MHP GRUBU ADINA LÜTFİ KAŞIKÇI (Hatay) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Genel Kurulumuzda görüşülmekte olan Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi üzerine Milliyetçi Hareket Partisi Grubu adına söz almış bulunmaktayım. Bu vesileyle yüce heyetinizi ve televizyonları başlarında bizleri izleyen aziz Türk milletini saygıyla selamlıyorum.

Sözlerimin başında, dün hep birlikte kutladığımız tüm emekçilerimizin Emek ve Dayanışma Günü'nü kutluyor; aileleriyle birlikte sağlık, huzur ve mutluluk içinde bir ömür geçirmelerini Cenab-ı Allah'tan niyaz ediyorum.

Yine, dün İstanbul'da yaşanan olaylar sırasında polise mukavemet uygulayan alçakları kınıyor, yargı önünde her birinin gerekli cezaları almalarını diliyor ve bekliyoruz.

Değerli milletvekilleri, geçtiğimiz yıllarda Bartın Amasra maden ocağında meydana gelen kaza sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisinde bir araştırma komisyonu kurulmuştu. Bu komisyonun değerli üyeleriyle Zonguldak Kilimli'de bulunan Türkiye Taşkömürü Kurumuna ait Karadon İşletme Müdürlüğünü ziyaret etmiş ve burada maden ocağına inmiştik. Maden ocağı ziyaretimiz sonrasında maden işçilerimizin ne denli zor şartlar altında çalıştıklarını gözlemledik. Bu vesileyle, bugüne kadar ülkemizin dört bir yanında helal rızıklarının peşinde çalışırken hayatlarını kaybeden tüm maden şehitlerimize Allah'tan rahmet diliyorum.

Ayrıca, Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depreminde, başta Hatay olmak üzere tüm deprem bölgelerinde insanlarımızın enkaz altından kurtarılması için canla başla mücadele veren tüm madencilerimize de sonsuz teşekkür ediyorum.

Maden kazasıyla ilgili aylarca yaptığımız titiz çalışmalar neticesinde elde ettiğimiz bulguları bir rapor hâline getirip Meclis Başkanlığına sunduk. Umarım, bu rapor doğrultusunda ele alınan konular kurumlarımız tarafından titizlikle incelenir ve gerekli düzenlemeler yapılır.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; madenler, ülkelerin kalkınmasındaki en önemli kaynaklar, madencilik ise bu kaynakların ekonomiye kazandırılmasındaki en stratejik sektördür. Madencilik, diğer sektörler için ham madde kaynağı olması nedeniyle sürekli desteklenmesi ve güçlendirilmesi gereken sektörlerin başında gelmektedir. Ülkemiz maden çeşitliliği bakımından dünyada 8'inci sırada yer almaktadır. Cari açığımız düşünüldüğünde, sahip olduğumuz bu çeşitliliği ekonomiye kazandırmak bir tercihten ziyade bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Son yıllarda geliştirilen madencilik vizyonu ve politikalarıyla altın, bor, kömür ve nadir toprak elementleri gibi rezervlerimiz ekonomiye kazandırılarak üretim sürekliliği ve buna bağlı olarak katma değer ve istihdam artışı sağlanmıştır. Rezerv açısından zengin olduğumuz mermer, trona, bor ve tuz madenlerimiz ihracat açısından büyük önem arz etmektedir. Sadece bu madenler açısından değil, diğer madenlerimiz açısından da net ihracatçı konuma gelinmesi son derece önemlidir. Madencilik sektörü yaklaşık 180 bin kişiye istihdam sağlamaktadır. Madenciliğin diğer sektörlerle ekonomik bağı dikkate alındığında madencilik sektöründe çalışan 1 kişi diğer sektörlerdeki 4 kişiye istihdam sağlamaktadır. Ülkemiz genelinde 10.026 işletme, 4.675 arama olmak üzere toplam 14.701 maden ruhsatı yürürlüktedir. İşletme ruhsatının 7.586'sı, işletme izinlidir. Bu ruhsatların haricinde, kamu kuruluşları uhdesinde yer alan 4.989 ham madde üretim izni mevcuttur. Madenciliğin sürdürülebilir bir konuma ulaşması için insan ve çevre faktörlerinin kesinlikle ihmal edilmemesi gerekir. Bu açıdan, Sayın Bakanımız Alparslan Bayraktar'ın da ortaya koyduğu "Önce insan, sonra çevre, sonra katma değerli üretim" vizyonu büyük önem taşımaktadır. Buradan hareketle, insan sağlığı madencilik için değişmez kırmızı çizgimizdir. Maden sahalarının yerinde denetimini gerçekleştirmek MAPEG'in görev ve sorumluluğudur. 2023 yılında 81 ilde 8.828 maden sahasının denetimi gerçekleşmiştir ve bu sayı, bugüne kadar bir yıl içerisinde gerçekleştirilen en fazla denetim sayısıdır. Madencilik faaliyetlerinin tamamlandığı alanların rehabilite edilerek doğaya yeniden kazandırılma çalışmaları son yıllarda büyük artış göstermektedir. Çevre hassasiyetinin bir gereği olarak ağaçlandırma esaslı rehabilitasyon çalışmaları yine MAPEG tarafından izlenmektedir. Bu kapsamda 2024 yılı Ocak ayı itibarıyla madencilik faaliyetlerinin sona erdiği 6.560 hektarlık alana 18 milyon ağacın dikildiği tespit edilmiştir.

Madenciliğin ülkemiz için ne denli önemli bir sektör olduğu 2024-2026 Orta Vadeli Program'da da belirtilmiştir. Programa göre maden arama faaliyetleri mevzuatta "kamu yararına faaliyet" olarak tanımlanacaktır. Bunun yanında, madenlerin işletilmesinin türlerine, niteliklerine ve sürdürülebilirlik ilkelerine göre detaylı olarak ele alındığı, yatırım güvencesinin artırıldığı yeni bir temel düzenleme hazırlanması başta olmak üzere birçok düzenlemenin hayata geçirilmesi hedeflenmiştir. Yine, 2024 Yılı Yatırım Programı'nda madencilik sektörüne yapılacak kamu yatırımları yüzde 30 artışla 106 milyar TL olarak değerlendirilmiştir. Hem orta vadeli plan hem kamu yatırım programı dikkate alındığında madencilik sektörünün bugün olduğu konumdan çok daha iyi yerlere gelerek gayrisafi yurt içi millî hasıla içindeki yüzde 1,4 olan payının kısa süre içerisinde yüzde 5'lere çıkarılması hedeflenmektedir.

Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; madencilikte özellikle arama döneminde gelişen risklerin en aza indirilmesi, arama sonuçlarının maden kaynak ve rezervlerinin doğru, tutarlı ve güvenilir bir şekilde raporlanabilmesi amacıyla 1994 yılında, uluslararası bir çatı örgüt niteliğinde olan Uluslararası Maden Rezerv Raporlama Standartları Komitesi kurulmuştur. Bu kuruluşun 2023 yılı itibarıyla ülkemizin de içinde bulunduğu 14 üyesi bulunmaktadır. Ülkemizin üyelik sürecinin öncesinde, 2016 yılında Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu kurulmuş ve aynı yıl 3213 sayılı Maden Kanunu'nda UMREK'e ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Bu kapsamda, kanunun 24'üncü maddesinin dördüncü fıkrasına 2019 yılında eklenen hükümle, muhtemel rezerv alanlarına ilişkin raporlamaların 4'üncü grup maden işletme ruhsatları için on yıl, diğer grup maden işletme ruhsatları için beş yıl içerisinde Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Kodu'na göre yapılması gerektiği, aksi takdirde ilgili sürelerin sonunda ruhsatların taksir edileceği düzenleme altına alınmıştı. Ancak raporlama maliyetlerinin çok yüksek olması, raporlamayı yapabilecek yetkin kişi sayısının yetersiz olması, 4'üncü grubun haricindeki maden grupları açısından daha çok yüzey madenciliği yapıldığı ve detaylı arama gerektirmediği için UMREK Kodu'na göre raporlamaların gerekli olmaması nedeniyle gelinen süreçte UMREK Kodu'na göre raporlama yapılamamıştır. 28/2/2024 tarihi itibarıyla maddedeki beş yıllık süre kapsamına girecek ve taksir yaptırımı uygulanabilecek 3.907 işletme ruhsatı bulunmaktadır. UMREK Kodu'na göre raporlama zorunluluğu 4'üncü grup madenler haricindeki maden grupları açısından kaldırılmaması durumunda 242.284 hektar alan ruhsatlardan taksir edilecektir. Bu durumda, madencilik faaliyetlerinin olumsuz etkilenmesi kuvvetle muhtemeldir.

Uluslararası Maden Rezerv Raporlama Standartları Komitesi üyesi diğer ülkelerin mevzuatları incelendiğinde, raporlama standartlarına ilişkin düzenlemelerin büyük oranda gönüllülük ilkesine dayandığı, ilgili şirketlerin de bu kapsamdaki raporları kredibilitelerini artırmak, madencilik faaliyetlerine finansman sağlamak adına yaptıkları göz önünde bulundurulduğunda, bu yükümlülüklere gerek olmadığı anlaşılmaktadır. Tüm bu hususlar doğrultusunda, daha çok yüzey madenciliği yapılan, derin sondajlar ve detaylı arama gerekmeyen 4'üncü grup haricindeki maden grupları açısından zorunluluğunun kaldırılması, bu ruhsatlarda UMREK Kodu'na göre yapılacak raporlamaların gönüllülük esasına dayandırılması gerektiği anlaşılmıştır. Bu düzenlemeyle gerçek durumla bağdaşmayan kanuni uyuşmazlık çözüme kavuşturulacak olup söz konusu madenlerimiz için kanuni yükümlülük ortadan kaldırılacaktır.

Görüşülmekte olan kanun teklifinin diğer ilgili maddelerini de hem Komisyon sırasında hem de burada tartışılırken takip ettik.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Sayın Kaşıkçı, lütfen tamamlayın.

LÜTFİ KAŞIKÇI (Devamla) - Dolayısıyla, görüşülmekte olan kanun teklifinin tekrar hayırlı olmasını diliyor, Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. (MHP sıralarından alkışlar)