İYİ PARTİ GRUBU ADINA ERHAN USTA (Samsun) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; Genel Kurulu saygıyla selamlarım.

Evet, bizim bugünkü grup önerimiz tarım sektörün geneliyle ilgili olmakla birlikte esas itibarıyla, buğday fiyatlarıyla ilgilidir çünkü şu anda buğday üreticisi ciddi bir şekilde mağdur hâle gelmiştir.

Şimdi, bu konuşmamda, kısa konuşmamızda üç konuyu ele alacağım. Bir, TMO'nun buğday alım politikasındaki yanlışlıklar. İki, buğday satış politikasındaki yanlışlıklar ve gereksiz ithalat nedeniyle, piyasada malın bollaşması nedeniyle oluşan fiyat düşüşleri.

Şimdi, değerli arkadaşlar, hepimizin bildiği gibi, 2022 yılında buğday alım fiyatı 6.400 lira olarak açıklanmıştı ve piyasada hemen hemen bu fiyat oluşmuştu; ayrıca 1.000 lira destek primi vardır; o, bu yıl da olduğu için o mevzuya girmiyorum. 2023 yılı için buğday alım fiyatı kalitesine göre 7.500 ve 8.250 lira olarak açıklandı, ikili bir fiyat yapısı açıklandı; tamam, kaliteye göre açıklamasında bir sorun yok. Bu fiyata da hadi fena değil diyelim, girdi maliyetlerini dikkate aldığımızda daha yüksek bir fiyat bekleniyordu ancak şu anda piyasada oluşan fiyat -yani çok istisnai ürünleri dışarıda bırakıyorum- 5.500-6.000 lira değerli arkadaşlar. Yani geçen yıl 6.400 lira ve üzerinde bir fiyat oluşurken girdi maliyetlerindeki bu kadar yüksek artışa rağmen Toprak Mahsulleri Ofisinin yanlış politikaları nedeniyle şu anda vatandaş buğdayını 5.500-6.000 liradan satmak durumunda kalıyor. Çok istisnai bir kısımda, çok özellikli buğdaylarda 7.000'in üzerinde filan fiyat var ama yaygın olan fiyat bu şekilde. Niye? Şimdi, TMO'nun deposu yok; bunu vatandaş biliyor. TMO tarife dışı engel uyguluyor bir anlamda. Nasıl yapıyor? Fiyat bu ancak almamak için elinden gelen her şeyi yapıyor. Bir randevu sistemi var yani normal bir vatandaşın bu randevu sisteminden girip, randevu alıp oraya ürün satması diye bir şey neredeyse imkânsız. Peşin ödeme yapmıyor değerli arkadaşlar. Çiftçi zaten gırtlağına kadar borca batmış yani mahsulünü satacak, borcunu ödeyecek, gübresinin parasını, mazotunun parasını ödeyecek, çocuğunu evlendirecek. Üç ay sonraya siz şey veriyorsunuz, hatta sınırsız, ne zaman verileceği belli değil; bu kadar yüksek enflasyon ortamında böyle bir şey olabilir mi? Vatandaş da ne yapıyor? Özel sektöre gidiyor, buğdayını çok düşük fiyatla, açıklanan fiyatın 1.000 lira, 2.000 lira, 2.500 lira altında satmak durumunda kalıyor. Dolayısıyla, TMO'nun bir defa bu alış politikalarını düzeltmesi lazım. Ödemenizi peşin yapacaksınız, hadi peşin olmadı "Üç gün sonra ödemeyi yapacağım." diyeceksiniz ancak o zaman bu fiyat piyasada belki bir miktar oluşabilir.

Satış politikasında yanlışlar var. Şimdi, TMO diyor ki: "Ben bu ürünü kasım ayından itibaren 9.350 liradan satacağım." Yani ucuz ürün de artık yok, ucuz alamayacaksınız. Tamam, 9.350'den satacaksın ama hangi ayda satacaksın? Bu yüksek enflasyonda satışlar kasımdan başlıyor, mayısa kadar sürüyor yani bu kasım fiyatı mı, mayıs fiyatı mı, bütün sezon boyunca oluşacak fiyat mı? Buna ilişkin hiçbir bilgi yok. Böyle bir şey olabilir mi? Yani bu kadar yüksek enflasyonda bugünkü 6 bin lira mı, yoksa dokuz ay sonraki 9 bin lirayı mı tercih edersiniz? Elbette bugünkü 6 bin lirayı tercih edersiniz. O yüzden, satış fiyatındaki politikaya da vatandaş güvenmediği için özel sektör piyasaya alıcı olarak girmiyor. Ya, bu kadar beceriksizlik tarihte görülmüş bir şey değil. Nasıl yapılması lazımdı? Kasımda şu fiyattan, aralıkta bu fiyattan diye. Bunları artıra artıra götürmesi lazım ki fabrikacılar, un fabrikacıları "Fiyatlar artacak ve TMO bunu uygulayacak, ben de piyasaya alıcı olarak gireyim." diyecek ki piyasada bir fiyat oluşması lazım. Bu fiyat da maalesef, bu anlamda oluşmuyor. Dolayısıyla, alış fiyatlarındaki ve satış fiyatlarındaki bu beceriksizlik çiftçiyi mağdur etmektedir. Bir de piyasada ürün bol yani ithalat cenneti hâline geldi Türkiye.

Şu anda, değerli arkadaşlar, bakın, sezon başladı, ya, Çukurova'da sezon bitti, İç Anadolu'da neredeyse sezon bitti şu anda bizim Karadeniz'de, Doğu ve Güneydoğu'nun sezonu açıldı, TMO'nun limanlarda buğday bekleyen gemileri var, hâlâ buğday geliyor Türkiye'ye. Fiyat 5.500 lira. Böyle bir rezalet olabilir mi ya? Buna nasıl sessiz kalıyorsunuz ya? Bu kadar büyük bir mağduriyete nasıl sessiz kalınabilir? Hâlâ şu anda mal geliyor.

HASAN ÇİLEZ (Amasya) - Ama LİDAŞ'lar...

ERHAN USTA (Devamla) - Bir sözünüz varsa gelir burada konuşursunuz.

Vergi... Pandemide güzel bir şey yapıldı, Eylül 2021'de vergiler sıfırlandı, doğru bir şey yapıldı ama kardeşim ya, bir düzenleme yaptığın zaman arkasına önüne bir bak. Ta, nisana kadar vergi konulmadı, ya, nisan ayında konuldu. Bizim sıfırladığımız vergiyi talebimiz de fazla olduğu için Rusya koydu değerli arkadaşlar. Rusya ihracata, Türkiye ihracatına vergi koydu; bizim almadığımız vergiyi Rusya koydu. Şimdi, nisana kadar, Çukurova'da sezon açılmış, hâlâ sıfır vergiyle ürün getirirseniz bu fiyat elbette piyasada oluşmaz. Yani bu, bile bile çiftçiyi mağdur edecek bir politika. Bu kadar büyük yanlış nasıl yapılabilir bunu anlamak mümkün değil. Dolayısıyla TMO şu anda piyasayı regüle edemiyor. Yani TMO... "TMO" diye bir şey yok piyasada ve çiftçi işte kaderiyle baş başa bırakılmış durumda.

Zamanım çok kısa, bir ÇKS problemi var; o zaten yani allahlık.

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

BAŞKAN - Sayın Usta, buyurun.

ERHAN USTA (Devamla) - ÇKS nedeniyle ciddi mağduriyet var ama bir başka konu şu: Şimdi, bakın...

HASAN ÇİLEZ (Amasya) - LİDAŞ'lar da TMO da alıyor Sayın Vekilim.

ERHAN USTA (Devamla) - Almıyor kardeşim, almıyor; alsa 5.000-5.500 lira fiyat olmaz. Millet aptal mı 5.500 liradan buğdayını satsın TMO 7.500 lira fiyat verirken?

HASAN ÇİLEZ (Amasya) - Ya, fabrikacı alıyordur.

ERHAN USTA (Devamla) - Hayır, almıyor işte.

HASAN ÇİLEZ (Amasya) - Fabrikacı alıyordur, fabrikacı alıyordur; yapmayın.

ERHAN USTA (Devamla) - Almıyor, almıyor işte. Ya, niye oraya gidiyor, niye oraya gidiyor?

BAŞKAN - Sayın Usta, Genel Kurula hitap edin.

ERHAN USTA (Devamla) - Niye oraya gidiyor bu?

HASAN ÇİLEZ (Amasya) - Ya, LİDAŞ var ya yanında.

BAŞKAN - Sayın Milletvekilim...

ERHAN USTA (Devamla) - Şimdi, bakın, üç ay, mayıs ayında ne yaptı biliyor musunuz? Bir şey daha yaptı: Mayıs ayında un fabrikalarına üç aylık tahsisatı birden verdi. İşin detayını anlatamayacağım yani ucuz buğday, hani un ucuz verilsin diye ucuz buğday veriyor, zararına buğday satıyor TMO. Mayıs ayında ya, sezonda siz fabrikacıları buğdaya boğdunuz. Kardeşim, biz de bu işi yapıyoruz; bakın, biz bu işten kâr eden bir şeyiz. Un fabrikalarını zengin ettiniz ama çiftçiyi mağdur ettiniz; böyle bir şey olamaz. Üç aylık buğdayı verdiğiniz zaman un fabrikası şimdi mal almak için piyasaya girer mi? Girmiyor, işte, o yüzden fiyat 5.500 lira değerli kardeşim. Şimdi dolayısıyla bunlardan vazgeçmek lazım ve bunun maliyeti nedir? Bakın, vaktim azalıyor. 2022 yılında TMO'ya bu nedenle 22,7 milyar lira görev zararı dedik. 2023 yılında, beş ayda 13,5 milyar liralık yani 1,5...

(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)

ERHAN USTA (Devamla) - Sayın Başkanım...

BAŞKAN - Son cümlenizi alalım.

ERHAN USTA (Devamla) - Çok teşekkür ederim.

Hemen bitiriyorum, istismar etmeyeceğim.

Bir buçuk yıl içerisinde TMO'ya bu yanlış politikalar nedeniyle 36 milyar liranın üzerinde kaynak aktarılmak durumunda kalındı. Aynı rezalet, vaktim olmadığı için söylemiyorum, arpada var, mısırda var, ayçiçeğinde var değerli arkadaşlar. Dolayısıyla çiftçiyi mağdur edecek bu politikalardan vazgeçilmesi gerekir diye söylemek istiyorum ve Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum.

Teşekkür ederim. (İYİ Parti sıralarından alkışlar)