İYİ PARTİ GRUBU ADINA AYHAN ALTINTAŞ (Ankara) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; 345 sıra sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi hakkında İYİ Parti Grubu adına söz almış bulunuyorum. Genel Kurulu saygılarımla selamlıyorum.

Bu kanun teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına ulaştıktan sonra yasal zorunluluk olan kırk sekiz saat süre beklenmeden Komisyona getirilmiştir. Kanun teklifinin milletvekillerine kırk sekiz saat hazırlanma süresi verilmeden Komisyona getirilmesi uygulamada iktidarın acele kanunlaştırma iradesi sergilediğini göstermektedir. Bu durum, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün 26'ncı ve 36'ncı maddelerinde istisnai olarak tanımlanmasının yanı sıra, tekliflerin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi hususunda da sorun teşkil etmektedir. Özellikle teknik detay içeren bu teklifin Komisyondaki görüşme sürecinin kısa tutulması milletvekillerince titiz bir inceleme yapılmasını imkânsız hâle getirmiştir. Üzerinde istişare ve tartışma ortamı sağlanmayan kanun teklifleri sonucunda, maalesef, Meclisin işlevselliği olumsuz etkilenmektedir. Bu arada belirtmek isterim ki Komisyon görüşmelerine bizzat katılarak Meclisin önemini ortaya koyan Sayın Bakanımız Mehmet Muş'a özellikle teşekkür ediyoruz. Milletvekilliğinden Bakanlığa geçmesinin bu duyarlılığa katkı sağladığına inanıyoruz. Bu tavrı diğer bakanlardan da görmek istiyoruz.

Komisyon toplantısında Bakanlık bürokratlarının verdikleri bilgilere göre, pandemi öncesinde, 2019 yılında 136 milyar Türk lirası olan elektronik ticaret hacmi 2021 yılında 381 milyar Türk lirası seviyesine yükselmiştir. Ayrıca, 2022 yılı sonunda yüzde 73'lük bir artış öngörülmekte ve bu hacmin 661 milyar TL'ye yükselmesi beklenmektedir.

Ülkemizde şu an 483 binin üzerinde işletmenin elektronik pazar yerlerinde ticaretle uğraştığı da bilinmektedir. Elektronik pazar yerlerinin burada işlem yapan ticari işletmeler karşısında asimetrik bir güce sahip olması işletmeleri zayıf duruma düşürmektedir. Dolayısıyla bu konuda düzenleme yapılmasının bir ihtiyaç olduğunu kabul ediyoruz.

2006 yılında dünyanın en büyük 10 şirketinin 5'inin petrol, 3'ünün bankacılık, 1'inin sanayi, 1'inin yazılım ve diğerinin de teknoloji şirketi olduğu Komisyon toplantılarımız sırasında dile getirilmişti. Bugünkü duruma bakıyoruz: 2022 yılının en değerli 2'nci şirketi bir elektronik pazar yeri olan Amazon olmuştur. Dolayısıyla, biz de kendi elektronik pazar firmalarımızın güçlenmesi için çalışmalıyız, bunun için gerekeni yapmalı ve uluslararası platformlarda yarışacak hâle gelmeliyiz.

Kanun teklifinin 1'inci maddesiyle çeşitli kanunlarla kurulan, birtakım özel düzenlemelere tabi olan bankacılık, sigortacılık, seyahat acenteliği gibi konularda çalışma yürüten işletmelerin faaliyetleri kanunun uygulama kapsamı dışına bırakılmaktadır.

Teklifin 2'nci maddesi düzenlemenin tanımlarını ihtiva etmektedir.

3'üncü maddeyle elektronik ticaret pazar yerinde satışa konu mal ve hizmetlerin içeriğine ilişkin bu pazar yeri işletmecisinin sorumsuzluğu ifade edilmektedir. Bununla birlikte, hak kayıplarının önlenmesi maksadıyla, hukuka aykırı içerikten haberdar olunması hâlinde içeriğin yayımdan kaldırılması ve ilgili kurumların haberdar edilmesi gibi yükümlülükler öngörülmektedir. Ayrıca yine maddeyle fikrî ve sınai mülkiyet hakkı ihlallerinin önlenmesi hususunda hak sahiplerinin bilgi ve belgeye dayanan şikâyeti üzerine elektronik pazar yerleri tarafından şikâyete konu ürünün yayımdan kaldırılması gibi bazı tedbirlerin alınması da öngörülmektedir.

Teklifin 5'inci maddesiyle Ticaret Bakanlığına ticaretin gelişimini sağlamak ve etkin rekabet şartlarını korumak maksadıyla belirli konularda ikincil düzenleme yapma yetkisi verilmesi öngörülmektedir. Yine, maddeyle, Bakanlık, ticari elektronik ileti şikâyet başvurularının daha kolay ve hızlı şekilde sonuçlandırılması amacıyla ilgili kamu kurumundan bilgi almak ve ayrıca teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren konularda bilirkişi görevlendirmek üzere yetkili kılınmaktadır. Bakanlığın ticari elektronik ileti gönderen gerçek kişiler hakkında Bilgi Teknolojileri Kurumundan bilgi alma yetkisine sahip olması ya da denetim sırasında bu bilgileri edinerek bilirkişilere aktarabilmesi kişisel verilerin korunmasına aykırılık teşkil edecektir. Ayrıca, kullanılan algoritmaların kontrol edilmesinin güç olduğunu ve bilirkişilerle paylaşılmasının da fikrî mülkiyet hakkına aykırı olacağını düşünüyoruz.

Yasa teklifinin 6'ncı maddesiyle, gerek yürürlükteki kanunda yer alan ve gerekse teklifle getirilmesi öngörülen hükümlere uyulmasını temin etmek ve olası hak ihlallerinin önüne geçmek gayesiyle çeşitli yaptırımlar düzenlenmektedir.

Teklifin 7'nci maddesiyle, özellikle hizmet sağlayıcı konumundaki satıcıları elektronik ticaret pazar yeri işleticisi konumundaki aracı hizmet sağlayıcılarına karşı korumak ve karşılaşılan haksız ticari uygulamaları önlemek hedeflenmektedir.

Teklifin 8'inci maddesiyle, elektronik pazar yeri işletmecilerine önemli yükümlülükler getirilmesi öngörülmektedir.

Teklifin 9'uncu maddesiyle, belirli bir büyüklüğe ve işlem sayısına ulaşan satıcı konumundaki elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara elektronik pazar yeri işletmecilerine getirilen yükümlülüklere benzer bir şekilde net işlem hacmi ve ayrıca işlem sayısı esas alınarak bazı yükümlülükler getirilmektedir.

Pazarda eşit rekabet şartlarını temin etmek ve sektörün hızlı, dinamik yapısıyla uyumlu bir şekilde öncül müdahalelerde bulunmak amacıyla belli büyüklüğe ulaşmış elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara ile pazar yeri işletmecilerine lisans alma ve yenileme şartı getirilmesi planlanmaktadır.

Son olarak, teklifin 11'inci maddesi intibak hükümlerini içermektedir.

Değerli milletvekilleri, konuşmamın sonunda, teklife ilişkin genel değerlendirmelerimizi açıklamak istiyorum. Öncelikle, elektronik ticaret sektörünün yeniden düzenlenmesi gerektiği hususuna katılmakla birlikte, bu hususta, Rekabet Kurumu gibi düzenleyici kuruluşların işlerini daha etkin yapmasını sağlayacak tedbirlerin alınmamasına anlam veremiyoruz. Tüm dünyada gelişen elektronik ticaret uygulamalarına yönelik mevzuat çalışmaları mevcuttur. Avrupa Birliği düzenlemelerinde elektronik ticaret pazar yerlerine parasal cezai yükümlülükler getirilse de yasaklamalardan kaçınılmaktadır. Tüketicinin yanıltıcı reklam, bozuk ürün, yasa dışı ürün nedeniyle mağduriyetini hızla telafi edecek sistemler kurulması amaçlanmaktadır. Erişimin engellenmesi ya da bant daraltılması gibi uygulamaların ise yaygın olarak kullanılmadığı görülmektedir. Uzun vadede, ülkemizde elektronik ticaretin büyümesini öngörerek bu ticaretin de yerli ve ulusal firmalarla yapılmasını sağlamak önceliğimiz olmalıdır. Bugün, ülkemizde kurulan elektronik pazar yeri firmalarının hızla yabancı firmalarca satın alınması ve bu yabancı firmaların da piyasada hâkim hâle gelmelerinin sakıncaları göz ardı edilmemelidir.

Bu nedenlerle, rekabet ortamının sağlanması yolunda yapılan düzenlemelere olumlu bakıyoruz ancak yaptırımların etki analizlerinin de dikkatle yapılması gereklidir; örneğin "Enflasyonun her ay artış trendini sürdürdüğü bir ortamda, bu pazar yerlerinde maliyet artışına sebep olmak nihai tüketici fiyatlarında artışı tetiklemeyecek midir?" sorusunu göz önünde bulundurmalıyız. Başka bir deyişle, kanun teklifinin etki analizinin yeterli olmadığını düşünüyoruz. Dolayısıyla, kanun teklifinde sonuç projeksiyonu yapılmasını elzem görüyoruz. Tabii, bunu sağlayabilmek için de yine paydaşlarla istişare etmek ve tartışma ortamı yaratmak gereklidir. Elektronik ticaret hususunda dünya çapında önemli konumlara yükselebilecek, ülkemize katkı sağlayabilecek kuruluşları desteklemek önceliğimiz olmalıdır.

Bu düşüncelerle, bu kanun teklifinin milletimize hayırlı olmasını dilerim.

Genel kurulu saygılarımla selamlarım. (İYİ Parti sıralarından alkışlar)