1991 yılından beri Ermenistan tarafından işgal altında tutulan Yukarı Karabağ bölgesi ile mücavir alanlar ve buralarda Ermenistan’ın sebep olduğu hak ihlallerinin giderilmesi, Ermenistan ile Azerbaycan arasında otuz yıldan beri çözüme kavuşturulmayı bekleyen bir meseledir. 1994 yılında ilan edilen ateşkese rağmen Ermenistan’ın saldırganlığı nedeniyle iki ülke arasında zaman zaman çatışmalar yaşanabilmektedir. Bu çatışmaların son örneği, 27 Eylül 2020 Pazar günü Ermenistan’ın yeniden Azerbaycan topraklarına silahlı saldırı başlatması ve Azerbaycan’ın da bu saldırıya karşılık vermesidir.

Bu çatışma sürecinde yaşanan uluslararası insancıl hukuk ihlalleri, ciddi boyutlara ulaşmıştır. Ermenistan silahlı kuvvetleri, çatışma bölgesi içinde ve dışındaki Azerbaycan sivil yerleşim yerlerine ayrım gözetmeksizin, bazen misket bombaları gibi yasaklanmış silahlarla saldırmakta ve sivilleri öldürmektedir. Bu arada sivil yaşama alanlarını, evleri, hastaneleri, anaokulları ve okulları, mezarlıklar ve ekonomik altyapıyı hedeflemekte ve ağır zararlara yol açmaktadır. Tüm bu yaşananlar, uluslararası insancıl hukukun temel çerçevesini oluşturan Cenevre Sözleşmesi’nin ortak 3. maddesini açık bir biçimde ihlal etmektedir.

Rusya Federasyonu’nun arabuluculuğunda varılan ateşkes anlaşmasına rağmen Ermenistan sivil alanlara saldırılarını ısrarla sürdürmektedir.

Çatışma alanı dışında kalan Azerbaycan sivil yerleşim yerlerine yapılan saldırıları ve Yukarı Karabağ’dan sürülen 1 milyona yakın Azerbaycan vatandaşının uğradığı hak ihlallerini yerinde tespit etmek, uluslararası hak savunucusu kurum ve kuruluşları Cenevre Sözleşmesi çerçevesinde harekete geçmeye çağırmak, Türkiye’deki Ermeni Türk vatandaşlarının bu meseleden dolayı hak ihlaline uğratılamayacaklarını ifade etme ve içinde bulundukları durumu yerinde tespit etmek amacıyla Alt Komisyon kurulması düşüncesi hasıl olmuştur.

Yukarıda zikredilen nedenlerle İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu’nun 4. maddesinin (f) bendindeki “Gerektiğinde dış ülkelerdeki insan hakları ihlallerini incelemek ve bu ihlalleri o ülke parlamenterlerinin dikkatlerine doğrudan ya da mevcut parlamenter forumlar aracılığıyla sunmak” hükmüne ve 6. maddesinin ikinci fıkrasındaki “Komisyon, incelemelerini alt komisyonlar kurmak suretiyle de yapabilir.” hükmüne istinaden “Ermenistan'ın Azerbaycan'a Saldırması ile Başlayan Gerilim ve Çatışma Sürecinde Yaşanan Hak İhlalleri ve Türkiye'deki Ermeni Vatandaşlarımızın Durumu Alt Komisyonu” kurulmasına karar verilmiştir. Alt Komisyon, 27. yasama dönemi, 4. yasama yılında İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun 13 Ekim 2020 tarihli toplantısında kurulmuştur.

• Ermenistan’ın Azerbaycan’a Saldırması İle Başlayan Gerilim Ve Çatışma Sürecinde Yaşanan Hak İhlalleri Ve Türkiye’deki Ermeni Vatandaşlarımızın Durumuna İlişkin Rapor