriyet Halk Partisinin grup önerisi aleyhine söz almış bulunuyorum.

Cumhuriyet Halk Partisi grup önerisinde 6360 sayılı Yasa'yla büyükşehirlerin il mülki sınırlarına oturması ve yine bu büyükşehir sınırları içerisinde, büyükşehirlerde il özel idarelerinin kaldırılmasıyla beraber daha önce büyükşehre tabi olmayan ilçelerde, beldelerde ve köylerde hizmet anlamında ciddi mahrumiyetler yaşandığı iddia ediliyor, bu mahrumiyet ve mağduriyetlerin incelenmesi ve çözüm yollarının araştırılması için de bir Meclis araştırması komisyonu kurulması isteniyor.

Uzun yıllardır yerel yönetimlerde çalışmış, bu alanda çok sayıda kitap ve makaleleri olan bir insan olarak bu değerlendirmelere katılmadığımı peşinen belirtmek istiyorum.

Her şeyden önce, Cumhuriyet Halk Partisinin grup önerisinde karar organı seçilmişlerden oluşan il genel meclisi olan kurumdan bu yetki ve görevlerin atanmışlardan oluşan yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına devredildiği iddia ediliyor. Allah aşkına, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarının görev ve yetkilerini de biliyoruz, neyin kime devredildiğini de biliyoruz. Daha evvel il özel idareleri tarafından yürütülen il, ilçe, belde ve köyler arasında ulaşımın sağlanması, yolların açılması, kanalların yapılması, su şebekelerinin döşenmesi, atık bertaraf sisteminin kurulması gibi kentsel hizmetler yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığına değil, büyükşehir belediyelerine devredilmiştir. Yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı ne yapar? Merkezî idarenin yani bakanlıkların, örneğin Sağlık Bakanlığının oradaki yatırımlarını, oradaki çalışmalarını, merkezî idare yatırımlarını izleyen, koordine eden, raporlayan bir kurumdur ve yine yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı daha evvel il özel idaresinde olan madenler gibi yer altı kaynaklarının çalışma ruhsatlarının verilmesinde görevlidir, yoksa kentsel hizmetler yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıklarına değil, belediyelere devredilmiştir.

Burada tabii, önergede üstü kapalı bir çarpıtma da var, karar organı olan, seçilmişlerden oluşan il özel idareleri. Değerli arkadaşlar, 5302 sayılı İl Özel İdareleri Yasası'nda valinin tanımına baktığımızda "Vali, il özel idaresinin başı ve temsilcisidir." der. İl özel idareleri, atanmış valinin başkanlığındaki atanmış bürokratlardan oluşan bir kurumdur ve bu görevleri ifa eder. Peki, yasayla ne geldi? Yasayla, tam tersi, yol, kanal, su gibi kentsel hizmetler atanmış bir kurumdan alınıp seçilmiş bir kuruma devredilmiş oldu. Dolayısıyla, bu gerçeği hepimiz burada görmek mecburiyetindeyiz.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Masrafı seçilmişler yapacak, parayı atanmışlar alacak, öyle mi?

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Değerli arkadaşlar, yine, Cumhuriyet Halk Partisi grup önerisinde daha evvel il özel idaresi tarafından yapılan hizmetlerin büyükşehirlere devredilmesiyle beraber köylere, beldelere çok uzak olan yerden hizmetlerin görülmeye başlandığı ve bunun da hizmetleri aksattığı iddia ediliyor. Allah aşkına, il özel idareleri köylerde, beldelerde kuruluydu da biz mi bilmiyorduk? E, il özel idaresi zaten şehrin merkezindeydi. Hatta büyükşehir belediyeleri...

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Köy tüzel kişiliğini kaldırdınız. Köy tüzel kişiliği kalktı.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Değerli arkadaşlar, büyükşehir belediyeleri il özel idarelerine göre çok daha yaygın kuruluşlardır. Bakın, örneğin İstanbul'da Büyükşehir Belediyesinin İSKİ'sinin 39 ilçede de şubesi vardır. Ankara'da ASKİ'nin Ankara'nın 18 şubesinin tamamında şubesi vardır. Dolayısıyla, tam tersi, il özel idaresi yüzünden merkezde olan hizmetler, büyükşehre devredilmesiyle beraber, büyük oranda yerinden görülmeye başlanmıştır.

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Belde belediyeleri kapattınız. Hizmetler yerinde görülemiyor.

MEHMET ERDOĞAN (Muğla) - Nallıhan'ın köylerinde nasıl oluyor Başkan?

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Değerli arkadaşlar...

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - İçmeler Belediyesi, Turgutreis Belediyesi sıkıntıda.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Değerli arkadaşlar, söz göndermekle, söz atmakla bir şey olmuyor.

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Çarpıtıyorsunuz ama.

BAŞKAN - Lütfen hatibi dinleyelim.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Çıkarsın burada tersinin olduğunu söylersin, burada konuşursun. Hiç önemli değil değerli arkadaşlar.

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Çarpıtıyorsunuz da onun için söylüyorum.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - 6360 sayılı Yasa'yla getirilen düzenlemeler Türkiye'de kentlerimizin en büyük sorunlarının çözümü için atılmış adımlardır. Öncelikle uzun yıllardır kamu yönetimiyle ve yerel yönetimlerle ilgilenen herkesin en büyük sıkıntılarından bir tanesi, illerde il bütününde planlamanın yapılamaması, il bütününde örgütlenmesi gereken su, kanal gibi hizmetlerin parça parça birimler tarafından yapılması, dolayısıyla plansal bütünlüğün sağlanamamasıydı. Bu düzenlemeyle artık il sınırları içerisinde, planlardan tutun, yine entegre olması gereken su, kanalizasyon gibi hizmetler artık tek bir kurum tarafından entegre bir biçimde verilmektedir. Daha evvel bu gibi illerde il özel idaresi, il belediyesi, ilçe belediyesi, belde belediyesi, köy, artı, köylere hizmet götürme birlikleri ve diğer hizmet birlikleriyle beraber 7 ayrı kurum tarafından yürütülen hizmetler artık tek bir kurum tarafından koordineli olarak yürütülmeye başlanmıştır ve yine...

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Yani, yürütülememeye!

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Ona geleceğiz değerli arkadaşlar. Yürütülüp yürütülmediğinin halkımız sandıkta değerlendirmesini yapıyor. Diğer değerlendirmelerin hepsi farazi değerlendirmelerdir. (CHP sıralarından gürültüler) Sandık çıkar, o köylerdeki, o beldelerdeki insanlar hizmetlerden memnun olup olmadığını söyler...

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Sandık sizi aklamaz.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - ...biz de demokratik bir biçimde sonucu elbette kabul ederiz, gerisi nazariyedir

Bakın değerli arkadaşlar, Tekirdağ büyükşehir belediyesi olmuştur.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Sandık sizi aklamaz, mahkemeler sizi aklar.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Ya, bir laf atmadan konuşmayı öğrenin, dinlemeyi öğrenin!

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Sizin belediyeleriniz de rahatsız beyefendi, AKP'li belediyeler de rahatsız bundan!

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Ya, laf atma!

BAŞKAN - Siz Genel Kurula hitap edin Sayın Şentürk.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Tekirdağ'da 33 tane belediye vardı arkadaşlar. Dolayısıyla, su, kanal, itfaiye hizmetleri, mezarlık hizmetleri gibi kentsel hizmetler 33 ayrı belediyenin 33 ayrı kuruluşu tarafından yürütülüyordu, artı, köylerdeki birliklerle beraber yüzlerce kuruluş söz konusuydu. Tabii, siz bir ildeki hizmetleri yüzlerce kuruluşa dağıttığınızda ne mali kaynaklarla ne insan kaynaklarıyla bu hizmetleri etkin bir biçimde sürdürmeniz ve yürütmeniz mümkün değildir.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Şimdi yürütülebiliyor mu? Daha kötü oldu.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Onların yerine maddi kaynak yönünden çok daha güçlü olan ve ciddi kadrolara sahip olan büyükşehir belediyeleri bu hizmetleri hakkıyla yürütmeye başlamıştır.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Daha kötü oldu.

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Halk sizi dinliyor.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Değerli arkadaşlar, önergede, yine, yeni düzenlemeyle beraber belediyelerin gelirlerindeki düşüşten bahsedilmektedir. Düşüş söz konusu değildir bir istisna hariç. Şöyle söz konusu değildir: Bu düzenleme çıkmadan evvel hazineden belediyelere, köylere, il özel idarelerine dağıtılan payların toplamına baktığımızda, kişi başına 372 lira hazine yardımı yapılıyordu. Yeni düzenlemede hazineden ayrılan payların büyükşehirde yüzde 5'ten 6'ya çıkarılması suretiyle bu oran kişi başına 419 liraya -aynı tarih itibarıyla söylüyoruz- çıkarıldı. Yani, yüzde 13 net gelir artışı sağlandı.

NURHAYAT ALTACA KAYIŞOĞLU (Bursa) - O gelirlerle restorasyon yapıp Ensar'a peşkeş çekiyorsunuz, o gelirler köylüye gitmiyor.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Sadece ve sadece büyükşehir belediyesine yeni dâhil olan ilçelerin gelirlerinde düşme görüldü ancak burada da arkadaşlar...

AKIN ÜSTÜNDAĞ (Muğla) - Köylülerin tarlalarından vergi alacaksınız. Köylüler tarlaları için emlak vergisi verecek.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - ...daha evvel yol, kanal, su, park gibi o devasa hizmetleri yapmak zorunda kalan ilçe belediyeleri artık bunu yapmıyor, büyükşehir yapıyor.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Yapamıyor, büyükşehir de yapamıyor.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Dolayısıyla, bu hizmetler büyükşehre geçtiği için böyle bir durum söz konusudur. Gerçek anlamda hizmet çeşitliliği olarak baktığımızda bu belediyelerde "gelir düşüşleri" diye bir düşüş söz konusu değildir.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Kanalizasyon olmadığı hâlde atık su parası alıyorsunuz.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Çok yakışıyor sana laf atmalar, hele hele bilmeden laf atmalar.

Ahmet Kaya bir türküsünde yaman çelişkiden bahsediyordu...

NURHAYAT ALTACA KAYIŞOĞLU (Bursa) - Tam da cuk oturdu size.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - ...gerçekten Cumhuriyet Halk Partisinin önergesi de yaman çelişkilerle dolu. Valinin kontrolündeki il özel idaresini seçkin bir demokratik kuruluş olarak gören, buna karşılık belediye başkanını dahi -halkın seçtiği bir kurumu- demokratik görmeyen bir anlayış!

Bakın, değerli arkadaşlar, yeni düzenlemeler demokratik anlamda, katılımcılık anlamında da bizi ileri bir düzeye getirdi. Daha önce bu beldelerin, bu köylerin, bu ilçelerin hiçbirinin şehrin tamamını, dolayısıyla kendisini ilgilendiren kararlarda kararları alacak kurumu seçmede söz hakkı yoktu. Köydeki seçmen sadece kendi muhtarını seçiyordu, bir de il genel meclisini. Belde sadece kendi belediye başkanını ve il genel meclisini. Yeni düzenlemeyle köylü hem mahalle muhtarını seçiyor hem ilçe belediye başkanını hem ilçe meclisini hem büyükşehir belediyesini seçiyor. Dolayısıyla katılımcılık anlamında daha etkin bir yapıya gelindi.

Değerli arkadaşlar, herkesin sıklıkla bahsettiği şu yerel özerklik, yerel yönetim ve özerklik kavramıyla ilgili olarak, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nı herhâlde hepiniz defalarca okumuşsunuzdur. Hizmetin yerinden görülmesi esastır ancak hizmetlerin daha büyük ölçekte yerine getirilmesi ölçek sorunu itibarıyla söz konusu olduğunda, daha üst ölçekteki yerel yönetimler tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı da bunu söyler. Dolayısıyla küçük küçük imkânlara sahip olan kurumlar yerine çok daha büyük imkâna sahip olan ve kendisi de yerel yönetim olan büyükşehir belediyelerine hizmetler devredilmiştir.

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Sizin o maddeye şerhiniz var unuttunuz mu?

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Ben, bu düzenlemenin Türkiye'de hem yerel yönetimleri güçlendirmek hem de Türkiye'deki yatırımların kaynak israfını önlemek için önemli olduğunu düşünüyorum.

Bakın, Çevre Kanunu'nun 11'inci maddesine göre, nüfusu 2 bini geçen her yer atık bertaraf tesisi kurmak zorunda. Şimdi, bu sistem sayesinde artık yüzlerce belediyenin, yüzlerce atık bertaraf tesisi kurması yerine ilin ihtiyacını karşılayacak 2-3 tane büyük yatırım sayesinde, daha az yatırım maliyeti ve daha düşük işletme maliyetiyle bu yatırımların yapılması gerçekleşmiştir.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

SERDAL KUYUCUOĞLU (Mersin) - Hepsini birden nasıl yapacak?

AYTUĞ ATICI (Mersin) - Yapılamıyor, konu da o zaten.

HULUSİ ŞENTÜRK (Devamla) - Bütün bu açıklamalardan sonra bu önergeye "evet" oyu veremeyeceğimizi belirtiyor, hepinizi saygıyla selamlıyor ve sizleri dinlemeye davet ediyorum. (AK PARTİ sıralarından alkışlar)