EROL DORA (Mardin) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; cezaevlerinde yaşanan sorunlar hakkında gündem dışı konuşma yapmak üzere söz almış bulunuyorum. Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.

Cezaevi binalarının insan sağlığı açısından yarattığı olumsuzluklar, riskler, cezaevlerinde kalan tutuklu ve hükümlülerin yaşadıkları hijyen, beslenme, sağlık, aileleriyle görüşebilme imkânları, ağır hasta tutsakların özgün sorunları, kadın mahpuslar ve kadın mahpuslarla birlikte cezaevlerinde kalmak zorunda bırakılan çocuklar, ayrıca çocuk tutuklu ve hükümlüler konularında gerek şahsım gerek diğer milletvekili arkadaşlarım bu kürsüden fırsat bulabildikçe gerek sorunların dile getirilmesi ve gerekse çözüm önerileri konusunda çokça konuşmalar yaptık. Bunun yanında, yine cezaevlerinin durumu ile tutuklu ve hükümlülerin kötü koşullarına ilişkin çok sayıda soru önergesi ve Meclis araştırması açılmasına ilişkin önergeler verdik. Ne yazık ki bunların neredeyse hiçbiri Hükûmetçe layıkıyla dikkate alınmadı ve sorunlar çözülmedi.

Değerli milletvekilleri, konuşmama Midyat Açık Cezaevinde hâlen devam eden bir soruna dikkatinizi çekerek devam etmek istiyorum. Mardin'in Midyat ilçesinde, Midyat Belediyesinin çöp biriktirme alanının cezaevine çok yakın bir nokta olmasından kaynaklı tutuklu ve hükümlülerin sağlıksız koşulları daha da ağırlaşmış vaziyettedir. Zaman zaman alev alan çöp yığınlarının çıkardığı kötü kokulu dumanın cezaevine girmesi yaz aylarının bunaltıcı havalarıyla birleşince mahpusları büyük çapta rahatsız etmektedir. Tutuklu ve mahkûmların ciddi solunum sorunları yaşadıkları, geceleri kokudan uyuyamadıkları ve mahpusları ziyarete giden ziyaretçilerin de aynı biçimde koku ve dumandan etkilendiği belirtilmektedir.

Değerli milletvekilleri, özellikle yaz aylarında çöp yığınlarında oluşan koku ve yakılan çöplerden çıkan dumanlardan etkilenen başta Midyat Açık Cezaevinde bulunan yaklaşık 250 mahpusun yanı sıra, devlet hastanesinde yatan hastalar ile kentin çeşitli mahallelerinde yaşayan vatandaşlar da ciddi risk altındadır. İstiflenen çöp yığınlarında yangın çıktığında bu yangına müdahale edilmediği ve bu yanma durumunun günlerce devam ettiği bildirilmektedir. Çöp yanmaları süresince koku ve dumandan etkilenen çok sayıda tutuklu ve hükümlünün devlet hastanesine kaldırıldığı da bilinmektedir. Ayrıca, cezaevinde bulunan tutuklu ve hükümlülerin, yetkililere cezaevi etrafında bulunan çöplerin kaldırılması için verdikleri dilekçelere rağmen herhangi bir sonuç alamadıkları da aldığımız bilgiler arasındadır.

Değerli milletvekilleri, uzmanlar, çöp ve katı atıklar aracılığı ile 200 çeşit bulaşıcı hastalığın taşınıp yayıldığını ve çöplüklerin insan sağlığı üzerinde ciddi bir tehdit olduğunu her defasında dile getirmektedir. Çöplerin ayrışmasından dolayı ortaya çıkan karbonmonoksit gazıyla tutuklular temas hâlinde olacak ve bu durumda kronik hastalıklar ortaya çıkabilecektir. Yine uzmanlara göre, çöplerde üreyen böcek ve hayvanlar, özellikle sıtma, ishal ve besin zehirlenmesine yol açabilecektir. Ayrıca, çöplerin içinde kimyasal atık da varsa cezaevinde bulunan insanlar üzerinde uzun dönemde kansere bile yol açabileceği ihtimali uzak değildir.

Değerli milletvekilleri, Türkiye, Avrupa Konseyinin üyesidir. Bu üyeliğin doğal sonucu olarak hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin hem de Avrupa İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya Onurkırıcı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Sözleşmesi'nin tarafıdır. Bu sözleşme uyarınca, kurulan komitenin temel görevi de, hürriyetinden yoksun bırakılan kişilerin cezaevlerinde uygun koşullarda tutulup tutulmadığını izlemektir. Türkiye'nin bu anlamıyla imzalamış bulunduğu uluslararası sözleşmeler gereğince temel yükümlülükleri bulunmaktadır.

Değerli milletvekilleri, mahkûm kişilerin sağlık hakkı gibi temel bir haktan yararlanması açısından devletin pozitif yükümlülüğü dışarıdaki yurttaşa göre 2 kat fazladır. Çünkü, bu hakka ulaşması için mahpusun kendi iradesi yeterli olmamaktadır. Mahpus bir anlamıyla devlete emanet edilmiştir. Onun vücut sağlığı ve beden bütünlüğünden birinci derecede devlet sorumludur. Devlet, mahpusun sağlığı konusunda hiçbir bahanenin veya gerekçenin arkasına sığınamaz.

Buradan Midyat Belediyesine sesleniyorum: Derhâl konumuza konu çöp yığınının cezaevinin yanından kaldırılmasını, insan sağlığı konusunda gereken duyarlılığı göstererek gereken önlemleri almasını buradan bütün halkın önünde kamuoyuna bildirmek durumunda kaldım. İnanıyorum ki bundan sonra Midyat Belediyesi de bu konuda gereken duyarlılığı gösterecektir.

Bu duygu ve düşüncelerle tekrar hepinizi saygıyla selamlıyorum, sağ olun, var olun. (HDP sıralarından alkışlar)